اظهارات تازه مجتبی بانکی پور، نماینده مجلس و رییس کمیسیون مشترک طرح حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، درباره نسبت شهدای جنگ 12روزه با آمار تولدهای اخیر، بار دیگر نوع نگاه مسئولان به مسئله جمعیت را زیرسؤال برد.

روزنامه فرهیختگان در اینباره نوشت: وقتی جان انسان، چه شهید و چه نوزاد، در معادلات آماری تقلیل می یابد، نه تنها حرمت زندگی انسانی قربانی می شود، بلکه مسیر مواجهه علمی و اجتماعی با بحران جمعیت نیز منحرف می گردد. در ازای بیش از هزار شهید، بیش از 30 هزار تولد داشته ایم.

این جمله ساده که در ظاهر شاید نوعی امیدآفرینی جمعیتی تلقی شود، در لایه های زیرین خود نشانه ای است از یک انحراف جدی در شیوه تفکر و تحلیل برخی تصمیم گیران کشور.

مقایسه شهادت با تولد، جان باخته با جانِ زاده شده، نه صرفاً یک خطای آماری، بلکه یک خطای اخلاقی است. این نوع سخن گفتن، نه تنها فاقد درک علمی از مفهوم جمعیت و نسبت آن با توسعه است، بلکه نشانه ای از فروکاستن کرامت انسانی به ارقام و نمودارهاست.

در حافظه تاریخی ملت ایران، شهید جایگاه قدسی دارد و نوزاد حامل رؤیای آینده است. پیوندزدن این دو در یک نسبت عددی، بدون هیچ مبنای مفهومی یا عقلانی، بیش از آنکه دلگرم کننده باشد، نشانه ای از فرسودگی ادبیات سیاست گذاری است؛ سیاست گذاری ای که به جای صورت بندی دقیق مسئله، آن را در قالب جملاتی سطحی و احساسی به افکار عمومی عرضه می کند.

برخلاف آنچه بانکی پور با شور و حرارت در رسانه ها عنوان کرده، گزارش رسمی سازمان ثبت احوال کشور از افت معنادار آمار ولادت در بهار امسال خبر می دهد. مجموع تولدهای ثبت شده در سه ماهه نخست جاری برابر با 213 هزار نوزاد بوده است؛ عددی که نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود 25 هزار تولد کمتر را نشان می دهد. کاهش 10 درصدی موالید، آن هم در شرایطی که سیاست های رسمی کشور روی افزایش جمعیت متمرکز شده اند، زنگ خطری است که باید دقیق و جدی شنیده شود، نه آنکه پشت جملات احساسی پنهان بماند. این در حالی است که حتی مقایسه کلی تر روند تولد در دهه اخیر نیز نشان می دهد نرخ باروری در سراسر کشور به زیر سطح جانشینی رسیده و به ویژه در کلان شهرهایی چون تهران، اصفهان، شیراز و مشهد شیب سقوط جمعیت جوان، شدیدتر از میانگین کشوری است.

اظهارات بانکی پور از یک زاویه مهم دیگر نیز نیازمند نقد است. اینکه چرا مسئله ای به این پیچیدگی و عمق، به یک نسبت آماری فروکاسته می شود؟ در چه چهارچوبی می توان تصور کرد شهادت انسان های بزرگ، با زایش نوزادان گمنام در ترازوی آمار قابل مقایسه است؟ و مهم تر آنکه این نگاه عددمحور، چه تأثیری در جهت گیری های کلان حکمرانی جمعیتی خواهد داشت؟ یکی از بحران های مزمن در سیاست گذاری عمومی ایران، برخورد کمی گرایانه با مسائل کیفی است. اینکه فکر کنیم صرفاً با افزایش عدد تولدها می توان بحران جمعیتی را حل کرد، عین ساده سازی خطرناک یک معضل چندلایه است. نوزاد، به خودی خود سرمایه نیست؛ آنچه او را به سرمایه تبدیل می کند، زیرساخت هایی است که قرار است او در آن بالنده شود؛ زیرساخت هایی مثل خانواده، آموزش، بهداشت، امنیت، اشتغال، رفاه و امید به آینده.