محسن صالحی خواه در روزنامه هم میهن نوشت: مکانیسم ماشه، اسنپ بک، سازوکار حل اختلاف یا پس گشت، قصه داغ این روزهاست. به خصوص برای جریان تندرو داخلی این روزها بسیار مطلوب است چون به سبک معروف دیدید گفته بودیم مشغول این هستند که بگویند چرا دیپلماسی خوب نیست و باید مسیرهای دیگر را رفت. از رهگذر همین شادی درونی هم به جمله سازی با این مفاهیم می پردازند که آب سنگین فلان شد و 11 تن اورانیوم غنی شده از کشور بیرون رفت.

البته توجه به این نکته بسیار مهم است که آن ها دیپلماسی را نفی نمی کنند. بلکه معتقدند آن روش های دیپلماتیک من درآوردی که کشور را در چاله عنوان تهدید صلح و امنیت بین الملل و فصل هفتم منشور ملل متحد انداخت، همان مسیری بود که باید ادامه پیدا می کرد. مفروض شان چیست؟ آن ها با این مفروض به میدان می آیند که اگر همان مسیر پرخسارت قبلی ادامه پیدا می کرد، الان ایران در جایگاه رفیعی ایستاده بود و توانایی مثال زدنی در حوزه هسته ای داشت یا یکسری امتیازها و موفقیت هایی که دیگران از آن ها بی خبرند. در واقع مفروض آنان این است که همان مسیر در یک خط مستقیم و هموار پیش می رفت و به نتایج مطلوبی می رسید. هیچ اتفاق غیرمنتظره ای رخ نمی داد.

اگر غیر از این باشد، منطقی نیست که انسان دارای عقل، از اجماع جهانی علیه کشورش و قرار داشتن تحت تحریم های شورای امنیت برای خودش یک دوران طلایی بسازد. اخیراً جمله سازی هایی با بازدارندگی آب سنگین و پلوتونیوم را می شنویم که مشخص نیست ریشه آن ها در کجاست. همانقدر که 400 کیلوگرم اورانیوم 60 درصد برای ما بازدارندگی ایجاد کرد، آن داشته ها نیز از لحاظ نظری و عملی - این قابلیت را برای ما به ارمغان می آورد.

پروژه هسته ای برای ایران ضروری بود اما شاید اگر در زمان خودش می شد این پرونده را مورد نقد و بررسی قرار داد، مسیر پیش روی آن هم مشخص تر می شد. اما چون در یک بازه زمانی برخی تصمیم گرفتند در تمام امور انقلابی عمل کنند و چارچوب های دیپلماتیک را به هم بریزند، و البته در آن سو هم دنبال بهانه بودند ناگهان در مسیری افتادیم که نه برگشت از آن به خاطر هزینه های مختلفی که در سطح ملی برای آن شده بود امکان داشت، نه می توانیم بیش از این آن را ادامه دهیم. این جنگ بسیاری مسائل را عوض کرد. هر چه از این دوران جنگ بیشتر فاصله بگیریم، سوال هایی که پیش از این هم بسیار پرسیده می شد، بیشتر در ذهن طنین انداز می شود.

آن تصویری که محمود احمدی نژاد در دهه 80 از ایران نشان می داد که حذف اسراییل از نقشه را آرمان کرده بود و در کنار آن از سوی کشورهای غربی و شرقی به عنوان تهدید برای صلح و امنیت و در پی ماجراجویی هسته ای معرفی می شد، تطابقی با واقعیت ها و امکانات ما نداشت. آن ها بیشتر از اینکه دنبال اداره ایران باشند، دنبال تغییر جهان بودند.

کشور شرایط مالی خوبی داشت و به قول معروف خزانه پر بود. مدیران ارشد پس از هر تحریمی انگار منتظر بودند که آن تحریم در لحظه تاثیر خود را نشان دهد. در همان دوران بود که گزارشگران صداوسیما با مزه ریختن در گزارش های خیابانی از مردم می پرسیدند به نظر شما تحریم ها اثر گذاشته؟ پاسخ ها هم قطعاً همراه با لبخند و البته منفی بود. غافل از این که اول راه بود و حریف هم بسیار صبور.

نفهمیدن مناسبات بین المللی و غرق بودن در گعده های فلسفی، در نهایت کشور را به این چاه انداخت. آن ها همچنان فکر می کنند که جمهوری اسلامی تنها بازیگری است که در جهان وجود دارد و هر تصمیمی را می تواند بگیرد، طرف مقابل امکانی برای مقابله ندارد یا اگر دست به تقابل بزند، بی تاثیر است. ریشه این عدم وجود برداشت صحیح از واقعیت ها و عدم تناسب آن ها با ظرفیت کشور، ایران را به عنوان یک تهدید بین المللی خطاب به جهان معرفی کرد. نه فقط از طریق پرونده هسته ای که از طریق موارد مختلفی مانند حقوق بشر که هر کدام از آن ها می تواند بخشی از افکار عمومی جهان را علیه کشور بسیج کند.

هیچ عقل سلیمی نمی تواند بپذیرد که کشور در چنین شرایطی بماند که برخی نیروهای انقلابی از روندها راضی باشند. ما در قبال یک کشور 90 میلیون نفری مسئولیت داریم نه یک اقلیت فکری محض. عقل حکم می کرد کشور از این وضعیت بیرون کشیده شود. ضمانت آن هم امکان بازگشت هر طرف به قبل از توافق هسته ای باشد. ایران به برنامه اش برگردد و آن ها هم قطعنامه های خود را برگردانند. شرایطی که هیچ طرفی خواستار ورود به آن نبود. نه آن ها ایران هسته ای را می خواهند نه ایران، تحریم های شورای امنیت را.

اما شرایط درست پیش نرفت. هرچند ایران حقوق هسته ای خود را هم حفظ کرد و سطح برنامه اش را ارتقاء داد. ای کاش مکانیسم ماشه، اسنپ بک یا هر چه نامش را می گذاریم وجود نداشت. اما قبل از آن باید به این فکر کنیم که ای کاش سیاست های صحیحی وجود داشت که به دنبال آن قطعنامه های شورای امنیت وجود نداشته باشد که ایران بخواهد خودش را از این چاه خطرناک بیرون بکشد. بدون قطعنامه، ماشه ای هم وجود نداشت.

همین امروز دیپلماسی با تمام مشکلات و دست اندازها، ادامه دارد. مذاکره هم یکی از ابزارهای آن است و نه مترادف کلیت آن. کلید پاسخ به این سوال که چرا ایران همین امروز خط گفت وگو با طرف اروپایی را دنبال می کند یا پنجره کوچک گفت وگو با ایالات متحده بسته نشده، در همین نکته نهفته است. نمی توان کشور را در شرایطی مانند دهه هشتاد و ابتدای دهه 90، ذیل فشارهای شورای امنیت به حال خود رها کرد.