آمارهای تورم خوراکی در تیرماه 1404 نشان می دهد سهم سبد مواد غذایی از حداقل حقوق در این ماه نسبت به ماه گذشته 6 واحد درصد افزایش داشته و به 59 درصد رسیده است. در این ماه گروه نان و غلات با تورم ماهانه 16.6درصدی، بیشترین افزایش قیمت را ثبت کرده و برنج ایرانی با افزایش قیمت 28 درصدی در صدر تورم ماهانه قرار داشته است.

به گزارش دنیای اقتصاد، همچنین، گروه لبنیات و پروتیین ها نیز با رشد قیمتی قابل توجهی مواجه بوده اند. به عقیده کارشناسان، این افزایش قیمت ها بازتاب اثرات جنگ تحمیلی دوازده روزه بر بازار مواد غذایی است. در چنین شرایطی، افزایش هزینه مواد غذایی نگرانی هایی جدی در خصوص کوچک شدن سفره مردم و افزایش خطر فقر کالری در جامعه ایجاد کرده است.

پس از وقوع جنگ تحمیلی دوازده روزه، بسیاری از کارشناسان اقتصادی نسبت به تاثیر آن بر قیمت کالاهای خوراکی هشدار داده بودند. زیرا تجربه بحران های مشابه نشان داده است که در شرایط نااطمینانی و بی ثباتی، خانوارها معمولا به رفتارهای احتیاطی از جمله خریدهای پیش دستانه روی می آورند. این تغییر الگوی خرید، زمینه را برای افزایش قیمت ها فراهم می کند. نخستین آمارهای تورم خوراکی پس از وقوع جنگ مربوط به خردادماه بود و همان طور که انتظار می رفت، اثرات تورمی جنگ بر قیمت کالاهای اساسی قابل مشاهده بود.

اما گزارش تازه مرکز آمار از تورم خوراکی ها در تیرماه 1404 نشان می دهد که فشار هزینه ها بر خانوار شهری بیشتر نیز شده است. بر اساس محاسبات، یک خانوار ایرانی برای تامین سبد استاندارد مواد غذایی در تیرماه ناچار بوده است 59 درصد از حقوق خود را صرف کند. این در حالی است که در تیرماه سال گذشته این سهم معادل 52.8 درصد بوده است. به عقیده کارشناسان، رشد بی سابقه سهم مواد غذایی از درآمد، نمودی روشن از تاثیرات مستقیم جنگ بر سبد معیشتی خانوارها است. این شرایط، به ویژه برای دهک های پایین درآمدی که بخش عمده درآمدشان صرف کالاهای ضروری می شود، می تواند منجر به حذف کالاهای با ارزش غذایی بالا یا فقر کالری شود.

در تیرماه سال جاری، گروه نان و غلات بیشترین تورم نقطه ای در میان خوراکی ها را ثبت کرده است. بر اساس گزارش مرکز آمار، نرخ تورم نقطه ای این گروه به 81.8درصد رسیده که بیانگر افزایش شدید قیمت ها نسبت به سال قبل است. همچنین، تورم ماهانه نان و غلات نیز در تیرماه با 16.6 درصد در بالاترین سطح در میان گروه های خوراکی قرار گرفته است؛ موضوعی که نشان دهنده شتاب گیری قیمت ها در همین بازه کوتاه یک ماهه است. در میان اقلام مختلف این گروه، برنج ایرانی درجه یک با ثبت تورم ماهانه 28 درصدی، بیشترین افزایش قیمت را داشته است. پس از آن، برنج خارجی درجه یک با تورم 10.8 درصدی و ماکارونی با افزایش قیمت 9.5درصدی در رتبه های بعدی قرار دارند.

افزایش قیمت چشم گیر برنج در تیرماه، ریشه در مجموعه ای از عوامل دارد. با توجه به اینکه فصل برداشت کشت اول برنج ایرانی از ابتدای فروردین آغاز می شود و تا مردادماه ادامه دارد، به نظر می رسد در حال حاضر، محصول کشت جدید هنوز به صورت گسترده وارد بازار نشده است. این مساله موجب کاهش عرضه برنج داخلی در بازار شده است. در عین حال، کمبود برنج ایرانی در بازار باعث شده تا تقاضا برای کالای جانشین یعنی برنج های وارداتی افزایش یابد. اما بررسی ها نشان می دهد که واردات نیز با موانع جدی روبه رو است.

