فرزانه احمدی طی یادداشتی در عصرایران نوشت: درست از کنار دیوار مسجد جامع عتیق اصفهان راه می افتیم، در یک روز داغ خرداد، چند روز پیش از جنگ 12 روزه. کوچه ای در محله ابواسحاقیه، محله ای که حالا دیگر نامش برای خیلی ها آشنا است. محله ای درست در بافت تاریخی اصفهان.

با چند نفر از فعالان میراث فرهنگی اصفهان از سازمان مردم نهاد همبود نصف جهان می رویم تا خانه های تاریخی را در این محله قدیمی ببینیم. خانه هایی که تخمین زده می شود قاجاری، صفوی و پهلوی باشند و آنطور که این فعالان می گویند تا پیش از این مدت ها به حال خود رها شده بودند.

به گفته آنها، خیلی از این خانه ها در طی سال های گذشته به محلی برای کارتن خواب ها و معتادها تبدیل شده بود. حالا در خانه ها را با بتن پوشانده اند و نمی توانیم وارد شویم.

پیش از این کارتن خواب ها حتی در خانه ها را هم کنده و برده بودند: حدود پنج شش سال پیش در زمان دانشجویی، وقتی برای پایش محله آمده بودیم این خانه ها را پیدا کردیم. بعد متوجه شدیم که چند خانه قدیمی هست که به هم راه دارد. بعضی از این خانه ها حتی در هم نداشت.

این را دبیر سازمان مردم نهاد همبود نصف جهان می گوید. محدثه انصاری با حسرت می گوید که خانه ها در همان زمان سالم تر بود: یکی از خانه ها هنوز ارسی چوبی داشت و گچ بری های نسبتا سالم. چند ماه بعد که دوباره به همان خانه سر زدیم دیدیم که ارسی ها را آتش زده اند. در همان زمان ما دوازده خانه تاریخی در آن محله پیدا کردیم.

گفته می شود مالک خانه های تاریخی این منطقه دانشگاه علوم و حدیث است. بیش از یک دهه پیش قرار بود در مجاورت مسجد جامع عتیق، دانشگاه علوم و حدیث ساخته شود در آن زمان اداره میراث فرهنگی مشروط به حفظ خانه های تاریخی با ساخت آن موافقت کرد.

به گفته انصاری پیگیری ها با اداره میراث فرهنگی اصفهان برای ثبت این خانه ها در طی سال ها بی نتیجه مانده، علاوه بر آن حتی بعضی جلساتی که قرار بوده برای تعیین تکلیف ثبت ملی خانه ها برگزار شود هم برپا نشده است. طولانی شدن روند ثبت خانه ها باعث شده تخریب ادامه پیدا کند.

دبیر سازمان مردم نهاد همبود نصف جهان از روند تخریب خانه ها در این مدت می گوید: تخریب خانه ها در تمام این مدت ادامه داشت. درهای چوبی و اتاق نقاشی خانه های دیگر آتش زده شده بود و با کلنگ به جان طاقچه های یکی از خانه ها افتاده بودند. این بود که ما به وزارتخانه رو آوردیم و دست به دامان آنها شدیم. آنها گفتند باید به اداره اصفهان مراجعه کنید. اداره میراث هم می گفت که ما شورای ثبت نداریم و این ماجرا حدود یک سال زمان برد.

سرانجام اداره میراث فرهنگی با یک پیمانکار برای بررسی خانه ها وارد همکاری شد. این پیمانکار به عنوان مسوول مستندنگاری خانه های تاریخی جانب شمال غربی مسجد جامع عتیق به تازگی به ایرنا گفته: این پروژه در اواخر سال گذشته به پایان رسید و موضوع ثبت خانه های باقی مانده در جلسه ای با حضور نمایندگان میراث فرهنگی مطرح و با ثبت تعدادی از آن ها موافقت و مقرر شد پرونده ها برای ثبت نهایی به وزارت میراث فرهنگی در تهران ارسال شود.

به گفته لیلا پهلوان زاده، این پرونده ها در نخستین جلسه رسمی ثبت آثار ملی در سال 1404 که احتمالاً در پایان خرداد یا اوایل تیر برگزار خواهد شد، مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

با این حال با شروع جنگ دوازده روزه روند ثبت خانه ها متوقف شد.

