تام باراک، فرستاده ویژه امریکا در چارچوب یک ماموریت موسوم به فرصت آخر تلاش دارد لبنان را به پذیرش مذاکره مستقیم با اسراییل وادار کند. این سیاست بخشی از استراتژی گسترده تر واشنگتن برای بازتعریف نظم امنیتی شام و مهار مقاومت است. واشنگتن از سازوکاری مشابه توافق های امنیتی تحمیل شده میان سوریه و اسراییل سخن می گوید؛ الگویی که به معنای واگذاری بخشی از حاکمیت لبنان تلقی می شود. تهدید به قطع کمک های مالی از سوی امریکا و کشورهای عربی، ابزار اصلی این فشار دیپلماتیک است. هدف، دستیابی به پیروزی استراتژیک برای اسراییل از مسیر مذاکره، نه جنگ است.

به گزارش اعتماد، تضاد داخلی: طرح خلع سلاح و ظرفیت ارتش لبنان- چالش حیاتی در بیروت این است که چگونه یک طرح خلع سلاح را در مورد گروهی که همچنان از قدرت نظامی غالب با پایگاه اجتماعی-سیاسی گسترده در فضای داخلی برخوردار است، بدون شعله ور کردن جنگ داخلی اجرا کند. در زمانی که همچنان تجاوزات اسراییل ادامه دارد و نقاطی از جنوب این کشور در اشغال اسراییل است.طرح سپر میهن که در سپتامبر 2025 تصویب شد، با هدف انحصار تسلیحات در دست ارتش تا پایان سال طراحی شده و خلع سلاح در جنوب لبنان را در اولویت قرار داده است. حزب الله این طرح را فرمان امریکایی-اسراییلی خوانده و هشدار داده اجرای یک جانبه آن می تواند به جنگ داخلی منجر شود. حزب الله تاکید دارد که تنها در چارچوب تعیین یک همکاری مبتنی بر استراتژی دفاعی ملی حاضر به گفت وگو با دولت و ارتش لبنان است، نه خلع سلاح.افکار عمومی نیز عمدتا با موضع حزب الله همسو است: حدود 70درصد لبنانی ها، ازجمله نیمی از اهل سنت و بیش از یک سوم مسیحیان، مخالف خلع سلاح بدون جایگزین دفاعی هستند و بیش از 75درصد نیز معتقدند ارتش به تنهایی قادر به مقابله با تجاوزات اسراییل نیست. ژوزف عون، رییس جمهور، اجرای خلع سلاح را غیرممکن دانسته است. از این رو، طرح سپر میهن بیشتر تلاشی برای جلب حمایت مالی خارجی تلقی می شود تا برنامه ای واقعی برای خلع سلاح.

آمادگی نظامی و دکترین جدید حزب الله- حزب الله می گوید پس از خسارات و حملات اسراییل، توانایی های خود را بازسازی کرده و صددرصد آماده مقابله است. دکترین فعلی بر بازسازی در خفا و حفظ دست روی ماشه متمرکز است: یعنی اجتناب از جنگ تمام عیار در شرایط کنونی، اما پاسخ قاطع در صورت عبور اسراییل از خطوط قرمز یا تهاجم گسترده. همچنین براساس گزارش های یاد شده، زرادخانه موشکی حزب الله طی سنوات گذشته رشد کرده و تا سطحی رسیده که دقت و هدایت پذیری آن افزایش یافته و بازدارندگی حزب الله را تقویت می کند. نکته قابل توجه آن است که بیشتر این تسلیحات در حملات رژیم محفوظ مانده و این موضوع نشان دهنده شکست کامل هدف حذف بازدارندگی از طریق عملیات های پیشگیرانه اسراییل است.

تحول تاکتیکی: پهپادها و پنهان سازی موشک ها- در پاسخ به خسارات، حزب الله به تاکتیک های جدید روی آورده: طبق گزارشی که برخی خبرگزاری های اسراییلی منتشر کرده اند حزب الله به تولید و استفاده انبوه از پهپادهای کوچک (برای اشباع سامانه های دفاعی با تاکتیک گروهی/انبوه ) و تاکید بر پنهان سازی موشک های نقطه زن ازجمله قرار دادن پرتابگرها در مواضع مخفی یا زیر خاک روی آورده است تا قابلیت کشف و انهدام را کاهش دهد. این ترکیبِ کمّی (انبوه پهپاد) و کیفی (موشک های نقطه زن مخفی) ستون دکترین بقا و بازدارندگی جدید حزب الله می تواند باشد.در مجموع می توان گفت ترکیب بازسازی سریع توانایی ها، زرادخانه گسترده و تغییر تاکتیکی به سمت پهپادهای انبوه و مخفی سازی موشکی، همراه با بازسازی سریع در حوزه ساختار فرماندهی، حزب الله را به یک بازیگر بازدارنده و غیرقابل پیش بینی تبدیل کرده است.وضعیتی که محاسبات نظامی و اطلاعاتی اسراییل را پیچیده تر می سازد. سناریوهای جنگ و عوامل محرک: شکست قریب الوقوع دیپلماسی ایالات متحده، لبنان را در آستانه یک درگیری گسترده دیگر قرار می دهد. ارزیابی واقع گرایانه مستلزم سنجش نیروهای محرک جنگ است.