طبق گفته دبیر انجمن تولیدکنندگان و تامین کنندگان برنج، از شهریورماه سال گذشته تاکنون، تخصیص ارز برای واردات برنج از سوی بانک مرکزی صورت نگرفته است. این موضوع باعث شده واردکنندگان، برای تامین ارز مورد نیاز، به استفاده از سرمایه تجار، دریافت تسهیلات بانکی یا اعتباری که نزد صادرکنندگان خارجی داشتند، روی بیاورند. با این حال به دلیل تاخیرهای طولانی مدت در پرداخت بهای برنج خریداری شده، واردات برنج به صورت خرید اعتباری دیگر چندان ممکن نیست. از طرفی تغییرات الگوی تقاضا تحت تاثیر جنگ تحمیلی دوازده روزه نیز بر افزایش تقاضای این اقلام موثر بوده است.

بررسی تغییرات قیمتی اقلام خوراکی در تیرماه 1404 نشان می دهد که گروه لبنیات و پروتیین ها نیز در کنار غلات، افزایش قیمت قابل توجهی را تجربه کرده اند. قیمت پنیر ایرانی نسبت به ماه گذشته 11.6درصد افزایش یافته و مرغ ماشینی با رشد 10.9 درصدی در ردیف اقلام با تورم ماهانه بالا قرار گرفته است. ماست نیز با افزایش قیمت 9.3 درصدی در تیرماه مواجه بوده است. همچنین آمارهای تورم نقطه ای نشان می دهد که کره پاستوریزه با تورم 93.5 درصدی و خامه با رشد قیمتی 69.4 درصدی در صدر اقلام خوراکی قرار دارند. از طرفی ماست نسبت به تیرماه 1403، افزایشی معادل 61.7 درصد داشته و مرغ ماشینی نیز با تورم نقطه ای 36.2 درصد مواجه بوده است. این ارقام نشان می دهند که افزایش قیمت در طیف گسترده ای از اقلام لبنی و پروتیینی اتفاق افتاده است.

به عقیده کارشناسان، افزایش تقاضا ناشی از جنگ از عوامل اصلی این جهش قیمتی بوده است. با این حال، بررسی ها نشان می دهد که روند افزایش قیمت گوشت قرمز با شدت کمتری ادامه یافته است. در تیرماه، گوشت گوسفندی 3.3 درصد و گوشت گاو و گوساله 4.8 درصد تورم ماهانه داشته اند. کارشناسان معتقدند این روند نشانگر آن است که گوشت قرمز پیش تر از سبد مصرفی بسیاری از خانوارها کنار رفته یا مصرف آن به حداقل رسیده است؛ موضوعی که زنگ هشدار مهمی به شمار می رود. این وضعیت زمانی نگران کننده تر می شود که گروه حبوبات به عنوان جایگزین پروتیین نیز در ماه های اخیر با تورم های قابل توجهی مواجه شده اند. برای نمونه، لوبیا چیتی با 12 درصد تورم ماهانه، دومین رشد قیمت بالا در تیرماه را ثبت کرده است.

همچنین، تقریبا تمامی اقلام گروه حبوبات نسبت به سال گذشته افزایش های قیمتی چشم گیری داشته اند. به عبارتی، در شرایطی که بسیاری از خانوارها از مصرف گوشت قرمز فاصله گرفته اند، افزایش قیمت حبوبات نیز گزینه های جایگزین تغذیه ای را محدود کرده است.

در این میان، نان و غلات که از نظر ارزش غذایی به پای پروتیین ها نمی رسند اما نقشی کلیدی در تامین کالری روزانه خانوارها دارند، نیز بالاترین تورم تیرماه را ثبت کرده اند. این گروه خوراکی که همواره بخش عمده ای از سبد غذایی اقشار کم درآمد را تشکیل می دهد، حالا با جهش قیمتی شدید مواجه شده و این مساله نگرانی ها درباره تامین کالری خانوارها را دوچندان کرده است. در مجموع، آمارهای تیرماه نشان می دهد که فشار تورمی پس از جنگ، معیشت خانوارهای ایرانی را بیش از گذشته تضعیف کرده است. کاهش قدرت خرید، حذف اقلام ضروری از سفره مردم و افزایش هزینه تامین کالری روزانه، مجموعه ای از چالش ها را پدید آورده که در صورت تداوم، می تواند تبعات عمیقی بر امنیت غذایی و سلامت عمومی به جا بگذارد.