بورس تهران در حالی چهره متفاوتی در نخستین هفته مردادماه نسبت به روزهای قبل آن را نشان داد که تحلیلگران بورسی این وضعیت را تاحدودی پیش بینی می کردند. از همین منظر دلایل متعددی را می توان برای تغییر مسیر شاخص های سهامی و عقب نشینی جدی نماگرها برشمرد. معاملات بازار سهام در روز دوشنبه نیز در سکانسی ناامیدکننده پایان یافت.

به گزارش دنیای اقتصاد، کاهش تقاضا در همه بازار مشهود بود و این موضوع به ریزش نماگرهای سهامی منتهی شد به طوری که پس از تشدید عرضه ها، شاخص ها نیز از سقف روزانه خود فاصله گرفتند. در جریان معاملات روز دوشنبه شاخص کل با ریزش حدود 43 هزار واحدی (1.52درصد) مجدد ابرکانال دومیلیون و 800 هزار واحدی را از دست داد و به محدوده دومیلیون و 768هزار واحد رسید. شاخص هم وزن نیز 1.12 درصد کاهش یافت و در سطح 827 هزار واحدی قرار گرفت.

در فرابورس نیز شاخص کل این بازار، با افت 1.07 درصدی همراه شد. کاهش تقاضا در عمده نمادهای فعال بازار سهام طی معاملات روز گذشته به وضوح مشاهده شد. به طوری که در پایان معاملات حدود هزار و 40میلیارد تومان از گردونه معاملات خارج شد. این امر سبب شد تا ارزش معاملات به سطح 4 هزار و 77میلیارد تومان برسد که کاهش 30 درصدی را نسبت به روز یکشنبه نشان می دهد. سطحی که از 18 تیرماه تکرار نشده بود. در واقع پس از جنگ تحمیلی 12 روزه و نااطمینانی های حاکم بر فضای سیاسی کشور در اکثر روزهای معاملاتی، تالار شیشه ای با خروج سرمایه های خرد همراه بوده است. به نظر می رسد سرمایه گذاران حقیقی ترجیح می دهند در نقش نظاره گر باقی بمانند و استراتژی احتیاط را در دستور کار خود قرار دهند.

برخی کارشناسان نیز معتقدند سهامداران خرد اولویت خود را بازارهای کم ریسک قرار داده اند. ناامیدی نسبت به رشد قیمت سهام در کوتاه مدت و ترس ازعدم نقدشوندگی سهام در صورت بروز مجدد ریسک های سیاسی یکی از مهم ترین عوامل تسریع خروج پول حقیقی از بازار سرمایه محسوب می شود. تجربه ادوار گذشته نیز حاکی از آن است که در زمان هایی که وضعیت متغیرهای اثرگذار از حالت پیش بینی پذیربودن خارج می شود؛ سرمایه گذاران بلافاصله اقدام به فروش ریسکی ترین بخش از پرتفوی معاملاتی خود می کنند.

که اکنون ملاحظه می کنیم در این مقطع با توجه به تعدد ریسک ها، سهام در اولویت فروش قرار گرفته است. بررسی جزییات معاملات دیروز نشان می دهد لیدرهای بورسی باز هم در مسیری منفی گام گذاشته و به کاهش نماگر اصلی بازار کمک کردند. به طوری که نمادهای معاملاتی ملی مس ایران، فولادمبارکه و صنایع پتروشیمی خلیج فارس در مجموع بیشترین نقش را در کاهش ارتفاع شاخص کل ایفا کردند. نمادهای کوچک بازار هم وضعیتی متزلزل را پشت سر گذاشتند.

شدت فشار فروش بازار سهام در روز معاملاتی گذشته موجب شد تا عمده گروه های بورسی با خروج پول گسترده همراه شوند. با این حال برخی از صنایع از جمله صنعت ارتباطات، هنری و سرگرمی و همچنین محصولات کاغذی توانستند بخش کمی از پول حقیقی را به خود جلب کنند و در این روز سراسر قرمز با ورود پول از سوی حقیقی ها همراه شوند. در طرف مقابل گروه های بزرگ و اثرگذار بازار سهام از جمله فلزات اساسی، بانکی ها و همین طور پالایشی ها بیشترین میزان خروج پول در روز دوشنبه را به ثبت رساندند.

