به گفته دولت ائتلافی بنیامین نتانیاهو که از همان ابتدا بر پایه توازن های شکننده ای میان راست گرایان افراطی، ارتدوکس های مذهبی و ملی گرایان شکل گرفته بود، اکنون به نقطه ای رسیده که بقای آن فقط با اتکای مستقیم به حمایت های سیاسی و استراتژیک ترامپ ممکن است.

به گزارش روزنامه شرق، نتانیاهو در حالی صحنه سیاست اسراییل را هدایت می کند که دیگر نمی توان او را بازیگری مستقل در عرصه سیاست خارجی تلقی کرد. نزدیکی او به دونالد ترامپ که در دوره اول ریاست جمهوری اش بارها امتیازاتی تاریخی به تل آویو اعطا کرده بود، اکنون وارد مرحله ای از وابستگی شده که مرزهای استقلال سیاسی اسراییل را دگرگون کرده است.

ترامپ در بازگشت خود به قدرت، بمب های سنگرشکن دو هزار پوندی را به اسراییل داد، تحریم شهرک نشینان را لغو کرد و حتی در جنگ با ایران نیز در کنار اسراییل ایستاد. اما هم زمان، به رغم ظاهر حمایتی، نشانه هایی از فاصله گذاری نیز دیده می شود؛ از تماس های پنهانی با حماس گرفته تا گفت وگو با حوثی ها و حتی مذاکره مجدد با ایران، همه اینها نشانه هایی است از بازی پیچیده ترامپ با نتانیاهو؛ بازی ای که در آن بی بی باید دائما خود را مفید و وفادار نشان دهد، بدون آنکه مطمئن باشد حمایت پایدار خواهد بود.

بحران خدمت سربازی برای ارتدوکس های افراطی، عملا آغازگر انحلال آرام ائتلاف نتانیاهو بود. دو حزب مذهبی اصلی یعنی شاس و یهودیت متحد توراتی پس از دهه ها همراهی با دولت های راست گرا، این بار در واکنش به رأی دادگاه عالی اسراییل مبنی بر لغو معافیت کلی طلاب یشیواها از ائتلاف خارج شدند.

این خروج، دولت را از اکثریت 67 کرسی به اقلیت 49 کرسی رساند. این فروپاشی صرفا عددی نیست، بلکه نشان دهنده شکاف عمیق میان اجزای ائتلاف است. در قلب این شکاف، تضاد میان خواست های سکولارهای امنیت گرا با مطالبات دینی حریدی ها قرار دارد. نتانیاهو دیگر نمی تواند هم زمان رضایت نظامیان، تندروهای راست گرا و احزاب مذهبی را جلب کند. نتیجه، وضعیتی است که از لحاظ فنی دولت هنوز باقی است، اما عملا در حال احتضار سیاسی است.

ورود مستقیم اسراییل و آمریکا به یک تقابل نظامی تمام عیار با ایران، تصمیمی بود که هم در سطوح امنیتی و هم در سطوح سیاسی جنجالی شد. اگرچه در ظاهر این عملیات بخشی از پاسخ به تهدید هسته ای ایران معرفی شد، اما واقعیت آن است که نتانیاهو آن را به عنوان ابزاری برای تقویت جایگاه خود در افکار عمومی و سرکوب بحران داخلی به کار گرفت. با وجود این، نتایج نظرسنجی ها نشان می دهد این راهبرد فقط یک اثر موقت داشته است.

احزاب ائتلاف نه تنها محبوبیت پایدار کسب نکردند، بلکه در برخی نظرسنجی ها حتی کاهش یافتند. تحلیلگران داخلی اسراییل به درستی اشاره می کنند که جامعه اسراییلی نسبت به جنگ، بی اعتماد و فرسوده شده و دیگر آن شور ملی گرایانه گذشته را ندارد.

به توجه به نکات یادشده، حالا سؤال مهم این است که چرا با وجود سقوط ائتلاف، هنوز انتخابات زودهنگام برگزار نشده است؟ پاسخ در پیچیدگی های کنست و تمایلات بقاگرایانه احزاب نهفته است. هیچ کدام از بازیگران فعلی، چه در ائتلاف و چه در اپوزیسیون، از چشم انداز انتخابات زودهنگام احساس امنیت نمی کنند.

