در یک ماه گذشته، ده‌ها میلیون دلار از دارایی‌های دیجیتال کاربران ایرانی، در سکوت کامل و بی‌اطلاع‌رسانی شفاف، از سوی شرکت آمریکایی تتر مسدود شده است؛ اقدامی کم‌سابقه که هم‌زمان با حملات سایبری به صرافی‌های داخلی و تصویب قوانین جدید تحریمی در آمریکا، زنگ خطری تازه برای امنیت مالی کاربران ایرانی در حوزه رمزارزها به صدا درآورده است. شواهد موجود نشان می‌دهد که در پشت‌صحنه این مسدودی‌ها، ترکیبی از اطلاعات فاش‌شده کاربران، نظارت آنی نهادهای خارجی و اجرای سیاست‌های مالی جدید ایالات متحده علیه ایران نقش داشته‌اند.

این گزارش، ابعاد پنهان این بحران را بررسی کرده و پیشنهادهایی عملی برای حفاظت از دارایی‌ها در این فضای پرریسک رمزارزی در ایران ارائه می‌دهد.

تصور کنید تمام پس‌انداز زندگی‌تان، آنچه سال‌ها برایش تلاش کرده‌اید، را برای محافظت در برابر تورم و تلاطم‌های اقتصادی به رمزارز تبدیل کرده‌اید. به تتر، با پشتوانه دلاری‌اش، به‌عنوان امن‌ترین گزینه اعتماد کرده‌اید. اما ناگهان، صبحی از خواب بیدار می‌شوید و متوجه می‌شوید موجودی کیف پول دیجیتال‌تان مسدود شده؛ همان دارایی که تصور می‌کردید کاملاً در امان است. این، واقعیتی تلخ و کابوس‌وار است که در یک ماه اخیر، برای صدها ایرانی اتفاق افتاده است.

سایه‌ای سنگین از نگرانی بر بازار رمزارز ایران افتاده است؛ از یک‌سو، حملات سایبری بی‌سابقه به صرافی‌های داخلی – از جمله نوبیتکس به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین آن‌ها – امنیت اطلاعات کاربران را با چالش مواجه کرده و از سوی دیگر، موج گسترده‌ای از مسدودسازی حساب‌های تتر، بسیاری از کاربران را در بهت فرو برده است. این تحولات، نه‌تنها به از دست رفتن سرمایه افراد منجر شده، بلکه تردیدهای عمیقی درباره آینده رمزارز در ایران و امنیت نگهداری این دارایی‌ها پدید آورده است.

آیا تتر، که تا دیروز پناهی امن تلقی می‌شد، اکنون به تهدیدی بزرگ تبدیل شده است؟ آیا اطلاعات کاربران در صرافی‌های داخلی واقعاً امنیت دارند؟

این گزارش با هدف هشدار و راهنمایی، تلاش می‌کند تا عمق بحران را واکاوی کرده و گام‌هایی عملی برای حفاظت از دارایی‌ها در این وضعیت پرابهام پیش‌روی کاربران قرار دهد.

بازار رمزارز ایران در هفته‌های اخیر با پدیده‌ای بی‌سابقه روبه‌رو شده است؛ موجی سنگین از مسدودسازی کیف‌پول‌های تتر. اگرچه این مسدودی‌ها در گذشته نیز به‌صورت محدود رخ داده بود، اما شرایط جدید با دو تحول مهم و نگران‌کننده همراه است که ابعاد بحران را چند برابر کرده است:

نخست، افزایش چشمگیر در تعداد و حجم ولت‌های مسدودشده است. طی یک ماه گذشته، ارزش ولت‌های فریزشده به ده‌ها میلیون دلار رسیده و تخمین‌ها نشان می‌دهد که دست‌کم 10 میلیون دلار از این دارایی‌ها به کاربران و صرافی‌های ایرانی مرتبط بوده‌اند. این حجم قابل توجه، نشانه‌ای است از تغییر سیاست شرکت تتر به‌سمت سختگیری‌های جدی‌تر که می‌تواند دارایی بخش وسیعی از جامعه رمزارزی کشور را به خطر بیندازد.