کمی پیش از آن نماینده مردم اصفهان در مجلس به خانه های تاریخی محله ابواسحاقیه اشاره کرده بود. مهدی طغیانی، نماینده مردم اصفهان، اواسط خرداد در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی به وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره این خانه ها تذکر داد: با گذشت چهار سال، هنوز این خانه ها ثبت نشده اند تا امکان رسیدگی موثرتر به وضعیت آن ها فراهم شود. بنده نمی دانم که انجام یک ثبت در وزارتخانه چه فرایندی دارد که اکنون با گذشت این مدت، همچنان با مشکل مواجه است

او گفت: این وضعیت نیازمند تشکیل یک ستاد بحران برای رسیدگی به موضوع در حوزه میراث فرهنگی است. همچنین، حضور یک ناظر مستقل برای ارزیابی شرایط و جلوگیری از تخریب بیشتر بناها ضرورت دارد.
بعد از آن استاندار اصفهان هم به بازدید از خانه های تاریخی این محله رفت و گفت: حفظ و احیای ابنیه ارزشمند تاریخی نه تنها صیانت از هویت معماری و فرهنگی شهر است، بلکه به تقویت جایگاه بین المللی اصفهان در حوزه گردشگری، میراث جهانی و تمدنی کمک می کند.

مهدی جمالی نژاد خواستار رفع آلودگی های بصری، رسیدگی به معضلات اجتماعی و برنامه ریزی منسجم برای حفظ اصالت این محدوده شد و گفت: پهنه ابواسحاقیه بخشی از هویت زنده شهر اصفهان است و نگاه ما به گذشته با هدف ساختن آینده ای فرهنگی تر و پایدارتر شکل می گیرد.

با این حال او نگفت که برای حفظ و احیای ابنیه ارزشمند تاریخی این محله و دیگر جاها چه برنامه ای دارد؟ آن هم در شرایطی که اخبار تخریب ناگهانی در بخش های تاریخی اصفهان گاه به گاه خبرساز می شود؟

معاون میراث فرهنگی اصفهان درباره آخرین وضعیت ثبت خانه های ابواسحاقیه گفت: در شورای ثبت که قرار است در 15 روز آینده در اصفهان برگزار شود، پرونده های ابواسحاقیه از اولین پرونده هایی است که انشاالله به ثبت خواهد رسید.

سید روح الله سیدالعسگری شرح داد: پرونده های خانه های ابواسحاقیه در بعضی موارد ایراداتی داشت که برطرف شد. قرار بود هفتم تیرماه شورای ثبت کشور به اصفهان بیایند و در آن شورا این خانه ها بررسی شوند که با توجه به وقوع جنگ جلسات عقب افتاد.

او گفت: از این 12 خانه سه تا پیش از این ثبت شده است، 9 خانه دیگر باقی مانده که اگر شورای ثبت ایراداتی به پرونده نداشته باشند، این خانه ها هم ثبت می شوند.

او تصریح کرد: مشکلی که ما در مورد این خانه ها داشتیم این بود که دانشگاه علوم و حدیث دو دهه قبل کاربری این بخش را به آموزشی تغییر داد. مالکان ملک را به این دانشگاه فروخته بودند و کاربری تغییر کرده بود.
معاون میراث فرهنگی اصفهان ادامه داد: مقرر شده بود که دانشگاه علوم و حدیث نسبت به مرمت خانه های ستاره دار اقدام کند که مقداری در زمینه نگهداری از این خانه ها کوتاهی کرده اند.

سیدالعسگری با اشاره به اعتبارات لازم برای مرمت خانه ها گفت: جلسه ای با نمایندگان اصفهان در مجلس و سازمان برنامه و بودجه داشته ایم، نمایندگان با تخصیص اعتباراتشان برای مرمت خانه ها موافقت کرده اند، اما سازمان می گوید خانه ها باید اول ثبت شود تا بتوان از اعتبارات نمایندگان به همراه میراث فرهنگی و شهرداری برای آن استفاده کرد.
او گفت: کل اعتبارات اداره میراث فرهنگی استان اصفهان برای پروژه های استان حدود 90 میلیارد تومان است که برای این استان رقم زیادی نیست.

معاون میراث فرهنگی اصفهان می گوید دانشگاه علوم و حدیث در مرمت خانه ها کوتاهی کرده است اما شاید باید پرسید اداره میراث فرهنگی چرا در این سال ها نظارتی بر وضعیت خانه ها نداشته است؟

عکس ها از سازمان مردم نهاد همبود نصف جهان