فریدون مجلسی دیپلمات پیشین و کارشناس مسائل بین الملل در روزنامه اعتماد نوشت: پس از جنگ 12 روزه که از دیدگاه گروهی قابل پیش بینی و از دید گروهی غافلگیرکننده و به اعتقاد عمومی کاری گستاخانه و پلید بود، در میان دلواپسی عمومی و تعطیلات اعلام شده و اعلام نشده و بلاتکلیفی اقتصاد و صنعت کشور و شکیبایی عمومی وعدم عبور از آرامش و انضباطی که در شرایط بسیار سخت از درون مشکل امنیتی برای جامعه فراهم نکرد، پرسشی را بیش از همیشه نزد افکار عمومی برجسته کرد؛ پس چرا کار به اینجا کشید؟ از نظر مردم، دولت باید حافظ سلامت و اشتغال و رفاه و امنیت مردم باشد.

بلافاصله پس از اعلام آتش بس امضا نشده ای که به اندازه خود جنگ غافلگیرکننده و ضمنا متزلزل به نظر می رسید، این پرسش مطرح شد که اکنون دولت چه خواهد کرد؟ چه برنامه ای برای امنیت یعنی تکرار نشدن جنگی دارد که گروهی آن را بی ربط می دانند؟ چه برنامه ای برای اشتغال و رفاه و سلامت ملت دارد که با تحریم تجاری و بانکی مانع رونق اقتصادی شده و بیکاری موازی با کاهش ارزش ریال و تورم وگرانی کالاها و ضروریات زندگی و برای بسیاری حالت اضطرار و استیصال پیش آورده است؟ رها کردن مردم در حالت بی خبری و بلاتکلیفی در شرایطی که تامین آب و برق آنان نیز دشوار شده است، قابل تحمل نبود.

از این رو اعلام خبر انجام رایزنی های دیپلماتیک که در استانبول انجام شد ضمن پدید آوردن امیدی برای خروج از بحران، توقعات مغفول مانده مردم را در جدی گرفتن تعامل و خودداری از طولانی شدن مذاکرات و مذاکره برای مذاکره را بالا برده است و از همین رو مردم انتظار تعامل معقول و رسیدن به نتایج سریع دارند. طرف کنونی مذاکره نیز از آن گونه مذاکرات بی حاصل راضی نیست. آنان بر این اندیشه بوده اند که تیم های ایرانی مذاکرات را به این نیت به درازا می کشانند که زمان بیشتری برای تکمیل پروژه سلاح هسته ای داشته باشند.

بحث و جدل و انکار، مساله ایران را حل نمی کند، زیرا شش قطعنامه شورای امنیت در محکومیت ایران بوده که به موجب برجام معلق شده بود. اکنون با آسیب جدی و نامشخص سایت ها و مراکز هسته ای ایران بهانه غربی ها درباره زمان خریدن ایران برای رسیدن به سلاح عملا منتفی است و جمهوری اسلامی هم بیش از همه و بیش از همیشه خواهان رسیدن به نتیجه ای است که به لغو تحریم ها بینجامد.

اما در طرف غربی این شتاب وجود دارد که مهلت برجام و استفاده از مکانیسم ماشه کوتاه است و اروپا نیز با حمایت قطعی از تجاوز حاد در جنگ هوایی دوازده روزه اسراییل و امریکا علیه ایران، جای تردید باقی نگذاشته است که در استفاده از مکانیسم ماشه و زنده کردن شش قطعنامه ای که ایران را تهدیدکننده صلح و آرامش بین المللی شناخته بود، تردید نخواهد کرد که در آن صورت دست آنان در تجاوزگری در پوششی قانونی بازتر خواهد شد.

تردیدی نیست که در شرایط کنونی این ایران است که بیش از همه باید از مذاکره با طرف اصلی یعنی امریکا استقبال کند. بالاخص به این دلیل که ترامپ ظاهرا خودش را کنار کشید و گفت ما دیگر کاری نداریم اما اگر ایران بخواهد برای مذاکره آماده ایم! اما ایران در رایزنی های خود با تروییکای اروپایی برای فراهم شدن شرایط مذاکره با امریکا سه شرط قرار داده است: امریکا باید اعتماد ایران را جلب کند، از مذاکره برای دستورکارهای پنهان مانند اقدام نظامی استفاده نکند و حقوق ایران را تحت معاهده ان پی تی شامل غنی سازی، به رسمیت بشناسد.

این سه شرط بیشتر سه خصوصیت صفت گونه دارد. اینکه امریکا باید اعتماد ایران را جلب کند بیشتر پاسخ به شرایط امریکاست که اقدامات پنهانی ایران منجر به صدور قطعنامه ها و نیز افزایش غنی سازی با عبور از محدودیت ها را موجب بی اعتمادی به ایران دانسته بود. اکنون در شرایط پس از جنگ آن موضوع عملا منتفی است و امریکا هم جز سوگند خوردن ابزاری برای اعتمادسازی ندارد.

