عباس عبدی، فیاض زاهد، محمد مهاجری در یادداشتی مشترک در روزنامه اعتماد نوشتند: انسجام و وحدت ملی، فقط یک مقوله ذهنی و انتزاعی نیست. برعکس یک پدیده عینی و مبتنی بر مصادیق ملموس و محسوس است و نمی تواند در خلأ به وقوع بپیوندد. مثلا در جنگ12روزه اخیر، نوعدوستی شهروندان، کمک به یکدیگر، غلیان حس مهربانی و ازخودگذشتگی از مصادیق عینی انسجام ملی بود و همه حتی مسوولان آن را کاملا دریافتند. برای بروز این رفتارها مردم منتظر هیچ مقام و سازمانی نماندند و حتی غیبت برخی دستگاه ها مانند سازمان پدافند غیرعامل را پوشش دادند.

این رفتار ملی علاوه بر اینکه شگفتی ساز شد، با تحسین و سپاس بالاترین مقامات کشور مواجه شد. در بعضی تحلیل ها چنین آمد که دشمن صهیونیستی به دنبال براندازی نظام از طریق به خیابان آوردن توده های ناراضی بود، اما مردم با این توطئه راه نیامدند و عملا دشمن را در رسیدن به هدفش ناکام گذاشتند. شاید معنای ضمنی این سخن چنین است که اگر مردم و انسجام آن ها نبود الان چیزی به نام جمهوری اسلامی وجود نداشت.

نکته مهم دیگری که کاملا خود را نشان داد اینکه در این وحدت، مردم بدون اینکه از قیف نظارت استصوابی بگذرند یا از فیلتر خودی بودن عبور کنند یا مشمول خالص سازی شوند، وارد گود دفاع از ایران شدند و همه این پابندهای تفرقه انداز را گسستند. امید که چنین روحیه ای باز هم ادامه یابد ولی به تعبیر عوامانه نمی شود با ایشالا ماشالا بحران ها را مدیریت کرد. مردم بابت پایمردیشان از هیچ کس توقع مزد و پاداش ندارند.

آن ها ایرانی اند و پای وطن خویش ایستاده اند، اما در سوی مقابل، یعنی حاکمیت نمی توان بی توجهی و بی خیالی نشان داد و انسجام را وظیفه مردم دانست و حتی به رفتار آن ها لگد زد. صداوسیما با پول همین مردمی اداره می شود که در شبکه های مختلف به خاطر وحدت و انسجام قربان صدقه شان می روند، اما آدمی را روی آنتن زنده می آورند که جامعه شریف ایرانی را آغل بنامد یا مجریان و کارشناسانی را دعوت می کنند که بعضی شان خود را در حد اسکل می دانند و تحلیل هایی ارایه می شود که گاه بسیار سخیف و موهن است و حتی در حد ناف ترامپ تنزل می یابد.

واقعا تورهای بازدید از ساختمان شیشه ای چه دردی را دوا می کند؟ حتی اگر می خواستند کاری نمادین هم کنند باید به یکی، دو بازدید بسنده می کردند و نیازی به حماسه تراشی نیست. صدها خانه مردم در جای جای کشور خراب شده و در هر یک از آن ها مردان و زنان و کودکان به خون غلتیده اند تا صداوسیما با بزرگنمایی ساختمان شیشه ای نان این حادثه را بخورد؟ ضمن اینکه اگر در این موضوع فخری وجود داشته باشد متعلق به مجری صداوسیماست. استفاده صداوسیما از حمله به ساختمان شیشه ای تا آنجا بالا گرفته که هر منتقدی را همدست و همسو با اسراییل می داند و همین هجوم وحشیانه را به عنوان یکی از مطهرات! تلقی می کند که به زعم آن ها توانسته همه عیب های آن را بشوید و ببرد!

از سوی دیگر برخی عناصر یا نهادهایی که در درون ساختار از قدرت نفوذ و لابی افزون تری برخوردارند یا به نگرش فرقه ای خاص پایبندی بیشتری دارند؛ نه تنها درصدد جبران خطاها و اصلاح روش های منسوخ نرفته اند، بلکه این حضور حماسی و ملی را به نام گروه و فرقه خود سند می زنند. رابطه هر نظام سیاسی با ملت خود فراتر از عمل بسان یک حزب یا گروه و فرقه است.

حاکمیت در جغرافیایی مشخص، با تکیه بر یک میراث مشترک و جامع -که قانون اساسی است- همه شهروندان یک سرزمین را نمایندگی می کند. این رسالت نه دین و مذهب می شناسد، نه جنسیت و اقلیم. گستره حاکمیت چون تابش خورشید است. به هر دلیلی هر گاه حکومتی بخواهد یا نادانسته در چرخه چنین رفتاری گرفتار آید به ضد خود بدل خواهد شد.