گروه فلزات اساسی با خروج پول 176میلیارد تومان در صدر خروج پول حقیقی روز گذشته جای گرفت. قهر حقیقی ها در ابزار غیرمستقیم بورسی نیز رقم خورده است. در صدر آن، صندوق های سهامی جای دارند که طی روز معاملاتی دوشنبه خروج پول 290میلیارد تومانی را تجربه کردند. پس از آن صندوق های بخشی، شاخصی ها و صندوق های اهرمی به ترتیب بیشترین میزان خروج پول حقیقی را به ثبت رساندند.

با این حال جو منفی و تردید و سردرگمی سرمایه گذاران نسبت به چشم انداز آتی اقتصاد ایران، موجب شد تا در روز دوشنبه صندوق های درآمد ثابت و طلایی ها در صدر جدول ورود پول حقیقی جای گیرند. درآمد ثابت ها با ورود پول 993میلیارد تومان و صندوق های طلا با جذب 319میلیارد تومان پول از سوی حقیقی ها بیشترین میزان جذب پول حقیقی را به ثبت رساندند. با وجود گذشت بیش از چهار هفته از زمان اعلام آتش بس، هنوز لیدر بازار یعنی نماد ایران خودرو بازگشایی نشده است. در این مدت ناظر بازار به بهانه بررسی شفاف سازی ناشر نماد ایران خودرو را بسته نگه داشته است. بازگشایی این نماد باتوجه به لیدرمحور بودن آن، می تواند تا حد زیادی تکلیف بازار را روشن سازد.

از ابتدای هفته شاخص کل بیش از 2.41 درصد ریزش را ثبت کرده و نماگر هموزن نیز 2.32 درصد از ارتفاع خود را از دست داده است. وضعیتی که نشان دهنده جو منفی حاکم بر تالار شیشه ای است. خروج پول حقیقی نیز طی مدت یاد شده تا حوالی 4میلیارد تومان پیشروی کرده و در مجموع خروج پول حقیقی به پنجمین روز پیاپی و مبلغی به میزان 6 همت رسیده است. درحالی که بازار سهام طی پنج روز معاملاتی گذشته با خروج مستمر پول حقیقی مواجه بوده، صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر طلا روندی معکوس را تجربه کرده اند و طی 14 روز معاملاتی اخیر شاهد ورود مستمر پول حقیقی بوده اند. در مجموع می توان از وضعیت این روزهای بازار این طور استنباط کرد که نبود تقاضا سبب شده تا بورس علاوه بر عقب نشینی شاخص ها با خروج پول متوالی نیز دست به گریبان باشد.

یکی از نکات منفی معاملات روز گذشته از دست رفتن کانال مهم 2.8میلیون واحد بود که شاخص کل بعد از 8 روز معاملاتی مجددا با این سطح خداحافظی کرد. این درحالی است که دماسنج اصلی بورس بعد از بازگشایی مجدد این بازار به سختی توانسته بود این کانال را لمس کند. پرونده شاخص کل بازار سهام در آخرین روز معاملاتی سال گذشته در سطح 2میلیون و 710 هزار واحدی بسته شد؛ این نماگر استارت 1404 را صعودی زد و حتی توانست در بیست و هشتم اردیبهشت امسال تا سطح 3میلیون و 252 هزار واحدی نیز پیشروی کند؛ اما وقوع ریسک های سیاسی و پیچیده شدن معادلات پرونده هسته ای کشور موجب عقبگرد شاخص کل از قله اردیبهشت ماه شد و در ماه های بعد از آن نیز شاخص کل علاوه بر از دست دادن سطح مهم 3میلیون واحدی، تا سطح 2میلیون و 658 هزار واحدی عقب نشینی کرد.

