فرارو مکس بوت، ستون نویس روزنامه واشنگتن پست و عضو ارشد شورای روابط خارجی آمریکا

به نقل از روزنامه واشنگتن پست، اظهارات روز دوشنبه دونالد ترامپ درباره کمک به اوکراین بار دیگر ثابت کرد که رییس جمهور آمریکا در عرصه پیش بینی ناپذیری و تغییر مواضع، رقیبی ندارد. اگر یک اصل در سال های پرآشوب حضور ترامپ در سیاست خارجی آمریکا ثبات داشته، آن حمایت بی وقفه از ولادیمیر پوتین، رهبر اقتدارگرای روسیه و بدبینی آشکار نسبت به اوکراین است.

کافی است به سال 2014 بازگردیم؛ همان زمانی که ترامپ اشغال غیرقانونی شبه جزیره کریمه توسط روسیه، که نقطه آغاز جنگ فراگیر مسکو علیه اوکراین شد، را بسیار هوشمندانه خواند. خصومت ترامپ با اوکراین، در فوریه امسال به نقطه اوج رسید؛ زمانی که در اتاق بیضی کاخ سفید، درگیر مشاجره تندی با ولودیمیر زلنسکی، رییس جمهور اوکراین شد و در پی آن، کمک های آمریکا به کی یف به حالت تعلیق درآمد؛ تصمیمی که به سادگی می توانست به معنای عقب نشینی کامل واشنگتن از حمایت از اوکراین تعبیر شود.

با این حال، ترامپ روز دوشنبه در همان اتاق بیضی و در حضور ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، به طور غیرمنتظره ای لحن خود را تغییر داد. رییس جمهور اعلام کرد ایالات متحده پیشرفته ترین تسلیحات نظامی خود را در اختیار متحدان اروپایی قرار خواهد داد تا آن ها بتوانند این تجهیزات را به اوکراین منتقل کنند. همزمان هشدار داد که اگر ولادیمیر پوتین طی 50 روز آینده به توافقی برای پایان جنگ نرسد، دولت آمریکا تعرفه های سنگین تا سقف 100 درصد علیه روسیه و تمامی شرکای اقتصادی این کشور وضع خواهد کرد.

اولتیماتوم های ترامپ همواره سیال و متغیر بوده اند؛ همان طور که تهدیدهای پیاپی او برای وضع تعرفه ها بارها و بارها به تعویق افتاده یا تغییر یافته اند؛ اما کاخ سفید همچنان این ظرفیت را دارد که گام های حمایتی بیشتری برای تقویت اوکراین بردارد. با این حال، این تغییر لحن ناگهانی رییس جمهور، به مثابه خبری دلگرم کننده برای اوکراین و متحدان غربی اش در جبهه آزادی تلقی می شود و در عین حال، هشداری جدی برای پوتین و متحدان اقتدارگرای او در پیونگ یانگ و پکن است.

بخشی از این تغییر سیاست را می توان به تلاش های ولودیمیر زلنسکی برای ترمیم و احیای روابط با ترامپ پس از آن مجادله خبرساز نسبت داد. به عنوان نمونه، کافی است به عکس نمادینی اشاره کنیم که گفت وگوی این دو را در مراسم تشییع پاپ فرانسیس در آوریل نشان می داد؛ تصویری که به روشنی حکایت از آن داشت که زلنسکی تنها یک فرمانده دوران جنگ نیست، بلکه دیپلماتی کارآزموده و انعطاف پذیر نیز هست.

با این همه، چرخش اخیر در سیاست ایالات متحده نسبت به جنگ اوکراین را باید بیش از هر چیز، نتیجه بن بست لجوجانه ولادیمیر پوتین دانست تا دستاورد دیپلماسی زلنسکی. رییس جمهور روسیه و ترامپ تا امروز دست کم شش بار با یکدیگر تلفنی گفت وگو کرده اند، اما هیچ یک از این تماس ها به توقف تجاوز نظامی مسکو منجر نشده است. همان طور که ترامپ در نشست خبری روز دوشنبه تصریح کرد، هر گفت وگو با پوتین ظاهراً با لحن مثبت آغاز می شود، اما به سرعت با موجی از موشک باران بر سر کی یف و دیگر شهرهای اوکراین پایان می یابد. به نظر می رسد ترامپ تدریجاً دریافته که کرملین ابتکار عمل را در اختیار دارد و هیچ نشانه ای از تمایل به پایان دادن به جنگ نشان نمی دهد.

با این حال، بزرگ ترین اشتباه راهبردی پوتین به همان آغاز جنگ بازمی گردد؛ زمانی که بر این باور بود می تواند اوکراین را ظرف چند هفته به تصرف کامل درآورد. امروز اما روسیه در گرداب یک جنگ فرسایشی گرفتار شده که شمار تلفات انسانی آن به حدود یک میلیون نفر نزدیک شده است؛ رقمی بی سابقه که حتی از مجموع تلفات روسیه و اتحاد شوروی در تمامی جنگ های پس از 1945 نیز فراتر رفته است. نابودی هزاران دستگاه تانک، خودروهای زرهی، هواپیما، ناو و انواع تجهیزات نظامی دیگر نیز نتوانسته اهداف کرملین را تأمین کند. از همان روزهای نخست حمله، نیروهای روسی با چنان کندی و ناکارآمدی پیشروی کردند که در برخی موارد حتی از نبردهای جبهه غربی در جنگ جهانی اول هم عقب تر ماندند.

