فرارو- شانزدهم مردادماه حوالی ساعت 8 شب، ایلیای 10ساله مفقود شد. پس از دستگیری مظنون، مشخص شد که او با وسوسه شیطانی ایلیا را ربوده و برای پنهان کردن جرم خود، او را به قتل رسانده است.

به گزارش فرارو، گفت وگو با عموی ایلیا نشان می دهد که متهم پیش تر دو بار به خانه خانواده آمده بود؛ یک بار برای نصب ماهواره و بار دیگر برای تعمیر آیفون. او با این ترفند که می خواهد با ایلیا بازی کند، کودک را خارج از خانه ربوده است.

متهم با وجود داشتن سابقه کیفری، به عنوان راننده سرویس و آژانس کودکان نیز فعالیت می کرده و در تلفن همراهش تصاویر چند کودک دیگر پیدا شده است. این مرد 38 ساله، مجرد بوده و در اعترافات خود گفته که انگیزه قتل از پیش برنامه ریزی نشده و جنون آنی باعث ارتکاب جنایت شده است.

عموی ایلیا خواستار اشد مجازات و اعدام در ملا عام برای متهم شده تا از تکرار چنین جرایمی جلوگیری شود. با این حال، این پرسش اساسی مطرح است که آنچه متهم وسوسه شیطانی می نامد، چگونه و از دل چه فرصت هایی شکل گرفته است؟ افکار و اذهان عمومی در مواجهه با این اخبار چه واکنشی نشان خواهند داد و چنین رخدادهایی که جامعه را آزرده خاطر می کند، چه پیامدهای اجتماعی به همراه خواهد داشت؟

در این خصوص فرارو با دکتر امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس به گفتگو پرداخت.

دکتر قرایی مقدم گفت: ضعف نظارت اجتماعی و خانوادگی در وقوع چنین جنایتی، هر دو تقصیر کار هستند. این خانواده نباید اعتماد می کردند، با وجود اینکه ایشان پسر بچه بوده است. پیش تر هم پرونده های مشابهی داشته ایم؛ لواط مساله ای است که از گذشته در جامعه ما وجود داشته است. این جرم را ما تحت عنوان وسوسه یاد نمی کنیم. ما وقوع چنین جرمی را در یک میدان نیرو یا به قول لوین، فضای حیاتی، وضعیتی که فرد در آن قرار دارد و امیال سرکوفته ای که برای ارضای غریزه جنسی به وجود آمده و نتوانسته است ازدواج کند تعریف می کنیم. این میدان نیرو وسوسه های شیطانی را تحریک کرده و در نهایت به قتل پسر بچه منجر شده است.

وی ادامه داد: در این میان، باید در نظر داشت که ارزش ها و اعتقادات جامعه ضعیف شده است و همچنین ضعفی که در برآورده شدن نیاز جنسی در جامعه وجود دارد، به این شرایط دامن زده است. نوع خانواده ای که این فرد در آن بزرگ شده نیز اهمیت دارد؛ اینکه تحت سرپرست، بی سرپرست یا بدسرپرست بوده، همگی می توانند در شکل گیری چنین رفتارهایی نقش داشته باشند؛ درواقع این موارد به تشکیل میدان نیرو منجر خواهد شد.

قرایی مقدم گفت: مردی که در سن 38 سالگی همچنان مجرد است و نمی داند چگونه نیازهای جنسی اش را برطرف کند، با چه دلیلی در این وضعیت قرار گرفته است؟ دلیل آن است که این فرد امکانات و توان ازدواج ندارد. بنابراین، تمامی این موارد به شرایط زندگی افراد در جامعه بازمی گردد.

این جامعه شناس افزود: هر فرد، در هر موقعیتی که قرار دارد، تحت تأثیر دو نوع نیرو است: نیروها و انگیزه های درونی و نیروهای بازدارنده بیرونی. میدان نیروی سالم زمانی شکل می گیرد که این دو در تعادل باشند؛ یعنی نیروهای برانگیزنده از درون فرد و نیروهای بازدارنده از بیرون، هم زمان حضور داشته باشند. اما در کشور ما، در مورد این قاتل، نیروهای بازدارنده آن قدر ضعیف بوده اند که نتوانسته اند رفتار او را کنترل و مدیریت کنند. به همین دلیل، پیشینه کیفری وی هم نتوانسته مانع ارتکاب این جنایت شود.