بازار سهام در دوران جنگ دو هفته بسته بود و فعالان این بازار عملا امکان دستیابی به فاکتور نقدشوندگی را از دست داده بودند. ترس ناشی از تکرار این اتفاق سبب شد بخشی از سهامداران خرد تصمیم به فروش سرمایه خود بگیرند. این در حالی است که کارنامه نسبتا مثبت بازار سرمایه پس از آغاز حمایت های سیاستگذاران می توانست به چرخش انتظارات از این بازار منجر شود اما این اتفاق رخ نداد و بلافاصله پس از فروکش اثرات مشوق های حمایتی، بورس مجددا وارد فاز استراحت شد. تا جایی که برخی تحلیلگران می گویند بورس ممکن است عایدی خود بعد از حمایت ها را از دست بدهد و مجددا به نقطه صفر یعنی قبل از اعمال مشوق های حمایتی بازگردد.

بررسی های آماری نشان می دهد بازار سهام بعد از آغاز حمایت ها (11 تیرماه) توانست بخشی از ریزش شاخص کل در دوران پساجنگ را جبران کند. در آخرین روز معاملاتی قبل از جنگ میان ایران و رژیم صهیونیستی، شاخص کل بورس تهران در سطح 2میلیون و 984 هزار واحدی قرار داشت. نماگر مذکور با کاهش های پیاپی در دوران پس از جنگ و بعد از بازگشایی تا محدوده 2میلیون و 637 هزار واحدی عقب نشینی کرد. اما بعد از اقدامات سیاستگذار بخشی از افت شاخص در دوران پساجنگ را جبران کرد و دو کانال 2.7 و2.8میلیون واحد را لمس کرد. با اینکه خروج پول طی همین مدت از بازار ادامه داشت، اما شاخص کل 9 روز سبز را سپری کرد. حالا 4 روزی می شود که شاخص کل در مسیر نزولی گام نهاده است. امری که ممکن است موجب از دست رفتن سطوح بیشتری نیز شود.

وضعیت بازار سرمایه وارد فاز پیچیده ای شده است. در همین رابطه علیرضا فرشید، کارشناس بازار سرمایه گفت: پس از تعطیلی بازار سهام در جنگ تحمیلی 12 روزه، بسته های حمایتی جهت بازگشت اعتماد به بازار اندیشیده و اجرایی شد. اما به رغم این حمایت ها که بین 33-35 هزارمیلیارد تومان اعلام شده است این روزها بازار با اپیدمی صف های فروش مواجه است. میانگین ارزش معاملات روزانه که از ابتدای سال تا قبل از جنگ در محدوده 13 همت قرار داشت (حتی با ثبت رکورد بالای 30 همت) در پساجنگ به 10 همت نمی رسد. عده زیادی از فعالان، اولین مقصر این همه گیری فروش را صندوق های اهرمی و صف های فروش آن ها می دانند. شکی نیست که این صندوق ها به عنوان یکی از اندیکاتورهای شناسایی حال و هوای معاملات مورد توجه فعالان هستند. اما آیا فقط جمع شدن صف اهرمی ها مشکل را حل می کند؟

به گفته این کارشناس، مشکلات این روزهای بازار سرمایه را می توان به عنوان ویترینی از اقتصاد کشور مورد بررسی قرار داد. سازمان بورس به عنوان متولی این بازار و رگولاتور آن، در تصمیم گیری ها شفافیت لازم را ندارد. مسیر مصوبات و تنظیم گری شفاف نیست و تصمیمات خلق الساعه و با هدف اثرگذاری کوتاه مدت بدون توجه به تاثیرات بلندمدت مانند آنچه در کلیت اقتصاد هم می بینیم، گریبان این بخش را هم گرفته است. در کنار این عدم شفافیت، نوع خریدها و علت حمایت صندوق های تثبیت و توسعه در برخی نمادها محل سوال است.

او در ادامه با بیان اینکه دستکاری مکانیسم های بازار مانند آنچه در تغییر ضریب اعتباری در اردیبهشت ماه انجام و هفته گذشته پس گرفته شد، تنها یکی از این دست تصمیمات است، اظهار کرد: تغییرات گسترده و چندباره در دامنه نوسان ابزارها، عملکرد نظارتی سلیقه ای در تایید و ابطال معاملات و باز و بسته شدن نمادها یکی دیگر از عوامل سلب اعتماد سرمایه گذار از بازار سرمایه می تواند باشد. آنچه در دو نماد شاخص خودروساز در روزهای پساجنگ اتفاق افتاد، عامل دیگری از این بی اعتمادی است. بازگشایی و ابطال یا تایید معاملات در کنار دخالت های وزارت صمت و سایر نهادها در روند قیمت گذاری و خصوصی سازی را نیز نمی توان و نباید نادیده گرفت.