با این وجود، پوتین همچنان از پذیرش واقعیت شکست سر باز می زند. برعکس، خشونت را افزایش داده و بر شدت حملات موشکی و پهپادی به شهرهای اوکراین افزوده و اکنون بیش از 600 هزار سرباز روس را در مرزها و خاک اوکراین مستقر کرده است. رییس جمهور روسیه هنوز امیدوار است بتواند روند جنگ را به سود مسکو تغییر دهد؛ حتی اگر مجبور شود برای تحقق این هدف، رابطه استراتژیک خود با ترامپ را هم قربانی کند.

با وجود تمامی اقدامات تهاجمی مسکو، هیچ نشانه ای از موفقیت قریب الوقوع روسیه در میدان نبرد دیده نمی شود. خطوط تماس در جنگ اوکراین همچنان در حالت ایستایی و بن بست قرار دارد، چرا که رواج گسترده پهپادها از هر دو سوی نبرد، پیشروی زمینی را به عملیاتی فوق العاده پرهزینه و خطرناک تبدیل کرده است. مقامات کی یف برنامه دارند تا پایان سال جاری حدود چهار میلیون پهپاد تولید کنند؛ هدفی که در صورت تحقق، می تواند سد محکمی برابر حمله تابستانی ارتش روسیه ایجاد کند.

در ماه های گذشته، اصلی ترین تهدید پیش روی اوکراین، کاهش چشمگیر ذخایر سامانه های دفاع هوایی بود؛ رخدادی که به کرملین فرصت داد تا موجی از حملات موشکی و پهپادی را علیه زیرساخت های حیاتی و شهرهای این کشور ترتیب دهد. البته تاریخ جنگ های مدرن، از جنگ جهانی دوم تا به امروز، به وضوح نشان داده که بمباران های هوایی علیرغم همه ویرانگری شان به ندرت سرنوشت میدان نبرد را تغییر می دهند. آنچه قطعی است، افزایش چشمگیر تلفات غیرنظامیان و تقویت اراده ملت ها برای ایستادگی و مقاومت است.

اکنون، با اعلام ارسال محموله های جدید مهمات پدافند هوایی و تسلیحات پیشرفته توسط ترامپ، این تهدید عمده برای کی یف تا حد زیادی خنثی خواهد شد. مهم تر از همه، ترامپ متعهد شده که سامانه های بیشتری از نوع پاتریوت را در اختیار اوکراین قرار دهد؛ حرکتی که می تواند سرنوشت جبهه ها را دگرگون کند.

اقدام اخیر ترامپ بی تردید گامی مثبت در راستای حمایت از اوکراین به شمار می رود، اما اگر رییس جمهور آمریکا واقعاً مصمم است نقطه پایانی بر این جنگ بگذارد، باید فراتر از وعده های نظامی حرکت کند. مهم ترین گام بعدی، علاوه بر تشدید و تسریع تحریم های هدفمند علیه مسکو، آزادسازی دارایی های بلوکه شده روسیه و اختصاص آن به دولت کی یف است.

فیلیپ زلیکوف، مدیر باسابقه امنیت ملی و عضو اندیشکده هوور، اخیراً تأکید کرده که حجم دارایی های روسی تحت کنترل ایالات متحده بسیار بیشتر از برآوردهای قبلی است. به گفته زلیکوف، بخش بزرگی از این دارایی ها که پیشتر به شکل اوراق بهادار نگهداری می شد، اکنون به دلار نقد تبدیل شده و مستقیماً در اختیار واشنگتن است؛ رقمی که تا 50 میلیارد دلار تخمین زده می شود. بخش عمده باقی مانده این منابع (در مجموع 300 میلیارد دلار)، در اروپا نگهداری می شود و کشورهای ژاپن، کانادا و استرالیا نیز سهم قابل توجهی از این دارایی ها دارند.

اگر این ارزیابی ها صحیح باشد، دولت ترامپ یا هر دولت دیگری در آمریکا، برای مصادره و آزادسازی بخش عمده این دارایی ها، عملاً نیازی به جلب موافقت متحدان اروپایی ندارد و می تواند به طور مستقل اقدام کند. مبلغ 50 میلیارد دلار سرمایه نقدی، رقمی قابل توجه است که می تواند نقطه عطفی در تقویت توان دفاعی اوکراین باشد. دولت کی یف نیز در ماه های اخیر پیشرفت چشمگیری در توسعه و تولید بومی تجهیزات نظامی داشته و بر این باور است که با دسترسی به منابع مالی بیشتر، ظرفیت تولید داخلی سلاح را می تواند تا سه برابر افزایش دهد. بهره گیری از دارایی های مسدودشده روسیه نه تنها می تواند ماشین جنگی کرملین را تضعیف و پوتین را به پای میز مذاکره بکشاند، بلکه به عنوان مصداق عدالت تاریخی و پاسخ به حمله نظامی روسیه در تاریخ ثبت خواهد شد.

با این حال، مصادره عملی این دارایی ها توسط ترامپ همچنان بعید به نظر می رسد. اما نباید فراموش کرد که پیش از اقدام روز دوشنبه، کمتر کسی تصور می کرد رییس جمهور آمریکا حاضر شود کمک های بیشتری به اوکراین ارائه دهد. همان طور که امروز ولادیمیر پوتین به تلخی دریافته، اشتباه است اگر ترامپ را دست کم بگیریم یا تلاش کنیم رفتار آینده او را با قطعیت پیش بینی کنیم؛ او همواره نشان داده که آماده چرخش های غیرمنتظره و تصمیمات غافلگیرکننده است.