تکیه حاج میرزا آقاسی به دستور حاج میرزا آقاسی (بعدا صدراعظم محمدشاه قاجار)، در اواخر دوران فتحعلی شاه و اوایل دوران محمدشاه قاجار بنا شد.

عبدالحسین زرین کوب در کتاب روزگاران خود درباره تاریخ بنای آن می نویسد: حاج میرزا آقاسی پیش از آن که به وزارت برسد، مدتی طولانی را در تهران ساکن بود و علاوه بر طبابت و معلمی محمدشاه، مدتی نیز به فعالیت های مذهبی-فرهنگی روی آورد.

گفته می شود این تکیه را در دهه 1250 هجری قمری ساخته است؛ یعنی حدود سال های 1212 تا 1215 شمسی. بنابر گزارشات تاریخی، خود او بانی اصلی تکیه بود و مدیریت و تامین هزینه ها را برعهده داشت.

تکیه حاج میرزا آقاسی در بخش بازار بزرگ تهران، نزدیک میدان ارگ و مسجد امام (شاه سابق) واقع شده بود و در ایام دهه نخست محرم مراسم عزاداری، مجالس تعزیه، و مجالس وعظ در آن برگزار می شد. این تکیه پیش از برپایی تکیه دولت معروف ترین تکیه تهران به شمار می رفت و محلی بود برای برگزاری مراسم عزاداری محرم توسط رجال و درباریان.

از لحاظ معماری تکیه حاج میرزا آقاسی از بناهای قابل توجه بازار تهران به شمار می رفت. محمدابراهیم جعفری در مقاله تکیه های تهران قدیم منتشرشده در شماره 12 فصلنامه روستانگار، معماری این بنا را این طور توصیف کرده است: پلان بنا چهارضلعی و ساده و با گنجایش 3 تا 400 نفر ساخته شده بود. دارای ایوان و حجره هایی پیرامون صحن اصلی بود که برخی از آن ها در ماه محرم به علما و ذاکرین اختصاص داده می شد. در مدخل ورودی، کتیبه وقف نامه و سال تاسیس حک شده بود.

لیدی شیل همسر وزیرمختار انگلستان در دوره سلطنت ناصرالدین شاه نیز که خود جزو مهمانان خارجی حاضر در مراسم عزاداری تکیه حاج میرزا آقاسی بوده، در خاطرات خود درباره بنای این تکیه نوشته است: عمارت بزرگی که گنجایش چندین هزار نفر را دارد برای نمایش تعزیه بنا شده که تمام خصوصیات یک تئاتر جدید را داراست ولی صحنه نمایش آن به جای آن که در جلو ساختمان باشد، به صورت یک سکوی بلند در وسط قرار گرفته و بدون واسطه پرده از همه طرف برای تماشاگران قابل دیدن است. در اطراف صحنه دو ردیف جایگاه ویژه نیز ساخته اند.

در اواخر دوره پهلوی اول (حدود سال های 1315 تا 1320 هجری شمسی)، به دلیل توسعه بازار و اجرای طرح های عمرانی، بیشتر بخش های قدیمی تکیه حاج میرزا آقاسی تخریب شد. در حال حاضر اثری از بنای اصلی باقی نمانده و تنها معدود سنگ نوشته هایی در برخی مراکز اسناد و کتابخانه ها موجود است.

منابع و مآخذ:

زرین کوب، عبدالحسین. روزگاران ، تهران، سخن، 1386.

جعفری، محمدابراهیم. تکیه های تهران قدیم ، فصلنامه روستانگار، شماره 12، 1384.

ابراهیم زاده، محمود. میراث تهران قاجاری ، نشر تاریخ ایرانی، 1390.

خاطرات لیدی شیل همسر وزیرمختار انگلیس در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه ، تهران: نشرنو، 1368.

منبع: پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