احمد شیرزاد، نماینده پیشین مجلس و استاد دانشگاه در روزنامه ایران نوشت: در فرآیند تصمیم گیری های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، مسائل و تصمیمات معمولاً به دو دسته ساده و پیچیده تقسیم می شوند. تصمیمات ساده آن هایی هستند که منافع کلی جامعه را به طور مساوی تضمین می کنند و به ضرر هیچ کس نیستند، مانند افزایش ظرفیت شبکه مخابراتی، گسترش شبکه جاده ای یا ریلی. این تصمیمات عموماً تنها چالش شان تأمین منابع مالی و بسیج امکانات است و انجام آن ها در صورت فراهم بودن بودجه و اولویت بندی مناسب، امکانپذیر است. اما در مقابل، تصمیمات پیچیده اغلب دارای منافع متعارض گروه های مختلف و پیامدهای اجتماعی گسترده هستند.

به عنوان مثال، محدود کردن واردات کالایی مانند پارچه یا برنج به نفع تولیدکنندگان داخلی است، اما به زیان مصرف کنندگانی است که ممکن است مجبور شوند کالای گران تر داخلی را بخرند. تولیدکنندگان معمولاً هرگونه واردات را بی رویه می دانند و مقابل آن موضع می گیرند، در حالی که مصرف کنندگان با بودجه محدود ترجیح می دهند از برنج ارزانتر خارجی استفاده کنند. یکی از نمونه های بارز تصمیمات پیچیده، مسأله قیمت حامل های انرژی است.

در حالی که حفظ قیمت پایین این حامل ها به نفع اقشار محروم است و هزینه سنگینی بر بودجه عمومی کشور تحمیل می کند. در مقابل، اصلاح قیمت ها به سمت قیمت واقعی تر، ممکن است هزینه زندگی بخش قابل توجهی از جامعه را افزایش دهد و به نوبه خود تنش های اقتصادی و اجتماعی زیادی به همراه دارد. در همین حال، این هم هست که استمرار وضع فعلی نیز مستلزم اختصاص سالانه میلیاردها دلار از بودجه برای تأمین سوخت است.

مشکل اصلی در برخورد با تصمیمات پیچیده ای همچون تصمیم درباره بنزین، ترس از پیامدهای اجتماعی، تنش ها و اختلاف نظرهای جناحی و سیاسی است که موجب تعلل، تعویق یا نیمه کاره ماندن اصلاحات کلیدی شده و بحران ها را عمیق تر می کند. برای مثال، ناترازی صندوق های بازنشستگی که اصلاح آن یا به افزایش هزینه از جیب نیروی شاغل یا کاهش پرداختی به بازنشستگان منجر می شود، همیشه به دلیل پیامدهای اجتماعی و پیچیدگی موضوع به تعویق افتاده است. اما در مواجهه با این مسائل پیچیده چه باید کرد؟

راهکار این است که تصمیمات کلان و پیچیده مربوط به مسائل پیچیده، به جای تبدیل شدن به ابزار منافع جناحی، با مشارکت فعال و بحث های گسترده در جامعه و رسانه ها انجام شوند. شفافیت و اطلاع رسانی کامل به مردم، امکان اقناع و پذیرش عمومی را بالا می برد و در نتیجه، تصمیمات سخت را به نحوی کم دردتر و مؤثرتر قابل اجرا می کند. رسانه ها و روزنامه ها بویژه صداوسیما می توانند در این مسیر بسیار مؤثر باشند. آنان می توانند با ایجاد فضای گفت وگو، بیان نقطه نظرات موافق و مخالف، و روشن کردن الزامات و پیامدهای هر تصمیم، جامعه را به سمت پذیرش و همکاری سوق دهند.

در نهایت، نکته کلیدی این است که مسئولان و جامعه باید منافع جناحی را کنار گذاشته و تنها مصلحت ملی را محور تصمیم گیری ها قرار دهند. این رویکرد، کلید عبور از بحران های اقتصادی و اجتماعی پیچیده و حرکت به سوی توسعه پایدار و عدالت اجتماعی است. راه حل های ساده نمی توانند به نسخه های پایدار یا عادلانه تبدیل شوند. زیرا اگر تنها به یک جنبه نگاه کنیم، قطعاً به جنبه دیگری آسیب می رسانیم. راه حل های یک خطی ممکن است در کوتاه مدت برخی مشکلات را ظاهراً حل کنند، اما در بلندمدت بحران های پیچیده تر و بزرگتری پدید آورند.