بسیاری از دانش آموزان با درس ریاضی دست وپنجه نرم می کنند و گاهی نمی دانند چرا در آن موفق نیستند. این در حالی است که عوامل زیادی در این زمینه نقش دارند؛ عواملی که همیشه آشکار نیستند.

به گزارش ایسنا، ریاضی یکی از پایه ای ترین دروس در تمام نظام های آموزشی دنیاست؛ درسی که نه تنها در رشته های علمی و مهندسی نقش کلیدی دارد، بلکه فهم آن برای درک بسیاری از پدیده های اقتصادی، فناورانه و حتی اجتماعی ضروری است. به همین دلیل کشورهای مختلف، از دیرباز تلاش کرده اند جایگاه این درس را در برنامه های درسی تقویت کنند. در ایران نیز این اهمیت به خوبی شناخته شده، اما نتایج به دست آمده از آزمون های بین المللی نشان می دهند که وضعیت دانش آموزان ایرانی در این حوزه همچنان نگران کننده است.

طبق ارزیابی های بین المللی مانند آزمون تیمز (TIMSS)، که ایران از سال 1995 تاکنون در آن شرکت داشته، عملکرد ریاضی دانش آموزان ایرانی همواره پایین تر از میانگین جهانی بوده است. این پایین بودن یک بار اتفاق نیفتاده، بلکه تبدیل به یک روند شده و نشان از آن دارد که ضعف در عملکرد ریاضی ریشه دار است. در چنین شرایطی، طبیعی است که پژوهشگران به دنبال بررسی دلایل این مشکل باشند؛ دلایلی که می توانند به عوامل روانی، خانوادگی، اجتماعی، آموزشی و حتی اقتصادی مربوط باشند. هرچند همه می دانیم ریاضی درسی مهم است، اما شاید کمتر کسی بداند چه دلایلی پشت موفق نبودن در این درس پنهان است.

به منظور بررسی علمی این موضوع، نرگس یافتیان، دانشیار گروه ریاضی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، به همراه یکی از همکاران دانشگاهی خود، تحقیقی را انجام داده اند. آن ها با رویکردی ترکیبی و مرور جامع پژوهش های پیشین، تلاش کردند عوامل مؤثر بر عملکرد دانش آموزان در درس ریاضی را شناسایی و دسته بندی کنند.

برای این تحقیق، پژوهشگران روش فراترکیب را به کار گرفتند؛ روشی که به زبان ساده یعنی جمع آوری و ترکیب نتایج پژوهش های مختلف برای رسیدن به یک دیدگاه جامع تر. آن ها منابع مختلفی از جمله مقالات علمی، پایان نامه ها و رساله های دکتری را که در بازه زمانی 2010 تا 2024 منتشر شده بودند، بررسی کردند و نتایج به دست آمده را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند.

یافته های این پژوهش که در دوفصلنامه رویکردهای نوین آموزشی متعلق به دانشگاه اصفهان منتشر شده اند، نشان می دهند که عملکرد ریاضی دانش آموزان فقط به توانایی یا تلاش آن ها مربوط نمی شود، بلکه پنج دسته عامل اصلی بر آن اثرگذارند: ویژگی های فردی دانش آموز، شرایط خانوادگی، مسائل اجتماعی، کیفیت آموزش و در نهایت، آسیب های محیطی و روانی. هر کدام از این دسته ها هم شامل زیرعامل هایی مثل انگیزه، علاقه، اعتمادبه نفس، وضعیت مالی خانواده، رفتار معلمان و حتی شرایط جسمی و روحی دانش آموز هستند.

نکته مهم اینجاست که این عوامل به تنهایی عمل نمی کنند، بلکه به شدت به هم وابسته اند. برای مثال، دانش آموزی که از نظر عاطفی دچار مشکل است، شاید حتی اگر معلم خوبی داشته باشد یا در خانواده ای با امکانات بالا زندگی کند، باز هم در درس ریاضی عملکرد ضعیفی داشته باشد.

به علاوه، برخی از این عوامل مانند جنسیت، زبان مادری، یا موقعیت جغرافیایی در برخی پژوهش ها تأثیر داشته اند و در برخی دیگر نه، که این نشان می دهد باید هر مورد را در بستر خودش بررسی کرد.

پژوهش همچنین نشان داد که علاقه به ریاضی و انگیزه یادگیری، می تواند دانش آموزان را در مسیر یادگیری فعال تر کند. از سوی دیگر، عواملی مانند اضطراب، بیماری، یا شرایط خانوادگی دشوار ممکن است حتی در بلندمدت اثر منفی بر عملکرد دانش آموزان بگذارند. این موضوع اهمیت شناخت دقیق پیشینه و شرایط هر دانش آموز را دوچندان می کند.

نتایج این تحقیق می توانند راهنمایی ارزشمند برای معلمان، خانواده ها، مدیران مدارس و مسئولان آموزش و پرورش باشد. درواقع به عنوان نتیجه گیری از مطالعه فوق، اگر بخواهیم عملکرد دانش آموزان در ریاضی را ارتقا دهیم، باید به همه جوانب نگاه کنیم؛ نه فقط به نمره و امتحان، بلکه به روان، محیط، آموزش و حتی شرایط کلی زندگی آن ها.