چند سال پیش وقتی تصمیم گرفت برای اولین بار خون اهدا کند، باور نمی کرد زندگی اش در مسیری قرار بگیرد که خونش از خون دیگران رنگین تر باشد. وقتی از سازمان انتقال خون تماس گرفتند برای توضیح پاره ای از مسائل، نگران شد، تصور می کرد به بیماری خاصی مبتلا شده است. در مرکز انتقال خون به او گفتند گروه خونی اش جزو نادرترین هاست. هیچ ذهنیتی از گروه خونی O بمبیی (OH) نداشت، فقط می دانست که یکی از گروه های خونی کمیاب دنیا را دارد. امیر آل هاشم حالا 39 سال از عمرش می گذرد و هر چهار ماه یکبار برای اهدای خون به مرکز انتقال خون مراجعه می کند. حالا او جزو برترین اهداکنندگان خون است تا خونش را منجمد و ذخیره کنند تا در صورت نیاز، به بیماران نیازمند تزریق کنند.

به گزارش ایران، امیر جزو 98 نفر ایرانی است که دارای این گروه خونی هستند. گروه خونی O بمبیی یکی از نادرترین انواع خون در جهان است؛ گروهی که دارندگانش در ایران با هر اهدای خون، امید را به زندگی فردی دیگر برمی گردانند. اما همین افراد، خودشان بیش از همه در معرض خطر هستند؛ چون جز خودشان کسی نمی تواند به آنها خون اهدا کند.

هیچ علامت خاصی در ظاهر امیر نیست که نشان دهد او گروه خونی نادری دارد. به گفته خودش، زندگی اش مثل دیگران است. تنها تفاوت، همراه داشتن یک گردنبند و کارت شناسایی مخصوص است که سازمان انتقال خون به دارندگان گروه خونی نادر داده تا در شرایط بحرانی، به سرعت شناسایی شوند.

داریوش داداشی پور هم جزو کسانی است که به صورت اتفاقی متوجه گروه خونی خود شد. حدود پنج سال پیش، پس از اهدای خون، از سازمان با او تماس گرفتند و خبر دادند گروه خونی خاصی دارد. هرچند پیش تر در یک سریال تلویزیونی نام آن را شنیده بود. از آن روز، داریوش بیشتر از قبل مراقبت می کند؛ چه در رانندگی، چه در سفر و چه در فعالیت های روزمره. او آخرین بار برای پدرش خون اهدا کرد؛ پدری که او هم گروه خونی بمبیی داشت. او می گوید: اطلاعات زیادی درباره گروه خونی ام نداشتم. به همین دلیل، خیلی احتیاط می کردم. در رانندگی، سفر، فعالیت های ورزشی و کاری بسیار محتاط هستم. نگرانم از اینکه مبادا روزی برسد که به خون احتیاج پیدا کنم. هرچند می دانم که در بخش انجماد سازمان انتقال خون، از گروه خونی من پیدا می شود.

او برخلاف امیر که دارای کارت و گردنبند مخصوص است، از نبود کارت تشخیص گروه خونی خاص می گوید: اگر روزی تصادف کنم و به خون نیاز داشته باشم بیمارستان ها و درمانگاه های معمولی نمی توانند به راحتی تشخیص دهند که گروه خونی من بمبیی و خاص است. آنها گمان می کنند که گروه خونی من او است. به من کارت اهدای خون دادند که آن هم چاپی است و به راحتی رنگش می رود. قرار بود به ما پلاک گردن آویزی بدهند. در گواهینامه ها چیزی به اسم گروه خون بمبیی وجود ندارد. وقتی برای تمدید گواهینامه به پلیس راهور مراجعه کردم گفتم که گروه خونی من خاص و بمبیی است. اما آنها می گویند چنین چیزی برای این سیستم طراحی نشده است. برای همین گروه خونی من را در کارت گواهینامه خالی گذاشتند.

بیشتر افراد جامعه گروه های خونی اصلی را می شناسند، اما کمتر کسی می داند که این گروه های خونی زیرمجموعه 47 سیستم گروه خونی اصلی و فرعی است. تاکنون حدود 366 نوع زیر گروه به اسم آنتی ژن که تشکیل دهنده گروه های خونی هستند، شناسایی شده و عجیب تر اینکه بسیاری از دارندگان این گروه های خونی خبر ندارند که جزو دارندگان گروه های خونی نادر و خیلی نادر هستند.

دکتر مهدی کرباسی زاده، رییس بخش انجماد خون و خون های نادر سازمان انتقال خون ایران با بیان این مطلب می گوید: گروه خونی، یکسری آنتی ژن و مواد پروتیینی است که اطلاعات آنها مشابه سایر خصوصیات هر انسان مثل رنگ چشم، رنگ پوست و خصوصیات ظاهری بدن به صورت ژنتیکی از ژن های مختلف پدر و مادر به فرزند می رسد. به عبارت دیگر گروه خونی هر فرد بستگی به ژن هایی دارد که از والدین خود به ارث می برد. آنگونه که این متخصص علم ژنتیک می گوید: هر فرد دارای یک گروه خونی اصلی و تعداد زیادی گروه های خونی فرعی است و هر کدام از سیستم های گروه خونی فرعی می توانند از یک تا چندین عضو داشته باشند که تنوع بسیار زیادی را ایجاد می کند. برخی اوقات تعداد افراد دارنده یک گروه خونی نادر ممکن است بسیار کم بوده و محدود به یک فامیل یا حتی یک خانواده شود.

