محسن صالحی خواه، روزنامه نگار، در هم میهن نوشت: گذر زمان، مرور اظهارات و تحلیل تحولات بیش از پیش به ما نشان می دهد که در حوزه کارکرد دیپلماسی و اهمیت آن، با اشخاص طرف نیستیم؛ با دو جهان کاملاً متفاوت روبه رو هستیم.

در یک جهان، برخی می خواهند ایران بازیگر مفرد عرصه بین الملل باشد و نمی خواهند تعامل و تبادل امتیاز کند، در خلأ کنشگری کند و همه باید حق او را بدهند، انزواطلب اند و اعتقاد دارند باید کشور را در مسیری حرکت بدهیم که بتواند پس از فروپاشی نظم ایجادشده پس از جنگ جهانی دوم، جایگاهی رفیع داشته باشد. این جهان بر پایه احتمالات بنا شده و منتظر است روزی اتفاق های بزرگی بیفتد تا سیاست هایش به نتیجه برسد. کج فهمی راهبردی از روابط بین الملل، دیپلماسی و مفاهیم این حوزه ها در میان آن ها با مرور زمان نهادینه شده است.

جهان دوم، به واقعیت های جهان نزدیک تر است. در ایده آل ترین حالت تلاش می کند ظرفیت ها و اهداف را بسنجد و بر اساس آن ها کنشگری کند. ذات استعماری سازمان های بین المللی و ایجاد سازوکارهای پس از جنگ دوم برای حفظ قدرت متفقین پیروز را می شناسد اما در کنار آن به درستی اعتقاد دارد که در افتادن با این سازوکارها و کشورهای قدرتمند اگر در نهایت برای کشور مضر نباشد، در خوشبینانه ترین حالت سودی برای آن ندارد. دوستی و دشمنی دائم در نظام بین الملل وجود ندارد و تنش ها را باید مدیریت کرد. حتی اگر به صورت دائم قابل حل و فصل نباشد.

بعد از توقف جنگ اسراییل - ایران، گروه نخست ابتدا این موج را راه انداختند که چرا آتش بس کردید. باید تا نابودی اسراییل پیش می رفتیم. به خاطر بیاورید وقتی وزیر خارجه در گفت وگو با فاکس نیوز گفت محو اسراییل سیاست جمهوری اسلامی نبوده و نیست با تمام تناقض هایی که در آن صحبت وجود داشت چه سروصدایی راه انداختند. همین سیاست ایران در قبال رژیم آپارتاید اسراییل که عراقچی آن را تفسیر کرد باید در جایی و زمانی که امکان آن وجود داشت بررسی شود. اما این سیاست اعلامی هم نمی گوید ایران قصد محو اسراییل را دارد.

همواره گفته می شود که اسراییل محو خواهد شد که به نظر می رسد آن را در نتیجه یک روند می دانند. در پاسخ به موج اول باید گفت این دقیقاً همان چیزی است که از آن می ترسیدیم. اینکه یک تفکر وهم آلود با آن مشخصات قدرت را به طور کامل به دست بگیرد و کشور را درگیر جنگی آرمانی و گسترده کند. چراکه آن ها مسئولیتی در قبال ایران و مردم آن ندارند. در آن صورت، نمی توان تصور کرد که بین اسراییل و ایران آتش بسی برقرار می شد. آتش بسی که همین امروز شکننده است و ساختار تلاش می کند از فرصت آن برای حل و فصل سیاسی مسائل استفاده کند، در آن صورت اصلاً وجود نداشت. امروز وسط جنگ منطقه ای و ناآرامی های داخلی بودیم. چراکه جنگ با ایران قطعاً به منطقه گسترش پیدا می کند.

آن ها سپس بر این موج سوار شدند که چرا می خواهید مذاکره کنید؟ دیگر آن ها چه کار باید بکنند که بدانید نباید مذاکره و اعتماد کرد. در دومین مورد هم باید گفت که آن ها صلاحیتی برای اظهارنظر ندارند هرچند حق اظهارنظر برای آن ها هم محفوظ است. نتیجه مدیریت آن ها در پرونده هسته ای کاملاً مشخص است. نه سعید جلیلی، محمود احمدی نژاد یا علی لاریجانی که او هم در مدیریت این موضوع در زمان خودش موفق نبود. آن جهان فکری که تصور می کند همه موظف هستند حق ایران را بدهند در حالی که کنشگری باید متناسب با ظرفیت ها باشد.

ایران باید با عقلانیت از این شرایط عبور کند. عقلانیت همان چیزی است که تندروها از آن به عنوان سازش، وادادگی و مانند آن یاد می کنند. حل و فصل مسائل میان جمهوری اسلامی و آمریکا به صورت کامل قطعاً ممکن نیست. اما نیازی به این حد از دشمنی میان دو طرف هم نبوده است. ما به مدیریت تنش نیاز داریم. این مدیریت تنش نیز به تصمیم های بزرگ احتیاج دارد. ابزار آن هم دیپلماسی و یکی از شاخه های آن مذاکره است. آمریکا دوست ما نیست. هرکس اینگونه فکر کند، خودش را گول می زند. اما نیاز داریم که مشکل را با این کشور حل کرد. آمریکا را نمی توان حذف کرد. همانطور که چین قابلیت حذف ندارد.

سوال آخر این است که آیا در چنین شرایطی تضمینی وجود دارد که مسیر دیپلماسی به نتیجه برسد؟ خیر. سال ها تصورات و انتظارات اشتباه و فروغلتیدن خواسته یا ناخواسته به شرایط نامناسب بین المللی در کنار گسترش گسل های داخلی، تضمینی به ما نمی دهد.