تحول دوم – و شاید مهم‌تر – سرعت کم‌سابقه فرایند فریز شدن ولت‌ها است. در گذشته، مسدودسازی‌ها فرایندی زمان‌بر بود و پس از بررسی‌های فنی و حقوقی انجام می‌شد. اما اکنون، شاهد فریز شدن ولت‌هایی هستیم که کمتر از 24 ساعت عمر داشته‌اند؛ یعنی تنها ساعاتی پس از انجام نخستین تراکنش، به‌سرعت مسدود شده‌اند. این سرعت بی‌سابقه در واکنش، یا حاکی از دسترسی تتر به اطلاعات لحظه‌ای و دقیق از تراکنش‌هاست یا نشان‌دهنده اتخاذ رویکردی فوق‌العاده سخت‌گیرانه در قبال ولت‌هایی با ویژگی‌های خاص است.

این وضعیت، به‌ویژه برای کاربران ایرانی، بسیار نگران‌کننده است و پرسش‌هایی جدی درباره سطح نظارت بر تراکنش‌ها و نقش صرافی‌های ایرانی در انتقال اطلاعات به تتر مطرح می‌کند. سرعت بالای فریز شدن ولت‌ها، عملاً فرصت هرگونه واکنش یا جابه‌جایی دارایی را از کاربران سلب کرده و آن‌ها را در برابر از دست رفتن سرمایه‌شان، در وضعیت شوک و ناتوانی مطلق قرار داده است.

تتر (USDT) برای بسیاری از کاربران رمزارز، معادل «دلار دیجیتال» شناخته می‌شود؛ رمزارزی که همواره باید برابر با یک دلار آمریکا باشد و پناهگاهی امن در برابر نوسانات بازار محسوب ‌شود. همین باور، تتر را به یکی از پرکاربردترین استیبل‌کوین‌ها تبدیل کرده است. اما در پس این ظاهر «باثبات»، واقعیتی پنهان نهفته است که حالا به کابوس بسیاری از کاربران تبدیل شده است: برخلاف بیت‌کوین یا اتریوم، تتر یک رمزارز غیرمتمرکز نیست.

در حقیقت، تتر یک استیبل‌کوین متمرکز به‌شمار می‌رود؛ یعنی فرآیند انتشار، مدیریت و کنترل آن به‌طور کامل در اختیار یک شرکت خاص به‌نام تتر لیمیتد (Tether Limited) است. این شرکت مدعی است که هر واحد USDT با یک دلار آمریکا یا معادل آن در ذخایر مالی پشتیبانی می‌شود. اما نکته کلیدی این است که این پشتوانه، و نیز کل روند صدور و بازخرید توکن‌ها، کاملاً در اختیار همان شرکت قرار دارد.

ماهیت متمرکز تتر به این شرکت قدرتی ویژه بخشیده است؛ توانایی مسدودسازی (Freezing) دارایی‌ها در آدرس‌های مشخص روی بلاک‌چین. این قابلیت، که اغلب به‌منظور مقابله با پولشویی، تأمین مالی تروریسم یا اجرای تحریم‌های بین‌المللی به‌کار می‌رود، به تتر اجازه می‌دهد توکن‌های USDT موجود در یک آدرس خاص را غیرقابل انتقال کند. به‌بیان ساده، اگر تتر تصمیم به مسدودسازی یک آدرس بگیرد، دارایی موجود در آن ولت دیگر قابل جابه‌جایی نخواهد بود. این کنترل از طریق سیستمی به‌نام «لیست سیاه» (Blacklist) انجام می‌شود که آدرس‌های مشکوک یا دارای حکم قضایی برای مسدودسازی در آن ثبت می‌شوند.

پیامد نگران‌کننده این سازوکار، مفهومی به‌نام «آلودگی» (Tainting) است. مسدودسازی لزوماً به معنای تخلف صاحب ولت نیست؛ گاهی تنها دریافت تتر از منبعی که بعدها در لیست سیاه قرار گرفته، می‌تواند ولت شما را هم در معرض خطر قرار دهد. برای نمونه، اگر تترهایی که از یک صرافی دریافت کرده‌اید یا به آن منتقل کرده‌اید در لیست سیاه ثبت شده باشند، ولت شخصی شما نیز ممکن است فریز شود. این موضوع، به‌ویژه برای کاربران ایرانی که در شرایط پر از محدودیت و تحریم فعالیت می‌کنند، ریسک نگهداری تتر را دوچندان می‌کند و آن‌ها را در برابر رخدادهایی خارج از کنترل‌شان آسیب‌پذیر می‌سازد.

