فرارو- توافق مسیر صلح و شکوفایی بین المللی ترامپ میان آمریکا، ارمنستان و آذربایجان، با اجاره 99 ساله کریدوری از جنوب ارمنستان به نخجوان، ایران را دور زده و پیوند زمینی باکو ترکیه را تقویت می کند. این مسیر، نفوذ روسیه و ایران را کاهش داده، موقعیت ژئوپلیتیک آمریکا را در قفقاز و خاورمیانه-شمال آفریقا تقویت می سازد و معادلات تجاری شرق غرب را بازتعریف می کند. در عین حال، می تواند به عامل ثبات یا کانون تنش جدید منطقه تبدیل شود.

به نقل از العربی الجدید، توافق نامه مسیر صلح و شکوفایی بین المللی ترامپ (TRIPP)، که میان ایالات متحده، ارمنستان و جمهوری آذربایجان به امضا رسیده، نقطه عطفی مهم در معادلات ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی به شمار می آید و می تواند پیامدهای زنجیره ای در خاورمیانه و شمال آفریقا به همراه داشته باشد. این توافق نامه که روز شنبه توسط دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا اعلام شد، به واشنگتن حق اجاره 99 ساله برای توسعه و تأمین امنیت یک کریدور ترانزیتی می دهد که سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به جمهوری خودمختار نخجوان متصل می کند. برای نخستین بار، این مسیر تحت ضمانت های ایالات متحده فعالیت خواهد کرد و عملاً ایران را به طور کامل دور می زند.

ایجاد این کریدور نتیجه سال ها تنش و درگیری پراکنده میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان است و بازترسیم راهبردی مسیرهای تجاری منطقه را در پی دارد. این مسیر به باکو امکان می دهد پیوند زمینی مستقیمی با ترکیه برقرار کند و هم زمان، ایروان را به محور تجاری شرق-غرب تحت سلطه آمریکا و متحدانش نزدیک تر سازد؛ محوری که در برابر مسیرهای سنتی شمال-جنوب با نفوذ روسیه و ایران قرار دارد.

فواد شهبازوف، تحلیلگر ارشد مسائل بین الملل معتقد است: توافق نامه مسیر صلح و شکوفایی بین المللی ترامپ که با مشارکت ایالات متحده، جمهوری آذربایجان و ارمنستان منعقد شده، نقطه عطفی در ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی به شمار می آید و ضمن تقویت تجارت منطقه ای، معادلات ترانزیتی را بازتعریف می کند. وی در ادامه تاکید کرد: این کریدور نه تنها پیوند راهبردی آذربایجان با ترکیه را تحکیم می بخشد، بلکه مسیرهای تجاری شرق-غرب منطقه را نیز دگرگون می کند. تحلیل وی نشان می دهد که این کریدور فراتر از یک مسیر تجاری صرف است؛ این پروژه ابزاری ژئوپلیتیک است که نقشه اتصال و ترانزیت در قفقاز جنوبی را به شکلی بنیادین تغییر خواهد داد.

فواد شهبازوف، تحلیلگر ارشد مسائل بین الملل معتقد است: با ایجاد یک مسیر زمینی مستقیم میان سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان و نخجوان تحت ضمانت آمریکا و با عبور از خاک ارمنستان بدون گذر از ایران، این توافق عملاً نقش دیرینه تهران را به عنوان یک کشور ترانزیتی کلیدی برای کالاهای آذربایجانی تضعیف می کند. برای ایران، این کریدور به معنای از دست دادن جایگاهی حیاتی در ترانزیت آذربایجان است. حذف تهران از کوتاه ترین مسیر اتصال باکو به نخجوان، نه تنها یک منبع درآمد را از میان می برد، بلکه اهرم چانه زنی دیرینه ای را که ایران سال ها در دیپلماسی منطقه ای به کار گرفته بود، خنثی می سازد. این پروژه همچنین یک مسیر ترانزیتی و زیرساختی تحت حمایت ایالات متحده را درست در مرز شمالی ایران مستقر می کند؛ اقدامی که می تواند قوس راهبردی نفوذ آمریکا را از ترکیه عضو ناتو تا حوضه خزر فشرده تر و منسجم تر کند.

فواد شهبازوف معتقد است: مشارکت ارمنستان در این توافق می تواند نشانه ای از چرخش احتمالی ایروان از وابستگی سنتی به محور شمال-جنوب باشد؛ چرخشی که نفوذ مسکو را در منطقه بیش از پیش تضعیف خواهد کرد. به گفته او، حضور ایالات متحده، اهرم ژئوپلیتیک واشنگتن را تقویت کرده و آن را به یک نیروی تثبیت کننده تبدیل می کند، در حالی که هم زمان با بلندپروازی های منطقه ای ایران و روسیه مقابله خواهد کرد. شهبازوف تأکید کرد: در نتیجه، این توافق نه تنها فرصت های اقتصادی تازه ای ایجاد می کند، بلکه توازن قدرت در قفقاز جنوبی را بازتنظیم کرده و با کاهش نفوذ هژمون های سنتی، پویایی چندقطبی تری را به همراه می آورد.

برای واشنگتن، این توافق هم ویترین دیپلماسی و میانجی گری است و هم یک دستاورد راهبردی ملموس. این توافق دامنه حضور اقتصادی و سیاسی ایالات متحده را در قفقاز جنوبی گسترش می دهد و هم زمان، فضای مانور مسکو و تهران را محدود می کند. در بعد خاورمیانه و شمال آفریقا، این کریدور برای آمریکا یک محور نفوذ تازه ایجاد می کند که آسیای مرکزی، قفقاز جنوبی و شرق مدیترانه را به یکدیگر متصل می سازد؛ محوری که می تواند در تعاملات واشنگتن با کشورهای خلیج فارس، اسراییل و شرکای عرب آن نقش آفرینی مؤثری داشته باشد.

مسیر پیش رو نشان خواهد داد که آیا این توافق به یک نیروی تثبیت کننده تبدیل می شود یا به کانون تنشی تازه در منطقه. ایران پیش تر نارضایتی خود را آشکارا اعلام کرده و نفوذ روسیه در بخش های امنیتی و انرژی ارمنستان همچنان قابل توجه است. ناظران با دقت به دنبال نشانه های اولیه سرمایه گذاری آمریکایی، احتمال ایجاد یک حضور امنیتی و واکنش احتمالی تهران خواهند بود؛ واکنشی که می تواند اقتصادی، دیپلماتیک یا حتی نظامی باشد. اگر این توافق طبق برنامه پیش برود، نقشه های تجارت و ترانزیت در سراسر اوراسیا بازترسیم خواهد شد؛ با پیامدهایی که فراتر از قفقاز جنوبی، از سواحل خزر تا خلیج فارس، احساس خواهد شد.