عوامل تحریک کننده تشدید فوری درگیری

1- انقضای ضرب الاجل دیپلماتیک: عدم موافقت رهبران لبنان در پذیرش مذاکرات مستقیم برای خلع سلاح که باراک آن را آخرین فرصت می نامد، سیگنال روشنی ازسوی امریکا به اسراییل خواهد بود که پنجره دیپلماتیک بسته شده و اقدام نظامی مشروع است.

2- انگیزه داخلی اسراییل (عامل نتانیاهو): گزارش های دیپلماتیک معتبر حاکی از آن است که انگیزه اصلی برای یک حمله گسترده قریب الوقوع برمبنای محاسبات سیاسی داخلی بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل است. منابع معتقدند که نتانیاهو ممکن است برای فرار از محاکمه و زندانی شدن، با گشودن یک جبهه نظامی جدید، توجهات را منحرف کند.

3- خطای محاسباتی در حملات: تداوم تشدید حملات کم شدت اسراییل (که در هفته های اخیر افزایش یافته است) خطر عبور از یکی از خطوط قرمز استراتژیک حزب الله را به همراه دارد و می تواند به یک درگیری گسترده منجر شود. ازجمله طی روزهای گذشته یک دسته از نظامیان اسراییلی از مرز عبور کرده و وارد شهرک بلیدا در منطقه مرزی جنوب لبنان شدند که در واقع این نیروها حدود هزار متر در داخل خاک لبنان پیشروی کرده اند. این عمل موجب شده ژوزف عون، رییس جمهور لبنان به فرمانده ارتش دستور پاسخ به تجاوزات اسراییل را پس از تقریبا 11 ماه سکوت دولت بدهد. معماری امنیتی پسا- یونیفیل (2027-2026): با تصمیم شورای امنیت و فشار مستقیم امریکا و اسراییل برای پایان ماموریت یونیفیل تا پایان 2026، ساختار امنیتی جنوب لبنان وارد مرحله ای بحرانی می شود.

1- خلأ امنیتی پس از خروج یونیفیل

قطعنامه 2790 ماموریت یونیفیل را برای آخرین بار تمدید و خروج حدود 10,500 نیروی حافظ صلح تا پایان 2027 را الزام آور کرد. این اقدام که ناشی از نارضایتی اسراییل از ناتوانی یونیفیل در مهار حزب الله بود، به حذف اصلی ترین سازوکار کاهش تنش و ارتباط اضطراری میان لبنان و اسراییل می انجامد. در نتیجه پیش از آمادگی کامل ارتش لبنان، خلأ امنیتی گسترده ای در مرزها ایجاد خواهد شد.

2- دکترین اسراییل و خطر اقدام یک جانبه

در نبود نیروی حائل، اسراییل احتمالا سعی خواهد کرد تا به صورت یک جانبه منطقه حائل نظامی ایجاد یا خاک لبنان را مجددا اشغال کند. دکترین جدید تل آویو بر تحمیل خطوط قرمز از طریق قدرت نظامی و سپس تثبیت آن از طریق تفاهمنامه های امنیتی تحت میانجیگری امریکاست که هدف آن خلع سلاح مرزها و مشروعیت بخشی به حملات پیشدستانه است.

3- واکنش اروپا و تلاش برای حفظ نفوذ

کشورهای اروپایی مشارکت کننده در یونیفیل (به ویژه فرانسه، ایتالیا و اسپانیا) از کاهش نقش خود در مدیترانه شرقی نگرانند و در پی چارچوب های جایگزین هستند؛ از جمله توافق های دوجانبه با دولت لبنان یا ایجاد نیروی اروپایی مستقل تحت اتحادیه اروپا برای حفظ حضور و نفوذ نظامی خود. در مجموع می توان گفت پایان یونیفیل در شرایط فعلی، موازنه امنیتی جنوب لبنان را تضعیف کرده و خطر تجاوزات یک جانبه اسراییل و بازگشت به درگیری های مرزی گسترده را افزایش می دهد؛ در حالی که لبنان هنوز فاقد ظرفیت جایگزین برای پر کردن این خلأ است.

نتیجه گیری- تحلیل وضعیت کنونی لبنان نشان می دهد کشور تحت فشار سه گانه ای قرار دارد: اول؛ اولتیماتوم امریکا برای خلع سلاح حزب الله، دوم؛ ناتوانی دولت لبنان در اجرای آن بدون ایجاد جنگ داخلی و سوم؛ نقص های مکرر آتش بس توسط اسراییل و حضور در خاک لبنان که موجب شده تا حزب الله توان دفاعی خود را مشروع بداند. این شرایط ریسک درگیری گسترده در 2026-2025 پیش از خروج کامل یونیفیل را افزایش می دهد که ناشی از شکست دیپلماسی تحت فشار امریکا و انگیزه های داخلی اسراییل خواهد بود. ایالات متحده با پایان ماموریت دیپلماتیک خود عملا فضای سیاسی را برای توجیه تجاوزارت یک جانبه اسراییل فراهم کرده، زیرا بنای ایالات متحده بازتعریف نظم امنیتی در منطقه است. با این حال، توان بازدارندگی حزب الله در میدان و حمایت گسترده جامعه داخلی لبنان از مقاومت، این سناریو را محدود و هزینه هر تجاوز را برای اسراییل بسیار بالا نگه می دارد.