انتشار تصاویری از فعالیت های استخراج پتاس در حاشیه تالاب گاوخونی، دوباره نگاه ها را به سوی وضعیت بحرانی این زیست بوم ارزشمند جلب کرده است. در این ویدئو که توسط یک زن احتمالا فعال محیط زیست ثبت شده، فرایند استخراج پتاس به شیوه ای سنتی و از طریق حوضچه های تبخیری نمایش داده می شود؛ حوضچه هایی که طبق مشاهدات، به وسیله آب پمپاژ شده از کیلومترها فاصله و احتمالاً از خود تالاب گاوخونی پر می شوند.

به گزارش عصر ایران، کارشناسان می گویند این برداشت آب، نه تنها منابع محدود تالاب را تهی می کند، بلکه می تواند به خشک شدن کامل آن و آغاز فاجعه ای محیط زیستی در مرکز ایران منجر شود. این فعال محیط زیست در ویدئو بارها هشدار می دهد که چنین اقداماتی می تواند باعث گسترش بیماری ها و حتی سرطان شود؛ هشداری که دلایل علمی آن به بحران خشکی تالاب گره خورده است.

تالاب گاوخونی طی سال های اخیر به دلیل قطع جریان زاینده رود و کاهش بارندگی، با خشکی 99 درصدی مواجه شده است. این خشکسالی خطر فرونشست زمین و شکل گیری ریزگردهای سمی حاوی فلزات سنگین مانند سرب را در مناطق اطراف به ویژه ورزنه و جرقویه افزایش داده است. این ذرات معلق می توانند مشکلات جدی تنفسی و انواع سرطان را در میان ساکنان ایجاد کنند.

پتاس یا پتاسیم، یکی از مواد معدنی کلیدی در تولید کودهای شیمیایی و افزایش بهره وری کشاورزی است. ذخایر این ماده در شورابه های تالاب گاوخونی حدود یک میلیون و چهارصد هزار تن برآورد شده و روش رایج استخراج آن، تبخیر حجم زیادی آب در حوضچه های روباز است. اما این شیوه، وابسته به برداشت گسترده آب است و فشار مضاعفی بر اکوسیستم نیمه جان تالاب وارد می کند.

نمونه مشابه این اتفاق در دریاچه ارومیه رخ داد؛ جایی که سالانه حدود یک میلیون تن نمک همراه با مقادیری پتاس از بستر آن برداشت می شد. گرچه هیچ گاه به طور رسمی از نقش مستقیم این برداشت ها در خشکی دریاچه سخن گفته نشد، اما بسیاری از فعالان محیط زیست باور دارند که بهره برداری بی رویه از ذخایر معدنی، روند نابودی آن را شتاب بخشید.

تالاب گاوخونی برای بقا به دست کم 170 میلیون مترمکعب آب در سال نیاز دارد؛ آبی که تنها از طریق جریان دائمی زاینده رود و باران های فصلی قابل تأمین است، و در سال های اخیر هیچ یک از این منابع به شکل پایدار وجود نداشته است. این تالاب زیستگاه پرندگان مهاجر، آبزیان و گونه های بومی است و کوچک ترین برداشت آب، حتی در فاصله ای دور، می تواند آن را به نابودی کامل بکشاند.

اداره محیط زیست اعلام کرده است که تا تکمیل مطالعات و ارزیابی ها، ادامه استخراج پتاس در این منطقه متوقف شده است. با این حال، کارشناسان هشدار می دهند که هر روز تأخیر در تأمین آب و جلوگیری از برداشت های غیرمجاز، می تواند به خشک شدن همیشگی تالاب و بروز بحران بهداشتی و زیست محیطی در مرکز ایران منجر شود.