جمهوری اسلامی با همه فراز و نشیب هایش سعی داشته که این کلیت نگرش را کمابیش از آغاز تاکنون حفظ کند. بالطبع عده ای معتقد به نقیض این نگره باشند، اما معدل عمومی و قابل توجیه رفتار حاکمیت، حداقل تا 1400 التزام به این اصل بوده است. طرفه آنکه این تمایل را اغلب در زمان هایی که در خطر افتاده یا به کنش مردمانش نیاز داشته، تجلی بیشتری داده است. البته به رغم وجود استثنا در برخی رفتارهای متناقض در دوره احمدی نژاد و دوره سه ساله رییسی می توان این مقال را بسط داد و بر آن پای فشرد، پس چرا در حساس ترین مقطع حیات حکومت، برخی دستگاه ها و نهادها، رفتاری که مقوم وحدت و انسجام باشد را از خود نشان نمی دهند؟

مثلا در داستان زندانیان سیاسی چرا به توصیه خیرخواهان توجه نمی شود؟ یا نهادهای معنوی مانند ستادهای نماز جمعه چرا چتر خود را گسترش نمی دهند؟ مگر یکی از اهداف این نهادها گسترش معنویت و تعالی اخلاقی جامعه و ایجاد حس اعتماد اجتماعی و امر به خیر و نهی از منکر نیست؟ چه منکری بزرگ تر از بی اعتمادی مردم؟ مثلا چه لزومی دارد در فردای بحران بزرگ، فردی که به دلایل فراوان اعتماد جامعه نسبت به سلامت و صداقت وی خدشه دار شده را به امامت جمعه بفرستند؟

اگر هنوز پازل دشمن به پایان نرسیده و در کمین نشسته است، چه رفتاری موثرتر از این می توان انجام و این پیام را به جامعه داد که هیچ چیزی قرار نیست تغییر کند! و به مخاطب القا شود که این در همچنان بر همان پاشنه خواهد چرخید! این موضوع چرا اهمیت دارد؟ چون روشن است که نه تنها این بحران هنوز به پایان نرسیده، بلکه آغاز شده است. اگر بر این باور باشیم که نقطه ثقل و قدرت اجتماعی و نرم ایران، مردم هستند، پس باید پذیرفت هر حرکتی که این قدرت را نامتوازن می کند بازی در زمین دشمنان عزت ایران است!

توجه کنیم آنچه باید اولویت همه باشد، ایران است نه انرژی هسته ای، نه ایدئولوژی های متصور شده، نه خیالات و اوهام، نه دست بالا گرفتن های بی اعتبار، نه دست کم گرفتن های کم خردانه، صورت حساب همه این خطاها به پای ایران نوشته می شود. از سوی دیگر باید به این نکته توجه داشت که وحدت ملی هر چه نباشد حتما مصداقی از کنش متقابل است. به عبارت دیگر وحدت یکسویه نیست. کنش یکسویه وحدت نیست، بلکه تبعیت غیرمشروط است. پس یک ضلع درون حکومتی وحدت، به عملکرد دولت و شخص آقای پزشکیان برمی گردد.

ویژگی مهم آقای پزشکیان صداقت او و نداشتن وابستگی به پست و مقام است. به همین دلیل مواضع خود را بسیار روشن و آشکار بیان می کند. در روزهای اخیر نیز به مسائل اصلی سیاست خارجی، رسانه و فضای مجازی، نسبت و رابطه حکومت و مردم و تاکید به نفی حذف مردم و نخبگان از صحنه امور، اشارات روشنی کرده است. همچنین صادقانه دنبال وفاق و حل مسائل از طریق کسب رضایت و همراهی طرف های مقابل است. ولی به نظر می رسد که در پیدا کردن نقطه بهینه دچار مشکل شده اند.

از یک سو می داند که بدون اجرای سیاست های وعده داده شده، عملا خود و دولت را تضعیف می کند، ضمن اینکه فرصت چندانی هم برای تحقق این وعده ها ندارند و از سوی دیگر بخش تندروی طرف مقابل توانسته سلطه خود بر افکار مخالف وحدت را بر طرفداران غالب کند و در نتیجه وحدت ملی را عملا از حالت کنش دوسویه خارج و به تعبیری آن را بلاموضوع یا غیرممکن کرده است. آقای پزشکیان می تواند موانع و موضوعات موجود در راه شکل گیری وحدت ملی را با راه حل های کارشناسانه پیگیری و حل کند.

موضوعاتی که برشمرده شد؛ مسائلی چون صدا و سیما، فضای مجازی، سیاست خارجی، محدودیت شدید انتصابات و گزینش و زندانیان سیاسی، اقامه نماز جمعه آقای صدیقی و… شاید سوال شود آمدن و نیامدن فلان فرد به نماز جمعه چه ربطی به شما یا وحدت ملی دارد؟ پاسخ روشن است. مردم به درستی میان دولت آقای پزشکیان با کلیت ساختار سیاسی تمایزی قائل نیستند.

کلیت حکومت ساختمانی واحد است. چنین اقدامی به منزله نابود کردن اعتماد مردم به کلیت این ساختمان است. با این کار گویی که پی و شالوده (فونداسیون) این بنا را تخریب می کنند که دولت در یکی از طبقات آن ساکن است. بنابراین دولت باید درک خود از وحدت و انسجام ملی را گسترش دهد و اجازه ندهد که بخش های غیرمسوول درون یا بیرون دولت با اقدامات خود در تحقق این هدف اختلال ایجاد کنند. در این صورت است که می توان امید داشت سطحی معقول و مقبول از تاب آوری اجتماعی قابل تحقق است.