بررسی نظام اداری و بوروکراتیک و چالش های مربوط به این حوزه حقایق بسیاری را آشکار کرده است.

روزنامه هم میهن در سرمقاله خود با اشاره به این موضوع نوشت: بوروکراسی ایران کم کم و به ویژه از زمان احمدی نژاد چند مشخصه پیدا کرده است. اول؛ خیلی حجیم و فربه شده است. دوم؛ افراد آن اغلب دو ویژگی مهم دارند. فاقد صلاحیت های حرفه ای کافی شده اند و دیگر وابستگی فرقه ای و قومی و قبیله ای دارند. سوم؛ ضوابط اداری آن کشدار و قابل تفسیر است. چهارم؛ فساد هم رواج دارد. هر چهار ویژگی به هم مربوط هستند.

بوروکراسی ایران کم کم و به ویژه از زمان احمدی نژاد چند مشخصه پیدا کرده است.

اول؛ خیلی حجیم و فربه شده است. تعداد افراد آن بسیار بیش از نیازها و ضرورت های آن است. تعداد زیاد نه تنها کار بیشتری نمی کنند، بلکه کار را کمتر هم انجام می دهند. کاری اداری و دائمی را که 5نفر در یک روز باید انجام دهند، اگر 10نفر شوند در دو روز انجام می دهند و حتی با کیفیت پایین تر.

دوم؛ افراد آن اغلب دو ویژگی مهم دارند. فاقد صلاحیت های حرفه ای کافی شده اند و دیگر وابستگی فرقه ای و قومی و قبیله ای دارند.

سوم؛ ضوابط اداری آن کشدار و قابل تفسیر است. چهارم؛ فساد هم رواج دارد. هر چهار ویژگی به هم مربوط هستند.

این بوروکراسی از زمان احمدی نژاد و با اتکا به درآمدهای نفتی وعدم نظارت بر او در استخدام افراد ناکارآمد آغاز شد. یکی از نمونه های این را در نهاد ریاست جمهوری می بینیم. این فقط یک نمونه است. تمامی کارخانجات دولتی و ادارات دچار این بلیه شده اند و فساد در گزینش و استخدام، در حد بالاست و هیچ نهاد نظارتی هم در این مورد اقدامی بازدارنده و موثر نکرده است. زیرا اغلب استخدام ها به توصیه افراد صاحب نفوذ و نمایندگان مجلس و رؤسای سازمان ها صورت گرفته است.

در سه سال دولت رییسی بودجه نهاد ریاست جمهوری حدود 9برابر شده است این ویژگی مدیریت اصولگرایان است که ازیک سو، برای استخدام افراد منسوب به خود در همه سطوح کار می کنند، حتی اگر این افراد فاقد صلاحیت حرفه ای باشند که اغلب هم از این مدارک بی ارزش و صوری همراه خود دارند.

از سوی دیگر، با افزایش بودجه های تحت اختیار خود می کوشند اعمال قدرت کنند. درحالی که هر دو عامل سبب ناکارآمدی و فساد نظام اداری می شود. این وضعیت چند نتیجه روشن دارد. دیروز تصویری منتشر شد که 5نفر مدیر دولتی با یک روحانی در شهر هامون سیستان وسط یک روستا رفته اند و یک کولر را به فرد و خانواده نیازمندی هدیه می دهند که ظاهراً کولر هم نو نیست.

اگر حقوق و دستمزد و هزینه هایی که موجب طی این فرآیند از ابتدا تا انت ها شده را حساب کنیم، احتمالاً چند برابر ارزش کولر است و مصداق این ضرب المثل هستند که آفتابه لگن هفت دست، شام و ناهار هیچی. دولت متورم و فاقد صلاحیت حرفه ای جز این، کار دیگری نمی تواند انجام دهد. نتیجه دیگر این ساختار، تورم رو به افزایش است.

تورم محصول افزایش هزینه ها و کاهش درآمد است. مردم اگر دچار این بلای خانمان برانداز و عدم توازن هزینه و درآمد شوند، ناچار یا باید از مخارج خود بزنند یا بیشتر کار کنند یا دزدی کنند. دولت ها از طریق قانونی شبیه راه سوم را می روند و پول بدون پشتوانه چاپ می کنند و این در واقع برداشت از جیب مردم است.

این موجب تورم می شود و ریشه بدبختی اقتصادی همین بالا رفتن هزینه های دولت است؛ بدون اینکه تولید و کارآیی آن ها زیادتر شود.

نمونه سوم هم اقدام فوق هنری شهرداری تهران است که برای نشان دادن عمق جنایات اسراییل چند کامیون نخاله جلوی تئاتر شهر تهران ریخته است. در واقع، هنگامی که انتخاب کارکنان بر اساس وابستگی به مقامات بالادستی است و صلاحیت حرفه ای نقش مهمی در استخدام نداشته باشد، اوج خلاقیت هنری همین می شود که توصیف شد. گویی کامیون های نخاله برداری برای خلاص شدن از خالی کردن نخاله در فواصل دور از شهر، آن را جلوی مهم ترین منطقه هنری شهر تهران تخلیه کرده اند.

با ما نه با یک نظام اداری و بوروکراتیک سالم که با میراث اداری فاجعه بار از دو دوره اصول گرایان تندرو مواجهیم که هر چه بخورد، سیر نمی شود و فاقد کارآیی کافی است.