افزایش بی‌سابقه مسدودی‌های تتر، همزمان با موجی از حملات سایبری به زیرساخت‌های مالی ایران، از جمله صرافی رمزارزی نوبیتکس، نمی‌تواند صرفاً یک تصادف تلقی شود. در جریان این حمله، گزارش‌ها حاکی از آن است که حدود 100 میلیون دلار رمزارز توسط هکرها به سرقت رفته است. اما ماجرا به همین‌جا ختم نشد؛ پس از این حادثه، اطلاعاتی از کاربران نوبیتکس در فضای مجازی منتشر شد و این صرافی به پنهان‌سازی تراکنش‌ها متهم گردید.

در ادامه، اسراییل نیز اعلام کرد که سه نفر را به‌اتهام همکاری با ایران بازداشت کرده که از طریق رمزارز دستمزد دریافت کرده‌اند. در گزارش‌ها آمده بود که این بازداشت‌ها ممکن است با اطلاعات افشاشده از ولت‌های نوبیتکس مرتبط باشد. گرچه این ادعاها به‌طور رسمی تأیید نشده‌اند، اما تصویری نگران‌کننده از احتمال درز اطلاعات کاربران و تراکنش‌های آن‌ها ترسیم می‌کنند؛ اطلاعاتی که می‌تواند برای شناسایی و فریز کردن ولت‌ها توسط نهادهای خارجی به‌کار رود.

چنانچه اطلاعاتی نظیر آدرس ولت‌ها، هویت کاربران و جزییات تراکنش‌ها به دست نهادهای بین‌المللی یا شرکت‌هایی مانند تتر رسیده باشد، می‌توان علت سرعت و گستردگی حیرت‌آور فریز شدن ولت‌های کاربران ایرانی را بهتر درک کرد. شرکت تتر، به‌عنوان نهادی متمرکز، موظف به رعایت قوانین بین‌المللی مبارزه با پولشویی (AML) و تأمین مالی تروریسم (CFT) است و در صورت دریافت اطلاعاتی دال بر فعالیت‌های مشکوک یا ارتباط با نهادهای تحریمی، می‌تواند بدون اخطار قبلی، اقدام به مسدودسازی ولت‌ها کند.

این وضعیت، نگرانی‌های گسترده‌ای درباره امنیت داده‌های کاربران در صرافی‌های داخلی ایجاد کرده و نشان می‌دهد که اطلاعات کاربران تا چه اندازه می‌تواند در معرض سوء‌استفاده قرار گیرد.

در کنار حملات سایبری و افشای اطلاعات، عامل دیگری که این روزها ریسک نگهداری تتر را برای کاربران ایرانی به‌شدت افزایش داده، تحولات قانونی در سطح بین‌المللی است. تصویب قوانینی مانند «قانون نوآوری و فناوری مالی قرن بیست‌و‌یکم» (21st Century Financial Innovation and Technology Act – FIT21 Act)، که با نام «قانون جینیس» نیز شناخته می‌شود، در ایالات متحده، نقطه عطفی در مسیر نظارت بر بازار رمزارز، به‌ویژه استیبل‌کوین‌هایی مانند تتر به‌شمار می‌آید.

هدف این قانون، تدوین چارچوبی جامع برای نظارت بر رمزارزها در ایالات متحده و افزایش شفافیت، امنیت و حمایت از مصرف‌کننده است. به‌موجب آن، استیبل‌کوین‌هایی همچون تتر تحت نظارتی سخت‌گیرانه‌تر قرار می‌گیرند و ملزم به رعایت استانداردهایی جدید در حوزه شفافیت ذخایر، مبارزه با پولشویی (AML) و تأمین مالی تروریسم (CFT) خواهند بود.

تتر، به‌عنوان بزرگ‌ترین استیبل‌کوین جهان، برای حفظ جایگاه خود در بازارهای بین‌المللی و ادامه حضور در نظام مالی جهانی، ناگزیر به تبعیت کامل از این مقررات جدید است. این تبعیت به معنای افزایش سطح نظارت بر تراکنش‌ها، شناسایی دقیق‌تر آدرس‌های مشکوک و بررسی شدیدتر فعالیت‌های مرتبط با نهادها یا کشورهایی مانند ایران است که در فهرست تحریم قرار دارند.

