فرارو گرگ پِنس، نماینده حوزه انتخابیه ششم ایالت ایندیانا در مجلس نمایندگان ایالات متحده

به نقل از میدل ایست مانیتور، خاورمیانه، صحنه بی وقفه جدال قدرت های منطقه ای و جهانی، اکنون شاهد شکل گیری رقابتی تازه و به شدت مخاطره آمیز است. اینک نگاه تل آویو به سوی ترکیه معطوف شده است؛ کشوری که با جاه طلبی فزاینده و سیاست های بلندپروازانه، جایگاه خود را در معادلات منطقه ای تثبیت کرده و به بازیگری تبدیل شده که اسراییل دیگر نمی تواند آن را نادیده بگیرد.

افزایش نفوذ فرهنگی، اقتصادی و نظامی آنکارا، ترکیه را به رقیبی جدی برای اسراییل تبدیل کرده است. حمله اخیر اسراییل به خاک سوریه، تازه ترین نشانه از جسارت بی پروای تل آویو در تضعیف ثبات منطقه خاورمیانه است.

در یک سال گذشته، ساختار قدرت در خاورمیانه دستخوش تحولاتی عمیق و سرنوشت ساز شده است. ترکیه با اتکا بر موقعیت ژئوپلیتیک ممتاز، عضویت فعال در ناتو و برخورداری از اقتصادی پویا و رو به رشد، جایگاه خود را به عنوان قدرتی سنی و تاثیرگذار تثبیت کرده؛ کشوری که نفوذ آن دیگر صرفاً محدود به منطقه نیست، بلکه دامنه اثرگذاری اش به سطح معادلات جهانی نیز گسترش یافته است.

از سواحل لیبی تا قفقاز و از بالکان تا خلیج فارس، سیاست خارجی تهاجمی و حضور نظامی فعال آنکارا، ترکیه را به بازیگری بی رقیب در معادلات منطقه ای تبدیل ساخته است. این روند صعودی و شتابان، اما، زنگ خطر را برای اسراییل به صدا درآورده است؛ جایی که تل آویو اکنون با رقیبی مواجه است که نه تنها فاقد همسویی ایدئولوژیک با اسراییل است، بلکه در سه جبهه اقتصادی، نظامی و فرهنگی نیز وارد عرصه رقابت شده است. اسراییل با در مقابل این تهدید تازه، رویکردهای راهبردی خود را بازنگری و بازتعریف کرده است. این بازتعریف استراتژیک، نقطه آغازی برای مرحله ای نوین در رقابت های ژئوپلیتیک خاورمیانه است.

اسراییل به تلفیقی از ابزارهای قدرت نرم و سخت متوسل شده است. در حوزه دیپلماسی، تل آویو با تقویت مناسبات با کشورهایی نظیر یونان، قبرس و حتی برخی دولت های عربی حوزه خلیج فارس، عملاً جبهه ای غیررسمی و موثر علیه ترکیه شکل داده است. این ائتلاف ها، که عمدتاً بر محور همکاری های نظامی و اقتصادی استوارند، به طور مستقیم منافع راهبردی آنکارا را در شرق مدیترانه و حتی فراتر از آن، با چالش جدی مواجه ساخته اند. برای مثال، توافقات گسترده انرژی میان اسراییل، قبرس و یونان در خصوص صادرات گاز به اروپا رؤیای آنکارا برای تبدیل شدن به قطب انرژی منطقه ای را به طور جدی تهدید می نماید.

در عرصه نظامی، اسراییل حضوری چشمگیر و فعال در نقاط کلیدی همچون اقلیم کردستان عراق برقرار کرده است. انتشار گزارش هایی درباره همکاری های اطلاعاتی و نظامی میان تل آویو و برخی گروه های کردی، نشان دهنده راهبردی است که می تواند ثبات مرزهای ترکیه را به طور بالقوه با اختلال مواجه سازد. علاوه بر این، ارتش سایبری اسراییل تهدیدی نامریی اما جدی برای زیرساخت های دیجیتال ترکیه محسوب می شود.

