به احتمال زیاد باید تا چند روز آینده یعنی تا پایان تابستان با دریاچه ارومیه خداحافظی کنیم؛ بعید به نظر می رسد شرایط اقلیمی و بارش ها در آینده به گونه ای باشد که دریاچه ارومیه، دوباره دریاچه ارومیه شود. در حال حاضر تراز آب این دریاچه به پایین ترین حد رسیده است و اگر از این نیز پایین تر رود، دیگر عددی اعلام نمی شود چرا که کمترین آمار ممکن همین عدد است.

به گزارش خراسان، روز گذشته احمدرضا لاهیجان زاده، معاون محیط زیست دریایی و تالاب های سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد: بر اساس آخرین آمار در 11 مردادماه، تراز دریاچه 1269.74، وسعت آن 581 کیلومتر و حجم آب آن نیم میلیارد مترمکعب است، این درحالی است که در 11 مردادماه سال 1403، وسعت دریاچه 2 میلیارد مترمکعب بوده است.

آمار این مسئول درباره شرایط فوق بحرانی دریاچه ارومیه تمامی ندارد: شوربختانه اکنون تراز آب به پایین ترین حد رسیده است و اگر از این نیز پایین تر رود، دیگر عددی اعلام نمی شود چرا که کمترین آمار ممکن همین عدد است، البته از نظر میدانی به واسطه افزایش دمای هوا و تبخیر شرایط از این ارقام هم بدتر خواهد شد، در نتیجه پیش بینی مدیرکل استان مبنی بر خشکی کامل تا پایان تابستان کاملاً درست است و چون در پاییز نیز بعید است دریاچه آورده ای داشته باشد، احتمال خشکی کامل بسیار بالاست.

دریاچه ارومیه در سال های اخیر، همواره مورد بحث در گزارش های زیست محیطی بوده است. در مطالعات ستاد اجرایی در سال 92 تا 95 تمام پیش بینی ها ازجمله خشکی کامل دریاچه و آثار آن ازجمله مهاجرت ها، بیماری ها، توفان های گردوغبار، نابودی معیشت ها و... انجام شده است که اگر دریاچه به شرایط خشک کامل برسد، آسیبی غیرقابل تصور به کشور وارد خواهد شد.

زنده یاد کردوانی، پدر علم کویرشناسی ایران، اوایل دهه 60و زمانی که شاید نه تنها خشکی کامل دریاچه ارومیه، بلکه حتی ایجاد بحران کم آبی در آن قابل تصور نبود، پیش بینی کرده بود که مرگ دریاچه ارومیه قطعی است و باید به فکر مدیریت این پهنه وسیع، پس از مرگ آن بود.

طبیعی است که در تمامی این چهاردهه با تمام دغدغه ها و نگرانی هایی که درباره این دریاچه وجود داشت، اما هیچ گاه تمام اقدامات لازم در جهت نجات این دریاچه و احیای آن اجرایی نشد. سال 93، مرحوم کردوانی این طور می گوید: درباره دریاچه ارومیه باید بگویم که همه یک طرف هستند و من یک طرف دیگر، چراکه همه می گویند دریاچه ارومیه قابل احیاست ولی بنده این موضوع را قبول ندارم، من می گویم امکان ندارد این دریاچه را بتوان احیا کرد.

هزاران دلیل تا امروز وجود دارد که دریاچه ارومیه به این وضعیت فوق بحرانی رسیده است. درواقع تمامی این دلایل را می توان در یک جمله خلاصه کرد: حقابه دریاچه ارومیه هیچ گاه درست نرسید. بی شک تغییرات اقلیمی، گرمای زمین و کم بارشی و خشکسالی های متمادی نقش مهمی در خشکی این دریاچه داشته اما سیاست های نادرست در مسیر احیای آن نیز سهم بزرگی در شرایط امروز دارد.

کلانتری، رییس سازمان محیط زیست اسبق، روزهای قبل به خبرآنلاین چنین گفته است: شهریور 1400 دولت آقای روحانی دریاچه ای را که در سال 1393 زیر یک میلیارد متر مکعب آب داشت، با سه میلیارد و800 میلیون متر مکعب آب به دولت رییسی تحویل داد. اگر برنامه های احیای دریاچه با دست فرمان دولت روحانی ادامه پیدا می کرد، باید در پایان 15سال آب دریاچه به 14.7 میلیارد مترمکعب می رسید. این رقم تراز اکولوژیکی دریاچه است. الان خطر این است که دریاچه تبدیل به پلایا شود یعنی عمق نگیرد. اگر عمق نگیرد دیگر دریاچه مرده است. متاسفانه در دولت آقای پزشکیان هم توجهی به این مسئله نمی شود. همان سیاست های دولت آقای رییسی در حال تداوم است.

همچنین محمد درویش فعال مطرح محیط زیست این طور می گوید: تعداد چاه ها در سال 1371، حدود 30 هزار حلقه بود، سال 1401 اما به حدود 120 هزار حلقه رسید. احداث سدهای مختلف و افزایش ارتفاع سدهای موجود نیز در خشک شدن دریاچه ارومیه نقش مهمی دارد.

درویش در این باره گفت: 99 سد روی رودخانه منتهی به دریاچه ارومیه داریم. در اصل 105 سد در طرح ها بود که تعدادی از آن ها نیمه کاره مانده است. فشارهایی از سوی نمایندگان مجلس وجود دارد که باقی این سدها را تکمیل کنند.

سال هاست متخصصان حوزه محیط زیست فریاد می زنند چنان چه دریاچه ارومیه خشک شود، زندگی دست کم 10 میلیون نفر در شمال غرب تحت تاثیر قرار می گیرد. به این چندمورد اظهارنظر توجه کنید:

- با احیا نشدن دریاچه ارومیه شاهد پدیده ریزگردهای نمکی در شمال غرب کشور خواهیم بود و علاوه بر شور شدن منابع آبی زیرزمینی، کشاورزی منطقه نیز از بین خواهد رفت. (رییس اتاق اصناف کشاورزی استان آذربایجان شرقی)

- اگر خدایی نکرده دریاچه ارومیه خشک شود حداقل زندگی 10 میلیون نفر را تحت تاثیر قرار می دهد، و چون آن دریاچه نمکی است، ممکن است امکان زندگی را از مردم بگیرد. البته مردم سیستان و بلوچستان هم گرد و غبار دارند و در شرایط سختی زندگی می کنند اما پراکنده شدن نمک جدا از سلامت انسان حتی می تواند رویش گیاهان را به خطر بیندازد.(اسحاق جهانگیری، معاون اول اسبق رییس جمهور)

و در نهایت نیز سه گزاره از خشک شدن دریاچه ارومیه به نقل از مقاله علمی پژوهشی زهره فنی از دانشگاه شهید بهشتی را مرور کنیم:

1-خشکی دریاچه ارومیه سبب کاهش جمعیت و تغییر الگوی سکونت در دو طرف دریاچه شده است.

2-خشک شدن دریاچه ارومیه سبب بروز مخاطرات طبیعی مانند از بین رفتن زمین های کشاورزی، تلف شدن باغ ها، کاهش مراتع و بادهای حامل نمک شده است.

3-مهاجرت های توده ای، تنش های قومی، اعتراضات مردمی و بروز بیماری های صعب العلاج از جمله آسیب های انسانی است که در صورت خشکی کامل دریاچه ارومیه بروز پیدا می کند.