اینجاست که حلقه محاصره برای کاربران ایرانی تنگ‌تر می‌شود. اگرچه هدف اصلی این مقررات، تضمین سلامت و امنیت بازار رمزارز در سطح جهانی است، اما برای کاربران ایرانی که در کشوری با تحریم‌های سنگین فعالیت می‌کنند، خطر مسدود شدن دارایی‌ها را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. اجرای کامل قانون جینیس و قوانین مشابه، شرکت‌هایی مانند تتر را وادار می‌کند برای جلوگیری از جریمه‌های مالی یا از دست دادن مجوز فعالیت، با نهادهای نظارتی همکاری کامل داشته باشند. این همکاری شامل رصد دقیق تراکنش‌ها، اشتراک‌گذاری اطلاعات و مسدودسازی سریع ولت‌هایی است که هرگونه ارتباطی با فعالیت‌های تحریمی یا مناطق پرخطر مانند ایران داشته باشند.

کافی است که ولت شما به یک صرافی ایرانی متصل باشد یا پیش‌تر با آدرسی تراکنش داشته باشد که در فهرست تحریم‌ها ثبت شده، تا به‌سرعت در لیست سیاه قرار گیرد. در چنین شرایطی، حتی بدون ارتکاب هیچ‌گونه تخلفی، صرفاً مکان جغرافیایی شما می‌تواند تبدیل به پرچم قرمزی برای شناسایی و فریز دارایی‌هایتان شود.

حوادث اخیر بار دیگر به‌روشنی نشان داد که نگهداری مقدار زیادی رمزارز در صرافی‌ها، آن هم در محیطی پرمخاطره مثل ایران، یک ریسک جدی و فاجعه‌آفرین است. اصل هشداردهنده «نه کلیدت، نه کوینت» (Not your keys, not your coins) اکنون بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. وقتی دارایی رمزارزی خود را در صرافی نگهداری می‌کنید، مالکیت واقعی آن در دست شما نیست. صرافی‌ها، پلتفرم‌هایی متمرکز هستند که دارایی‌ها را در کیف‌پول‌هایی تحت کنترل خودشان – موسوم به کیف‌پول‌های حضانتی (Custodial Wallets) – نگهداری می‌کنند. در واقع، شما تنها یک عدد در حساب کاربری خود می‌بینید، در حالی که کلیدهای خصوصی دارایی‌ها در اختیار صرافی است.

این شیوه نگهداری، مخاطرات فراوانی به همراه دارد که ممکن است منجر به از دست رفتن کامل سرمایه‌تان شود:

حملات سایبری؛ دروازه‌ای برای هکرها: صرافی‌ها به‌دلیل حجم بالای دارایی‌هایی که در اختیار دارند، همواره هدفی جذاب برای هکرها هستند. نمونه آشکار این تهدید، حمله اخیر به صرافی نوبیتکس است که در جریان آن، حجم قابل‌توجهی از رمزارزها به سرقت رفت. در چنین شرایطی، امکان بازیابی دارایی‌ها بسیار ضعیف است.

مشکلات داخلی صرافی؛ از ورشکستگی تا کلاهبرداری: گاه ممکن است یک صرافی به دلایل فنی یا مالی ورشکسته شود، یا حتی توسط مدیران آن مورد سوءاستفاده قرار گیرد. تاریخ دنیای رمزارز پر از نمونه‌های چنین رویدادهایی است که موجب از دست رفتن کامل سرمایه کاربران شده‌اند.

ریسک فریز شدن تترهای ذخیره‌شده در صرافی‌ها: همان‌طور که پیش‌تر توضیح داده شد، تتر این امکان را دارد که آدرس‌های مشکوک یا تحریمی را فریز کند. صرافی‌های ایرانی نیز به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط تحریم، در معرض خطر بالایی قرار دارند. اگر کیف‌پول اصلی یک صرافی که تترهای کاربران در آن نگهداری می‌شود فریز شود، تمام دارایی کاربران آن پلتفرم به خطر خواهد افتاد. چنین سناریویی می‌تواند به فاجعه‌ای گسترده برای بخش بزرگی از جامعه رمزارزی ایران منجر شود.

این واقعیت‌ها به‌وضوح نشان می‌دهند که نگهداری دارایی‌های دیجیتال در صرافی‌ها، حتی اگر آن صرافی بزرگ و معتبر باشد، در شرایط فعلی نه‌تنها تصمیمی نادرست بلکه پرریسک و فاجعه‌بار است. شما باید هرچه سریع‌تر کنترل کامل بر دارایی‌های خود را از طریق کیف‌پول‌های غیرحضانتی و امن به‌دست بگیرید.

منبع: اقتصاد آنلاین