یکی از اصلی ترین عرصه های رقابت میان اسراییل و ترکیه، هم اکنون شرق مدیترانه است؛ منطقه ای که به واسطه ذخایر عظیم گاز و موقعیت ژئوپلیتیک ویژه، به صحنه ای تعیین کننده در معادلات منطقه ای تبدیل شده است. ادعاهای گسترده ترکیه بر مناطق دریایی و تلاش مداوم این کشور برای افزایش نفوذ دریایی، آنکارا را مستقیماً در برابر محور اسراییل-یونان-قبرس قرار داده است. اسراییل با حمایت از طرح هایی چون خط لوله گاز ایست مد (EastMed)، صرفاً به دنبال تضعیف جایگاه اقتصادی ترکیه نیست؛ بلکه هدفی فراتر را دنبال می کند و آن، تشکیل بلوکی ضدترکیه به منظور انزوای ژئوپلیتیک و محدودسازی نقش منطقه ای آنکاراست.

این رقابت در مدیترانه شرقی صرفاً به عرصه اقتصادی محدود نمی شود، بلکه ابعاد نظامی و امنیتی برجسته ای نیز یافته است. حضور نظامی اسراییل در این منطقه، به ویژه از طریق برگزاری رزمایش های مشترک با یونان و قبرس، حامل پیامی به آنکاراست: تل آویو در نظر دارد تا با هرگونه تحرک و جاه طلبی ترکیه ای، قاطعانه مقابله کند. این اقدامات، که از پشتیبانی غیررسمی ایالات متحده و اتحادیه اروپا نیز برخوردار است.

علاوه بر این، توسعه روابط اسراییل با برخی کشورهای عربی به ویژه پس از امضای توافقات ابراهیم در چارچوب سیاستی هدفمند برای تعمیق شکاف میان ترکیه و جهان عرب ارزیابی می شود.

رقابت فزاینده میان اسراییل و ترکیه پیامدهایی فراتر از مناسبات دوجانبه دارد و پتانسیل بی ثبات سازی مناطق حساس تری همچون کردستان عراق، شرق مدیترانه و حتی قفقاز را در خود نهفته است. به عنوان مثال، حمایت اسراییل از برخی گروه های کردی در عراق می تواند زمینه ساز تشدید تنش های داخلی و امنیتی در خاک ترکیه شود. در همین حال، رقابت و صف آرایی هر دو در مدیترانه شرقی، احتمال وقوع درگیری های نظامی محدود اما پرهزینه و تأثیرگذار را به طور جدی افزایش می دهد؛ وضعیتی که می تواند دامنه بی ثباتی را در کل منطقه گسترش دهد.

سایر بازیگران منطقه ای مانند مصر، لبنان و حتی قطر نیز ممکن است ناخواسته در کشاکش این رقابت و آتش بازی ژئوپلیتیکی گرفتار شوند. در شرایطی که اسراییل به دنبال ایجاد و تقویت ائتلاف هایی ضدترکیه است، آنکارا نیز با اتخاذ دیپلماسی فعال و چندجانبه در تلاش برای خنثی سازی و تضعیف این اتحادهاست.

ترکیه و سایر کشورهای خاورمیانه ناگزیرند با چشمانی باز و رویکردی هماهنگ به این روند پرمخاطره واکنش نشان دهند. در شرایطی که قدرت های بزرگ، جنگ و رقابت خود را عمدتاً در سایه ها و پشت صحنه های دیپلماتیک و اطلاعاتی پیش می برند، تنها راه برون رفت از این چرخه بحران، اتخاذ راهبردهای هوشمندانه و تقویت وحدت و همگرایی منطقه ای است. پرسش کلیدی اینجاست: آیا خاورمیانه آمادگی لازم برای مواجهه با این مرحله جدید از تقابل را دارد یا بار دیگر باید در انتظار ورود به دورانی تازه از بی ثباتی و بحران باشد؟