احزاب مذهبی اگرچه از ائتلاف جدا شده اند، اما هنوز به طور کامل پشت نتانیاهو را خالی نکرده اند؛ چراکه او را تنها سیاست مداری می دانند که ممکن است خواسته هایشان را در مورد سربازی قانونی کند. از سوی دیگر، اپوزیسیون، با ترکیبی مبهم از لاپید، گانتس، بنت و دیگران، هنوز نتوانسته آلترناتیوی منسجم ارائه دهد. تغییرات روزافزون در صف آرایی حزبی، ثبت احزاب جدید و عدم قطعیت در مورد وزن سیاسی چهره هایی همچون گادی آیزنکوت یا هندل، باعث شده فضای پیش از انتخابات بیشتر شبیه یک آشوب مه آلود باشد تا رقابت انتخاباتی کلاسیک.

دولت ترامپ اکنون نقشی بسیار فراتر از سطح حمایتی دارد. تیم امنیت ملی او عملا با نهادهای نظامی اسراییل هماهنگ است و سیاست هایی همچون جابه جایی جمعیتی در غزه، مذاکره با کشور ثالث برای پذیرش پناهندگان فلسطینی و برنامه روز بعد را در همکاری نزدیک با تل آویو پیش می برد. اما این نفوذ می تواند به چاقویی دولبه تبدیل شود. اگر ترامپ برای اهداف انتخاباتی داخلی خود تصمیم بگیرد پروژه ای مانند مذاکره با ایران یا توافق نهایی غزه را به نام خود ثبت کند، ممکن است دست به فشارهایی بزند که برای نتانیاهو خطرناک باشد؛ به ویژه اگر این فشارها با خواست عمومی جامعه اسراییل برای پایان جنگ نیز هم راستا شوند.

نتانیاهو اکنون در تنگنای بی سابقه ای گرفتار شده است. اگرچه هنوز در قدرت است، اما نمی تواند قانون بگذارد، ائتلاف تازه ای شکل دهد یا بدون رضایت ترامپ اقدامی جدی در سیاست خارجی انجام دهد. همه مسیرهای پیش رو به یک نقطه ختم می شوند: تصمیم دونالد ترامپ. اما باید پرسید که آیا ترامپ همچنان به حمایت از بی بی ادامه خواهد داد یا چهره ای جدید از جناح راست را برای هماهنگی بیشتر ترجیح خواهد داد؟

پاسخ به این سؤال آینده نه تنها اسراییل، بلکه بخشی از نظم سیاسی خاورمیانه را نیز تعیین خواهد کرد. حمله هوایی مشترک آمریکا و اسراییل به تأسیسات هسته ای ایران در جریان جنگ 12روزه، گرچه از نظر فنی خساراتی جدی وارد کرد، اما از نظر راهبردی بیش از آنکه برنامه هسته ای را متوقف کند، به عنوان یک عامل تحریک کننده عمل کرد. تهران که همواره از امکان خروج کامل از معاهده NPT سخن می گفت، اکنون از این تهدید به عنوان ابزار واقعی در تعاملات بین المللی استفاده می کند.

جالب آنکه در میانه این تقابل نظامی، زمزمه هایی از مذاکرات پنهانی میان واشنگتن و تهران به گوش می رسد؛ مذاکراتی که هدف آن نه احیای برجام، بلکه رسیدن به یک توافق بازدارندگی دوطرفه با نظارت غیرمستقیم چین و روسیه است. در این چارچوب، حمله نظامی نه تنها موجب انسجام داخلی در ایران شده، بلکه تهران را به سوی ائتلاف سازی های دیپلماتیک سوق داده است.

لذا با افزایش فشارهای داخلی در اسراییل و آمریکا، ایران می تواند در این شرایط بحرانی، امتیازاتی برای توقف غنی سازی در سطوح بالا مطالبه کند بدون آنکه به شفافیت کامل تن دهد. این فرصت طلبی راهبردی نشان از یک واقع گرایی جدید در دستگاه دیپلماسی ایران دارد که دیگر صرفا به تقابل ایدئولوژیک متکی نیست.

در سایه جنگ تحمیلی اسراییل به ایران، مسکو و پکن با فرصت طلبی دقیقی وارد میدان شده اند. چین با ارائه ابتکار صلح منطقه ای تحت عنوان امنیت جمعی آسیای غربی ، تلاش کرده خود را به عنوان بازیگر بی طرف اما تأثیرگذار معرفی کند. این در حالی است که مسکو، با تلاش برای نقش آفرینی بیشتر در مقولاتی همچون پرونده هسته ای، توازن قوا را تغییر داده است.

