دیابت یکی از شایع ترین بیماری های متابولیک قرن حاضر است که بر اثر کاهش تولید انسولین یا کاهش توانایی بدن در پاسخ به این هورمون شکل می گیرد. انسولین هورمونی است که کمک می کند قند از خون وارد سلول ها شود تا به عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار گیرد. نبود یا کمبود عملکرد آن، باعث بالا رفتن قند خون می شود.

به گزارش ایسنا:، در صورتی که این وضعیت به صورت مزمن ادامه یابد، می تواند بر عملکرد اندام هایی مانند کلیه، چشم، قلب و به ویژه دستگاه عصبی تأثیر بگذارد. یکی از عوارض مهم دیابت، آسیب به اعصاب محیطی است که به آن نوروپاتی محیطی گفته می شود. این عارضه می تواند موجب بی حسی، درد، کاهش تعادل، عفونت و حتی قطع عضو شود.

مطالعات بین المللی پیش بینی می کنند تا سال 2030، تعداد مبتلایان به دیابت به بیش از 366 میلیون نفر برسد. بنابراین، یافتن راه های جدید و مؤثر برای پیشگیری و کاهش عوارض این بیماری اهمیت زیادی دارد. در سال های اخیر، توجه به ترکیبات گیاهی در کنار داروهای شیمیایی افزایش یافته است. زعفران، گیاهی که در ایران به وفور کشت می شود، دارای ترکیباتی به نام کروسین و سافرانال است که خاصیت آنتی اکسیدانی دارند. این ترکیبات می توانند در کاهش آسیب های ناشی از قند بالا در بدن مؤثر باشند. دانشمندان معتقدند این ترکیبات می توانند سلول های عصبی را در برابر استرس اکسیداتیو محافظت کنند و عملکرد مغز را بهبود ببخشند.

در تحقیقی که در همین زمینه توسط محبوبه ناصری، استادیار گروه تولیدات گیاهی دانشگاه تربت حیدریه، با همکاری پژوهشگرانی از دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه پیام نور، انجام شده، تأثیر ترکیبات فعال زعفران بر آسیب های عصبی ناشی از دیابت مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق، پژوهشگران به بررسی نقش دو ماده مؤثر زعفران یعنی کروسین و سافرانال در کاهش استرس اکسیداتیو و تقویت پروتیین های عصبی در مدل های حیوانی پرداختند.

روش انجام این تحقیق به این صورت بود که 36 موش صحرایی به شش گروه مختلف تقسیم شدند. گروه اول موش های سالم بودند، گروه دوم موش های دیابتی بدون درمان و بقیه گروه ها، موش های دیابتی بودند که با دوزهای مختلفی از کروسین و سافرانال تحت درمان قرار گرفتند. این ترکیبات به مدت 25 روز به صورت تزریق به بدن حیوانات داده شد. پس از پایان این دوره، بافت های مغزی حیوانات بررسی شد تا تأثیر این مواد بر آنزیم های دفاعی بدن و پروتیین های عصبی مشخص شود.

نتایج به دست آمده نشان دادند که مصرف کروسین و سافرانال باعث افزایش سطح آنزیم های آنتی اکسیدانی مانند سوپراکسید دیسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز و کاتالاز شده است. همچنین سطوح پروتیین های عصبی BDNF و NGF نیز به شکل معناداری افزایش یافته بود. این پروتیین ها برای سلامت مغز و انتقال پیام های عصبی اهمیت دارند و معمولاً در بیماران دیابتی کاهش می یابند.

پژوهش فوق که نتایج آن در فصلنامه زراعت و فناوری زعفران وابسته به دانشگاه تربت حیدریه و انجمن علمی گیاهان دارویی ایران منتشر شده اند، نشان داد که استفاده از غلظت بالاتر کروسین (100 میلی گرم در میلی لیتر) در بهبود برخی از این شاخص ها اثربخش تر از سافرانال بود. با این حال، سافرانال نیز در بهبود عملکرد برخی دیگر از فاکتورها، مانند NGF و GPX، عملکرد بهتری از خود نشان داد. در مجموع، هر دو ترکیب توانستند در کاهش آسیب های مغزی ناشی از دیابت مفید باشند.

از آنجا که درمان دیابت پیچیده است و تنها با داروهای شیمیایی نمی توان به کنترل کامل آن دست یافت، استفاده از ترکیبات طبیعی و گیاهی می تواند رویکردی مکمل و امیدوارکننده باشد.

یافته های این پژوهش اهمیت زعفران را در قالب ماده ای دارویی نشان می دهند و استفاده از کروسین و سافرانال را به عنوان مکملی مؤثر در کاهش عوارض دیابت تقویت می کنند. با این وجود، برای اثبات کامل تأثیر این ترکیبات در انسان و بررسی اثر آن ها بر سایر اندام ها مانند کبد، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.