علیرضا فرشید در ادامه گفت: در کنار عوامل فوق وعدم اطمینان سرمایه گذاران برای تقبل مخاطرات سرمایه گذاری در شرایط فعلی، می توان به شدت گرفتن ناترازی انرژی که این بار حتی به آب هم کشیده شده اشاره کرد. مصوباتی که در فضای مجازی منتشر می شود و حکایت از سلب اختیار استفاده صنایع از نیروگاه های خودتامین دارد برگ دیگری از کتاب دغدغه های سرمایه گذاری در کشور است که به رغم قول های متواتر دولت مردان به رفع و بهبود ناترازی ها در حال ورق خوردن است. عامل دیگر سیاست های پولی بانک مرکزی است.

نرخ بهره ای که تا 37 درصد نیز پیش رفت و پس از خروج سرمایه از بازار و اقبال به نگهداری پول نقد و صندوق های درآمد ثابت به آن سمت متمایل شد، باعث شد برای اولین بار در سال جاری در حراج اوراق هفته پیش، صندوق های بازار سرمایه نیز در کنار بانک ها خریدار اوراق دولت باشند که حدود 17 همت از 33 تا 35 همت اعتبار تزریق شده به بازار در همین رفت و برگشت از بازار سرمایه به دولت برگشت داده شد. 38 همت ورود پول حقیقی به ابزارهای درآمد ثابت تا قبل از جنگ، در پساجنگ شدت گرفته و بیش از 21 همت ورود پول جدید به سمت صندوق های درآمد ثابت داشته ایم. شاید حتی بتوان انتشار اوراق تبعی با تضمین سود 20 درصدی در مقابل نرخ بهره بالای 34 درصد و تورم حاضر را نوعی از کج سلیقگی در حمایت از سهامدار خرد دانست.

این کارشناس تاکید کرد: نرخ دلار که در روزهای پایانی سال گذشته در تب و تاب مذاکره یاعدم مذاکره سقف 100 هزارتومان را هم شکسته بود، در روزهای پس از جنگ زیر قیمت 90 هزارتومان مانده است. این ناهمخوانی باعث شده ظن تزریق منابع به بازار دلار و طلا قوت یافته و این بازارها به عنوان بازارهای دارای فرصت شناسایی شوند. خروج پول بیش از 6 همتی که تا قبل از جنگ 12 روزه از ابتدای سال از صندوق های طلا اتفاق افتاده بود، در مدت اخیر پس از جنگ با ورود حدود 8هزارمیلیارد تومان به سختی باز پس گرفته شد نیز نشانی از همین اثر است. حال سوال اینجاست که ریاست محترم سازمان که در روزهای ابتدای تصدی سکان بازار سرمایه از ارزش 300-400میلیارد دلاری سخن می گفتند، چرا امروز حمایت از بازار صدوچندمیلیارد دلاری را کافی تلقی می کنند؟

پیامد روی گردانی سرمایه گذاران حقیقی از بورس تهران در گام نخست می تواند به صعود شکننده شاخص ها منجر شود. با اینکه شاخص کل این بازار برای 9 روز متوالی رشد را ثبت کرده بود، اما بی محلی بازیگران خرد به این موضوع تداوم خروج پول از گردونه سهام را رقم زد. برخی از سرمایه گذاران نیز عمدتا با خرید دارایی های کم ریسک تر در راستای حفظ ارزش پول باعث تعمیق شرایط نامساعد بازار سرمایه شدند.

هرچند به باور برخی از کارشناسان وضعیت متزلزل بورس موقتی خواهد بود. اما اینک تعدد ریسک های سیاسی و اقتصادی کار را به جایی رسانده که بازگشت سرمایه گذاران به بورس سخت تر شده است. فارغ از این مهم، سناریوهایی نظیر سختگیری سیاستگذاران در اعمال محدودیت دامنه نوسان و قطعی های گسترده برق صنایع می تواند وزن بیشتری به محاسبات محتاطانه سهامداران خرد ببخشد و به عنوان اصلی ترین عامل در تردید ورود پول ایفای نقش کند.