همچنین هر دو کشور روسیه و چین از فرسایش جایگاه آمریکا در منطقه به شدت بهره برداری اقتصادی کرده اند. امضای توافقات امنیتی میان ایران و چین به طور غیرمستقیم پیام هایی روشن برای تل آویو و ریاض داشته اند که نظم منطقه ای دیگر صرفا تحت هژمونی واشنگتن طراحی نمی شود. این چندجانبه گرایی جدید، به ویژه در واکنش به اقدامات تهاجمی ترامپ، فضای سیاست ورزی در منطقه را پیچیده تر از همیشه کرده است.

در پی جنگ 12روزه، غزه بار دیگر به صحنه ویرانی شدید بدل شده است. اگرچه اسراییل کوشید این بار با هدف قراردادن زیرساخت های حماس، قدرت این گروه را در نوار غزه تضعیف کند، اما واقعیت آن است که در خلأ سیاسی و نظامی ایجادشده، گروه های کوچک تر و پراکنده تری دست به تجدید قوا زده اند. از سوی دیگر، کرانه باختری نیز شاهد ناآرامی هایی بی سابقه است.

محمود عباس عملا جایگاه اجرایی ندارد و دولت خودگردان تحت فشار شدید داخلی و خارجی قرار گرفته است. این خلأ می تواند مسیر را برای چهره هایی دیگر باز کند که هر یک چشم به رهبری بعدی فلسطینی ها دارند. در چنین فضایی، ترامپ با طرح نهایی سازی پرونده غزه در همکاری با مصر و امارات، می کوشد با کمک های مالی بازسازی و وعده هایی مبهم، حماس را به میز مذاکره بکشاند؛ تلاشی که تاکنون با بی اعتمادی شدید همراه بوده است.

آنچه اکنون در خاورمیانه در حال وقوع است، نه بازگشت به نظم پیشین آمریکامحور، بلکه شکل گیری نوعی از بی نظمی پایدار است؛ وضعیتی که در آن هیچ قدرتی توان اعمال کامل هژمونی ندارد و بازیگران منطقه ای به جای وابستگی، از چندقطبی شدن برای چانه زنی حداکثری بهره می برند.

ترامپ گرچه با سیاست های تهاجمی و حمایت کامل از اسراییل کوشید قدرت خود را به رخ بکشد، اما نتایج این اقدامات نشان داده که منطقه امروز دیگر آمادگی پذیرش سلطه کامل یک جانبه را ندارد. سیاست های داخلی آمریکا نیز این را تأیید می کند؛ زیرا مخالفت ها با حمایت های بی قیدوشرط از اسراییل، نه تنها از سوی دموکرات ها، بلکه حتی از سوی برخی جمهوری خواهان نئومحافظه کار نیز مطرح شده است. همین شکاف در سیاست داخلی آمریکا، تأثیر مستقیمی بر فضای دیپلماتیک خاورمیانه گذاشته است.

در پایان می توان گفت حمله به ایران در ژوئن سال 2025 نه فقط برای ترامپ و نتانیاهو، بلکه برای کل منطقه لحظه ای سرنوشت ساز را رقم زد. دولت اسراییل اگر نتواند از این بحران داخلی بعد از تجاوز به ایران خارج شود و هم زمان نتواند پاسخ گوی فشارهای امنیتی بیرونی ناشی از تدوام کشتار و جنایات در غزه باشد، ممکن است با تغییراتی بنیادین مواجه شود؛ تغییراتی که می تواند حتی به پایان حیات سیاسی نتانیاهو بینجامد. از سوی دیگر، ایران در موقعیتی قرار گرفته که با تلفیق مقاومت و دیپلماسی می تواند نقش بازیگر تعیین کننده تری را ایفا کند. چین و روسیه نیز در حال سرمایه گذاری بلندمدت بر این ناپایداری ها هستند.

اما همه این مسیرها در نهایت به یک نقطه گره خورده اند: تصمیمات بعدی ترامپ. آیا او در راستای تداوم جنگ های نیابتی حرکت خواهد کرد یا با نوعی مصالحه، به دنبال پیروزی نمادین در سیاست خارجی خواهد رفت؟ هرکدام از این انتخاب ها نه تنها سرنوشت اسراییل و ایران، بلکه چهره آینده کل منطقه را تغییر خواهد داد.