سمیه مروتی، دکترای روابط بین الملل و پژوهشگر مطالعات شبه قاره، در یادداشتی در دنیای اقتصاد نوشت:

سفر رییس جمهور به اسلام آباد در بزنگاه های حساس منطقه ای و بین المللی و در هنگامه ای که دو کشور در ماه های اخیر درگیر جنگ بوده اند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بی تردید این سفر در جهت تقویت دیپلماسی همسایگی و محملی برای تعمیق روابط دوجانبه است. با این همه، گمانه های متعددی در باب چرایی اهمیت این سفر مطرح است که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهد شد.

جنگ اسراییل علیه ایران حائز پیام ها و پیامدهای متعددی برای بازیگران منطقه ای ازجمله پاکستان بود که از آن زمره می توان به تهدیدهای نوظهور، پیوندهای پیدا و پنهان میان خوشه های تهدید در داخل و خارج از مرزها، سرمایه گذاری در نارضایتی داخلی و شکاف میان دولت و ملت، تقویت گزاره غافلگیری، شبکه ترور و بی عملی بازیگران و نهادهای بین المللی و اهمیت همراهی همسایگان در بزنگاه های بحرانی اشاره کرد.

فارغ از اهمیت سطح حمایت مردمی و دولتی در پاکستان از مردم و دولت ایران حین تجاوز اسراییل، این سوال را باید مطرح کرد که ایستادن پاکستان کنار ایران چه فرصت هایی را برای این کشور ایجاد کرد. پاکستان نشان داده است نهایت زیرکی را در بهره برداری حداکثری از بحران های منطقه ای و تبدیل آن به کارت استراتژیک برای خود دارد. فارغ از فضای احساسی ایجادشده کنونی در قبال پاکستان، باید زوایای پیدا و پنهان بازیگری این کشور را در راستای پیشبرد اهداف و منافع ملی کشور در بزنگاه کنونی لحاظ کرد.

در این راستا، گزاره هایی چون پشت پرده سفر عاصم منیر به واشنگتن و اعطای نشان عالی نظامی به فرماندهی سنتکام (ژنرال کوریلا فرمانده عملیات حمله به تاسیسات هسته ای ایران بود) به پاس همکاری های راهبردی و دفاعی میان اسلام آباد - واشنگتن محل توجه هستند. به عبارت بهتر، پاکستان که درگیر بحران های برهم باری چون تهدیدهای تروریستی گروه های تجزیه طلب و افراطی، بحران سیاسی، آستانه تنش مرزی با هند و افغانستان و تزلزل روابط با بازیگرانی چون چین، آمریکا و عربستان سعودی است، تجاوز اسراییل به ایران را از منظر امنیت ملی خود نیز نگریسته است. این کشور که اخیرا درگیر جنگ با هند (با گمانه جدی در ارتباط با همکاری موساد) بوده، ناگزیر از ارزیابی پویایی ها و تهدیدهای نوظهور منطقه ای و تلاش برای بهره برداری از بزنگاه ها در چارچوب منافع عالی خود است.

تجاوز اسراییل و ایستادگی جمهوری اسلامی ایران در برابر آن در فضایی رخ داد که وجدان های بشری در برابر جنایت انسانی در غزه در رنج بود. پخش تصاویر حملات موشکی ایران به اسراییل، ویرانی های تل آویو و حیفا، زیست پناهگاهی و کاروان آوارگان اسراییلی موجی از شادی در میان مردم در سراسر جهان به خصوص کشورهای اسلامی و عربی ایجاد کرد؛ به طوری‎ که حمایت از ایران و تحسین تاب آوری ایرانیان در میان گروه های مختلف، حتی گروه های ضدایرانی، به الگوشدن ایران و اعتباربخشی به مولفه هایی از قدرت منجر شد که پیش تر کمتر به آن توجه می شد. حمایت از ایران در برابر اسراییل فارغ از تحسین برانگیز بودن اقدام پاکستانی ها، چندین هدف هم زمان را دنبال کرد که از آن زمره:

