خروج ناگهانی نیروی کار افغانستانی از تهران تنها خیابان ها و مخازن زباله را بی سامان نکرده است، بلکه پروژه های عمرانی، نگهداشت فضای سبز و حتی برخی اقدامات عمرانی و نگهداشت بهشت زهرا را نیز با بحران کمبود نیرو و کندی عملیات مواجه کرده است. با وجود ممنوعیت های قانونی، پیمانکاران شهرداری طی سال های گذشته به دلیل دستمزد پایین و فقدان تعهدات قانونی، همواره به این نیروها وابسته بوده اند. اکنون، نبود جایگزین کارآمد، معادله مدیریت شهری را پیچیده تر از همیشه کرده است.

به گزارش خبرآنلاین، تهران سال هاست با معضل نظافت و خدمات شهری دست وپنجه نرم می کند. اقدامات مقطعی مدیران گاهی به بهبود نسبی شرایط انجامیده، اما تغییرات مدیریتی، خروج ناگهانی اتباع خارجی و ضعف پیمانکاران در جذب نیروی جایگزین، دوباره این معضل را به دغدغه جدی شهروندان بدل کرده است. اگرچه مدیران شهری نقش خروج اتباع در این بحران را به طور رسمی نمی پذیرند، آمار و مشاهدات میدانی نشان می دهد وابستگی به نیروی کار افغانستانی جدی و طولانی مدت بوده است.

سال گذشته رضا محمدی، مدیر وقت سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، اعلام کرد که از حدود 10 هزار پاکبان فعال در شهر، 6 هزار نفر افغانستانی هستند؛ عمدتاً مجاز و بخشی غیرمجاز. او هشدار داده بود که برخورد پلیس با محل های اسکان کارگری حتی اتباع مجاز را هم درگیر می کند و این موضوع ناگهانی مناطق شهری را از نیروی کار خالی خواهد کرد. به گفته او، شهرداری آمادگی جذب پنج هزار پاکبان ایرانی با حقوق 12.5 تا 15 میلیون تومان را داشت و از وزارت کشور خواسته بود برنامه زمان بندی خروج اتباع را اعلام کند تا فرصت جایگزینی فراهم شود.

کمبود نیرو در نظافت شهری تنها به رفت وروب معابر ختم نشده است. بهشت زهرا نیز با کمبود نیروی ماهر روبه رو شده و کار سخت کندن قبور قدیمی که پیش تر به کارگران افغانستانی سپرده می شد، اکنون توسط نیروهای ایرانی با صرف زمان بیشتر انجام می گیرد. دربرخی از پروژه های عمرانی هم وضعیت به همین گونه است.

داود گودرزی، معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران، مدتی پیش اعلام کرد که برای جذب نیروی ایرانی در رفت وروب و فضای سبز، فراخوان کشوری منتشر شده و حقوق 20 تا 22 میلیون تومانی به همراه بیمه و مزایا پیشنهاد شده است. او با اشاره به هزینه سنگین نظافت بر دوش مدیریت شهری، از پیمانکاران خواست در انجام کار جدی تر باشند و با لحنی هشدارآمیز اعلام کرد که از این پس دیگر بهانه هایی مانند کمبود نیرو یا ضعف تجهیزات پذیرفته نخواهد شد. به گفته او، پیمانکارانی که نتوانند استانداردهای لازم را رعایت کنند، با جریمه های سنگین روبه رو خواهند شد و حتی امکان فسخ قراردادشان وجود دارد.

ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، با اشاره به تأثیر کمبود نیروی انسانی در بخش خدمات شهری گفت که شهرداری از ابتدا پیمانکاران را موظف به جذب نیروهای بومی کرده و وعده داده با افزایش حقوق و مزایا این جایگزینی را انجام دهد، اما شواهد نشان می دهد این هدف به طور کامل محقق نشده است. او تأکید کرد که این کمبود نیرو عمدتاً در دو بخش خدمات شهری و فضای سبز مشهود است و سایر حوزه ها تأثیر کمتری دیده اند.

محمد حقانی، عضو پیشین شورای شهر، نیز با انتقاد از نبود نظارت مؤثر بر پیمانکاران یادآور شد که سال ها پیش دولت بخشنامه ممنوعیت استفاده از اتباع خارجی را به شهرداری ها ابلاغ کرد، اما پیمانکاران بی اعتنا به این ممنوعیت عمل کردند. او گفت که حتی در پروژه های عمرانی، مترو و فضای سبز و… از نیروهای افغانستانی استفاده شده است؛ بدون بیمه، بدون مالیات و با حداقل دستمزد.

او ادامه داد: پیش از این شهرداری از کارگرهای خودش در حوزه خدمات شهری استفاده می کرد که در اوایل دهه هشتاد استفاده از کارگران افغانستانی در پروژه های شهری شدت گرفت و حتی کارگران رسمی بازخرید شدند تا پیمانکاران بتوانند نیروهای ارزان قیمت خارجی را به کار گیرند.

مهدی اقراریان، عضو شورای شهر تهران هم با اشاره به وضعیت نامناسب نگهداشت پایتخت گفت که از ابتدای دوره ششم شورا تاکنون، موضوع نگهداشت و نظافت شهر یکی از چالش های جدی مدیریت شهری بوده است. او با یادآوری تغییرات متعدد معاونان خدمات شهری و روسای سازمان مدیریت پسماند، افزود که این جابه جایی های مکرر بارها مورد انتقاد کمیسیون های تخصصی شورا قرار گرفته و مستندات و تصاویر از وضعیت نامطلوب نظافت شهری نیز در جلسات صحن شورا ارائه شده است، اما تاکنون نتیجه ملموسی به دست نیامده است.

اقراریان تأکید کرد که آزمون و خطا در شیوه نگهداشت شهر بارها تکرار شده و کاهش تعداد پیمانکاران یا تغییر روش ها، نتوانسته رضایت شهروندان را جلب کند. به گفته او، بحران مدیریتی، جابه جایی های پی درپی مدیران و بی توجهی به استفاده از روش ها و تجهیزات نوین، از عوامل اصلی این مشکلات است. او بر ضرورت مکانیزه کردن نظافت و استفاده از ماشین آلات به روز تأکید کرد و هشدار داد که فاصله میان وعده های مدیران و واقعیت های اجرایی به دلیل کم تجربگی برخی مدیران همچنان ادامه دارد.

کمبود جدی کارگر و پاکبان و مشکل جمع آوری زباله ها در پایتخت، به گفته برخی اعضای شورای شهر و مسئولان شهرداری تهران، عمدتاً ناشی از بازگرداندن اتباع افغانستان به کشورشان است؛ اقدامی که باعث کاهش 80 درصدی نیروی پیمانکاران این حوزه شده است.

گزارش ها نشان می دهد شمار مهاجران افغانستانی که در یک سال اخیر از ایران به افغانستان بازگردانده شدند به بیش از یک میلیون و 600 هزار نفر رسیده است.

محسن قضاتلو، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، نیز کمبود جدی نیروی کار را تأیید کرده و گفته است که برای جبران این کمبودها، فراخوان به کارگیری 16 هزار نیروی پاکبان در استان تهران صادر شده است. اما به نظر می رسد با پاسخ سرد کارگران ایرانی رو به رو شده است.