درایوش صارمی منتقد سینما طی یادداشتی در روزنامه ایران نوشت: اگر بگوییم بعد از مدت ها سینمای ایران شاهد یک اثر قابل توجه در سالن های تاریک نمایش بوده، سخنی بیراه نگفته ایم. فیلمی تأمل برانگیز از یک فیلمساز جوان که رگه های روشنفکری را در خانه ای فراگرفته است که پدری فرهیخته، شاعر و نویسنده سکان آن را در دست داشته است؛ خانه ای که کتابخانه آن مزین به شاهکار پدر یعنی رازهای سرزمین من است. تو گویی هر چه پدر رازهای سرزمین را در پستوهای کتاب خود پنهان نگه داشته بود، پسر آن را با فیلمش برملا کرد.

پیر پسر مخاطب را به مدت سه ساعت به روی صندلی های نه چندان راحت سالن نمایش میخکوب می کند. فیلم در همان سکانس ابتدایی به معرفی شخصیت غلام باستانی با بازی درخشان حسن پورشیرازی می پردازد. براهنی در یک ساعت ابتدایی فیلم مخاطب را با فضای اگزوتیک (لوکیشن خانه غلام باستانی) و شخصیت های فیلم آشنا می کند تا ذهنیت مخاطب به تدریج برای ورود به بطن قصه فراهم شود. استفاده درست او از فضاسازی در همین سکانس ابتدایی فیلم پیداست.

داستان پلان به پلان پیش می رود و در هر سکانس ما بیشتر با صفات شیطانی غلام باستانی آشنا می شویم؛ معرفی شخصیت غلام در فیلم آنقدر هنرمندانه و روانکاوانه صورت می گیرد که گاهی مخاطب برای لحظاتی از شرم روی خود را از پرده نقره ای برمی گرداند. فضای ملتهب خانه قدیمی غلام باستانی که بر اثر سوءاستفاده ای ننگین صاحب آن شده، همچنین روابط شکننده و دور از عرف پدر در ارتباط با پسرانش، ما را از سبک زندگی خانوادگی آن ها منزجر می کند.

همین انزجار است که نوعی بازدارندگی اخلاقی در مخاطب نسبت به بی اخلاقی های غلام باستانی ایجاد می کند که برخی آن را به اشتباه ترویج پلشتی دانسته اند در حالی که فیلم نه میل به پلشتی یا توجیه آن، که نفرت و انزجار از آن را در ذهن و جان مخاطب می کارد.

پرداختن به نقش زن در فیلم یکی از دغدغه های مخاطب است که از یک فیلم در ژانر اجتماعی انتظار دارد، فیلمساز به این بخش از انتظارات مخاطب با شخصیت رعنا پاسخ می دهد. با ورود رعنا، فیلم رنگ و بوی تازه ای به خود می گیرد. در اولین برخورد علی با رعنا، مخاطب انتظار دارد که داستان به سوی تلطیف شدن گام بردارد.

آنچنان که در انتظار یک عشق اسطوره ای لحظه شماری می کند. ولی براهنی در ادامه دیدارهای علی و رعنا بر خلاف انتظار مخاطب، قصه را به پیش می برد. رعنا با بازی لیلا حاتمی زن مرموزی است که در نگاهی سطحی همذات پنداری بیشتری با سایر شخصیت های فیلم دارد. آنچنان که در پایان سکانس میهمانی شبانه هنرمندان، نزد تماشاگر، زنی سوءاستفاده گر به نظر می رسد.

گرچه این شناخت تماشاگر از رعنا واقعیت رفتارهای ظاهری او را به اثبات می رساند ولی نویسنده فیلم با کالبدشکافی شخصیت رعنا علت کنش های چندگانه او را به مخاطب توضیح می دهد. در ادامه با برملا شدن رازی که سال ها از منظر فرزندان خانه پنهان مانده بود، بیننده بیشتر به فکر فرومی رود. اکتای براهنی در ادامه داستان با ظرافتی هنرمندانه، مخاطب را با دغدغه های خود در نقد جامعه شبه روشنفکری همراه می کند و در سکانسی بیننده را به درون کتابفروشی می برد؛ مدیر کتابفروشی در فیلم پیرپسر نماینده شبه روشنفکران پرادعای امروزی است.

او در حرکتی غیراخلاقی دختران جوان و عاشق کتاب را برای رابطه ای شیطانی اغوا می کند. پایان این سکانس بیننده به این درک می رسد که تفاوتی بین غلام با ظاهری ژولیده و ادبیاتی چاله میدانی با مدیر آراسته و در ظاهر با شخصیت کتابفروشی وجود ندارد و روح شیطان در هر دوی آن ها به یک اندازه حلول کرده است.

در مقایسه ای دیگر غلام به سمساری که بیشتر به شیره کش خانه های قدیم می ماند تردد بسیار دارد، شیره کش خانه ای که در آن برای آدم هایی از جنس غلام باستانی انواع مواد مخدر عرضه می شود. داستان بلافاصله بعد از نمایش سمساری، ما را به محفل هنرمندان و شبه روشنفکرانی راهنمایی می کند که در هرگوشه آن در حالی که دختران و پسران مشغول مصرف مخدر صنعتی هستند به گفت وگوهای خارج از عرف می پردازند.

کارگردان با نمایش این دو لوکیشن (سمساری و محفل شبانه هنرمندان) این ذهنیت را به بیننده القا می کند که در ارتکاب عمل خلاف اخلاق، فرقی بین سمساری با آدم هایی از جنس غلام و محفل شبه روشنفکری که مدیریت آن با مردی آراسته با ژست های هنرمندانه است وجود ندارد.

فرزندان غلام که هرکدام از مادری جداگانه اند، در دو دنیای متفاوت سیر می کنند. علی، فرزند بزرگ تر با دنیای کتاب مأنوس است و پسر کوچک تر سودای پول و موقعیت برتر زندگی دارد. علی که می تواند نماینده قشر فرهیخته و صاحب اندیشه جامعه باشد در زیر چکمه های پدر دیکتاتور، بی سواد و فاسد به سختی نفس می کشد.

اکتای براهنی با وام گرفتن از ادبیات کلاسیک، سعی دارد به مخاطب القا کند نکته تاریک داستان رستم و سهراب در شاهنامه (بخشیدن رستم توسط سهراب در اولین تقابل و در ادامه نیرنگ رستم برای بر زمین زدن سهراب که منجر به کشته شدن سهراب می شود) در قصه او تکرار نمی شود. پیرپسر انباشته از لایه های گوناگونی از فهم تاریخی و فرهنگی است که باید در پس سطح ظاهری درام به آن پرداخت و این مستلزم عمیق دیدن فیلم است.