1. اعتباربخشی مجدد به پاکستان در جهان اسلام به عنوان کشور حامی مردم غزه و مخالف اسراییل؛

2. افزایش هزینه های فشار بر پاکستان برای ورود به روند عادی سازی روابط با اسراییل (پیش تر گمانه فشار از سوی عربستان مطرح بود)؛

3. ارسال سیگنال به هند، چین، عربستان و به ویژه آمریکا در زمینه ظرفیت های ژئوپلیتیک پاکستان در جنوب و غرب آسیا.

با این همه، سفر رییس جمهور ایران به پاکستان به عنوان یکی از اعضای غیردائم شورای امنیت (مساله مکانیسم ماشه و تحریم ها) فارغ از قدردانی از اقدام پاکستانی ها حایز پیام های جدی است. مهم آنکه، پس از اسلام آباد پزشکیان عازم کابل است و بی تردید مساله امنیت مرزی، ظرفیت شبکه های تهدید منطقه ای، اتباع افغان، هماهنگی نظامی، اشتراک گذاری اطلاعاتی و امنیتی به ویژه در مواقع تجاوز خارجی به خاک هر یک از دو کشور از زمره مواردی است که بی تردید محل توجه و مذاکره قرار خواهد گرفت.

بی شک، ایران در زمینه ضرورت اعتمادسازی و لزوم همکاری های نظامی و امنیتی در شرایط ویژه اخیر که دو کشور درگیر جنگ های با طرح ازپیش تعیین شده بوده اند، تاکید خواهد کرد. دو کشور درک متقابلی از فرصت های پیش رو و افق همکاری های راهبردی و ضریب تحقق پذیری آن دارند؛ در شرایطی که زمان و بازیابی توان در اولویت نخست امنیتی طرفین قرار گرفته است، بی شک دو کشور در زمینه امکان ها ، تهدیدهای نوظهور ، ضرورت درک از ظرفیت ها در له و علیه یکدیگر و اهمیت نقش یابی بازیگران جدید و نوظهور در عرصه داخلی با حمایت خارجی اشتراک نظر دارند.

هرچند تجاوز اسراییل علیه ایران به سبب ترور فرماندهان عالی رتبه نظامی و حمله به تاسیسات هسته ای از درجه بالای امنیتی در مقایسه با تجاوز هند به پاکستان برخوردار است، اما درک تهدید پاکستان نسبت به طرح تجزیه و برنامه ریزی روی الگوهای جدید عملیات تروریستی بسیار قدرتمندتر است. ازاین رو، پاکستان نیز از زوایای مختلف همراه ایران است؛ چه استفاده از کارت ایران در جهان اسلام، چه از لحاظ چانه زنی با آمریکا و چین برای کسب امتیاز و چه از منظر جلب حمایت ایران در مسائل امنیتی چون تغییر الگوی تهدید در این کشور، به ویژه هم مرزی با افغانستان و مسائل معتنابه آن.

از این رو، فارغ از تحلیل های رایج در باب سفر و دیدار مقامات ایرانی و پاکستانی که از زاویه روابط دوجانبه، همسایگی و فرصت های اقتصادی قابل ذکر و بررسی است، اما باید آن را از منظر نگرانی های امنیتی دو کشور نسبت به تهدیدهای نوظهور، ضرورت اعتمادسازی و همکاری های امنیتی از یکدیگر در بزنگاه های تهدید نیز مورد توجه قرار داد. ایران و پاکستان لیستی از ظرفیت های معلق مانده همکاری به خصوص در زمینه ارتباطات منطقه ای و همکاری های توسعه ای، پیش رو دارند که بی شک هنوز هم زمان مناسب برای گفت وگوی شفاف و پیشبرد واقعی آنها فرا نرسیده است.