قرایی مقدم اظهار کرد: علاوه بر نقش والدین در کنترل، باید توجه داشت که کسانی که این افراد را در چنین مشاغلی به کار می گیرند، باید پیشینه و رفتار آن ها را به دقت بررسی و پژوهش کنند تا مشخص شود دقیقاً چه کسانی هستند و از چه خانواده ای برخاسته اند. والدین نیز باید پس از بررسی کامل، کودکان خود را به دست این افراد بسپارند. این نظارت باید به ویژه در مورد دختران با حساسیت و سخت گیری بیشتری انجام شود.

این کارشناس جامعه گفت: مجازات اعدام می تواند تا حدی بازدارندگی داشته باشد، اما این تنها بخشی از ماجرا است. بازدارندگی کامل نیازمند پالایش، کنترل، نظارت و دقت در استخدام و به کارگیری افراد است. در غیر این صورت، حتی اگر این قاتل اعدام شود، فرد دیگری از بخش دیگری از جامعه ممکن است مرتکب چنین جرمی شود. بنابراین، مجازات اعدام تنها یکی از عوامل بازدارنده است.

قرایی مقدم با توجه به جنایاتی چون قتل و تجاوز به ایلیا، نیان 6ساله بوکانی و ربودن و قتل الهه حسین نژاد ادامه داد: این وقایع باعث ایجاد ناامنی شدید می شود، نه فقط از منظر اجتماعی بلکه از جنبه دیگر نیز اثرات منفی دارد. خانواده ها در غیاب فرزندان خود دچار ناامنی روحی و اضطراب می شوند که این موضوع روی بازدهی کاری و تولیدی آن ها تأثیر منفی می گذارد و در نتیجه پیامدهای اقتصادی نیز به دنبال دارد. علاوه بر این، این جنایات توهینی به ارزش های اجتماعی است و در نهایت اثرات منفی برجای می گذارد؛ زیرا مردم آن را نشانه ناکارآمدی دولت می دانند که اجازه وقوع چنین حوادثی را داده اند. بنابراین این وقایع پیامدهای بسیار گسترده و منفی دارند.

وی در ادامه گفت: ترس از آبروریزی اولین عاملی است که سبب می شود خانواده ها از شکایت صرف نظر کنند، به ویژه در جوامع کوچک. خانواده ها نگران برچسب خوردن و انگ اجتماعی هستند و گاهی حتی نگران این هستند که دیگران تصور کنند فرد مورد تجاوز قرار گرفته یا مفعول خود خواستار چنین رفتاری بوده باشد. در پرونده های بزرگ تر مثل لواط نیز خانواده ها معمولاً از بازگو کردن این مسائل خودداری می کردند. در حالی که امروزه فضای مجازی دیگر هیچ حائلی باقی نگذاشته است؛ به گونه ای که هر رفتاری حتی در کوچک ترین مکان ها هم به سرعت در سراسر دنیا منتشر می شود. حتی در اتاق خواب خود نیز تحت کنترل هستید و جامعه در بسیاری از موارد، حتی در مسائلی که در حریم خصوصی رخ می دهد، دخالت می کند. با این حال، همچنان هنجارهای فرهنگی قوی وجود دارد و گاهی پیش آمده که خانواده ها به دلیل ترس از انگ اجتماعی، مجبور شده اند شهر یا روستای خود را ترک کنند تا از این برچسب ها رهایی یابند.

قرایی در پایان با اشاره به پرونده ای که چند سال پیش رخ داد و در آن فردی به دختری افغان تجاوز کرده و سپس او را در وان پر از بنزین آتش زده بود، گفت: مجازات چنین افرادی اعدام است و در آن پرونده نیز اعتراضاتی در افغانستان صورت گرفت. عامل قتل ایلیا هم نمی تواند جنون آنی باشد و احتمالاً ریشه در پیشینه او دارد. محیط و نوع خانواده ای که او در آن بزرگ شده است، باعث شکل گیری این جنون آنی در او شده است. زمانی که از خانه به راه پله می روید، میدان زندگی شما تغییر می کند. کاری که در خانه یا در میان دوستان انجام می دهید، در خیابان انجام نمی دهید؛ بنابراین این میدان زندگی است که بر رفتار و اعمال شما تأثیر می گذارد.