تعدادشان خیلی کم است شاید گاهی به تعداد انگشتان یک دست هم نرسد، با وجود این در مواقع بحران و حساس به کمک دیگران شتافته و بخشی از عصاره کمیاب وجودشان را به نیازمندان اهدا کرده و یک جان را نجات داده اند. گروه خونی بمبیی، دی دش دش، کل نال، KPB منفی و چلانو منفی گروه های خونی نادری هستند که در ایران شناسایی شده اند. دکتر کرباسی زاده می گوید: تزریق خون غیرسازگار به افراد دارای گروه های خونی نادر می تواند نتایج فاجعه باری همراه داشته باشد. جامعه ما گروه های خونی نادر و بسیار نادری دارد که کمتر درباره آنها شنیده ایم. طبق تعریف آماری اگر گروه خونی فردی یک مورد در 5 هزار نفر افراد جمعیت مشاهده شود، آن گروه، گروه خونی نادر نامیده می شود و اگر در بین 10 هزار نفر و بیشتر یک مورد باشد گروه خونی بسیار نادر است، به عنوان مثال گروه خونی RH NULL که گروه خونی طلایی نیز نامیده می شود، کمیاب ترین گروه خونی شناخته شده است که در هر 6 میلیون نفر فقط یک نفر دارای این نوع خون است. یا گروه خونی بمبیی که تقریباً در هر یک میلیون نفر فقط یک نفر دارای این گروه خونی هستند. البته او به این نکته نیز اشاره می کند که با توجه به جامعه و محل سکونت، رقم این آمار متفاوت است: در کشور ما در هر یک میلیون نفر یک نفر دارای این گروه خونی است ولی در بعضی نقاط کشور هند این آمار به یک در 10 هزار نفر می رسد.

او با اشاره به چگونگی شناسایی افراد دارای گروه های خونی نادر می گوید: یکی از راه های شناسایی این افراد، یافتن آنها در اهداکنندگان خونی است که به طور معمول برای اهدای خون به پایگاه های انتقال خون مراجعه می کنند. در آزمایش های گروه بندی خون، گروه خونی آنها شناسایی و به بخش انجماد خون و گروه های خونی نادر معرفی می شوند. خون این افراد پس از آماده سازی، برای طولانی مدت ذخیره و نگهداری می شود. ضمناً از بستگان درجه یک آنها دعوت می شود که برای تعیین گروه خون مراجعه کنند، چون احتمال یافتن گروه های خونی نادر در میان بستگان درجه یک افرادی که دارای گروه های خونی نادر هستند، بیشتر است.

او درخصوص تأمین خون برای افرادی که نیازمند این گروه خونی نادر هستند نیز می گوید: این موضوع از طریق ارتباط مراکز درمانی با سازمان انتقال خون امکانپذیر است. پس از بررسی این درخواست در بخش انجماد و خون های نادر با افراد شناخته شده دارای آن گروه که در سازمان دارای پرونده هستند تماس گرفته شده و دعوت به اهدای خون می شوند. یا اگر خون تازه ای اهدا نشود از خون های منجمد که در بخش انجماد خون موجود است، آماده سازی و به بیمارستان ارسال می شود. به گفته این متخصص، خون های ارسالی در بخش انجماد با استفاده از دستگاه های خاص و طی پروسه ای پیچیده که امکان انجام آن فقط در این مرکز وجود دارد، آماده سازی می شود و با افزودن یکسری مواد نگهدارنده و بسته بندی خاص داخل فریزرهای خاص که دما را تا منهای 85 درجه پایین می برند قرار می گیرد و به این ترتیب تا 10 سال قابل نگهداری است.

این طور که رییس بخش انجماد خون و خون های نادر سازمان انتقال خون ایران می گوید: با توجه به اینکه افرادی که گروه خونی نادر دارند به صورت اتفاقی کشف می شوند، دقیقاً نمی توان تشخیص داد که چه تعداد از انسان ها گروه خونی نادر دارند. ما به دلایل مختلف به همه آنها دسترسی نداریم چون برخی به تزریق خون احتیاج پیدا نمی کنند تا گروه خونی آنها کشف شود. بعضی ها هم اصلاً خون اهدا نکرده اند تا کشف شوند.

ولی طبق آمار موجود، 98 پرونده در بخش انجماد سازمان داریم که دارای گروه خونی بمبیی هستند. البته تمام این 98 نفر قادر به اهدای خون نیستند. حدود 60 واحد خون بمبیی در حالت انجماد داریم که در صورت لزوم برای نیازمندان ارسال می کنیم.