شرط دوم ناظر بر وارد کردن این اتهام به امریکاست که درحالی که با ایران در حال مذاکره درباره غنی سازی بود، موجب شد که ایران با اعتماد به امریکا از حمله اسراییل غافلگیر شود. امریکایی ها منکر چنان اغفالی هستند و می گویند ما اولتیماتومی 60 روزه داده بودیم که به پایان رسید و ضمنا مقامات ایرانی پیش از آن اعلام کردند که غنی سازی و صنعت دفاعی ایران قابل مذاکره نیست. تصور نمی رود این شرط نیز عملا مانع مذاکره شود.

شرط سوم یعنی پذیرش حق قانونی غنی سازی در محدوده صلح آمیز معاهده ان پی تی نیز در وضعیت کنونی سایت ها می تواند عجالتا منتقی باشد و اگر مذاکره با امریکا آغاز شود، می تواند یکی از موضوعات مورد مذاکره وتوافق باشد، زیرا با وجود سرسختی ترامپ در ممنوعیت غنی سازی صلح آمیز محروم کردن ایران از یک حق قانونی بین المللی اعتبار ان پی تی را نیز نقض می کند. لذا می توان خوشبین بود در صورتی که رایزنی ها با سه کشور اروپایی سریعا و با درک شرایط ایران ادامه یابد، می توان با لحاظ کردن شروط سه گانه ایران برای امریکا ازسرگیری گفت و گوهای نهایی تهران و واشنگتن را محتمل دانست، زیرا دیگر زمان برای آن گونه گفت وگوهای کشدار با وقوع جنگ و خطر تکرار آن منتفی شده است.

در شرایط کنونی ایران از سفر احتمالی معاون دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران خبر داده، گرچه آن را سفری مشروط و محدود به شروط دانسته، اما همزمان رافائل گروسی نیز مدعی همکاری فنی تهران و نهاد پادمانی شده است، از این رو و خصوصا با موازی بودن این سفر با رایزنی ها با تروییکای اروپایی و هشدار دوجانبه ویرانگری جنگ به ایران و به اسراییل، می توان به چشم انداز تعامل تهران و این نهاد ناظر بین الملل امیدوار بود، در غیر این صورت دعوتی انجام نمی شد. این دیدار را می توان روزنه ای به موافقت با غنی سازی در محدوده قانونی و زیر نظارت آژانس دانست.

شخصا همواره سپردن غنی سازی در ایران را به کنسرسیومی بین المللی با مشارکت کشورهای همسایه دارنده رآکتور اتمی برای تامین سوخت نیروگاه های آنان وسیله مناسبی برای جلب اعتماد بین المللی دانسته ام. هر چند چنین کاری منوط به موافقت آنان است، اما صرفا پیشنهاد آن نیز نشانه حسن نیت و جلب اعتماد و در صورت اجرا موجب کاهش هزینه آن می شود. نکته مهمی که مستلزم شتاب در نیل به توافق است آن است که در میانه تنش ها، به درازا کشاندن مذاکرات در فعال سازی ماشه که از سوی تروییکای اروپایی تهدید هم شده گزینه ای محتمل است، بالاخص آنکه اعضای کنگره امریکا هم صدا با اسراییل خواهان فعال شدن اسنپ بک شده اند.

اروپا به خاطر احیای بازرگانی سنتی خود با خاورمیانه ثروتمند امروزی و حتی ایران، در رفع تحریم ایران و عادی شدن شرایط پس از 47 سال بسیار علاقه مند است و ضمن تردید و حتی تهدید جدی، مسیر احیای دیپلماسی را پیگیری می کند و باید از این فرصت بهره برد. در همین راستا تروییکای اروپایی ضمن آنکه همصدا با امریکا به دنبال فعال کردن اسنپ بک است، می کوشد در مدیریت بحران سهیم و موثر باشد. نیل به توافق در هر زمان و هر شرایط بهایی دارد. اکنون شرایط ایران می تواند بهتر از آینده ای باشد که مشکلات داخلی نیز مزید بر علت شده باشد و بر بهای مصالحه بیفزاید.

در مورد تقاضای رفع تحریم البته تروییکای اروپایی معتقد است تحریم کنونی ازسوی امریکا وضع شده و بانک ها و شرکت های اروپایی با ملاحظاتی آن را اعمال کرده اند. اما تصور می رود اروپا نیز آینده رفع تحریم ایران را منوط به نوع روابط عملی ایران در آینده می داند. در مورد قانونی بودن یا نبودن توسل به مکانیسم ماشه باید گفت آن ها برجام را به اتفاق هم تنظیم کرده اند و این مکانیسم از قضا گره مهم کار بود، زیرا آن ها نمی خواستند تخطی از برجام در مورد بازگشت قطعنامه های محکوم کننده به ایران مصونیت بدهد و تاکنون هم با وجود نگرانی، از توسل به آن خودداری کرده اند. اما در شرایط جدید این امر را به عهده ایران می دانند که تا چه اندازه در فرصت کوتاه باقیمانده با دادن امتیازات معنی دار و توافق تضمین شده و اعتمادسازی مانع اجرای آن شود!