مصوبه چهار مرحله ای کابینه لبنان برای خلع سلاح حزب الله تا پایان سال جاری میلادی که با عنوان طرح انحصار سلاح در دست دولت مطرح شده است، باعث افزایش تنش در روابط ایران و لبنان شده است.

به گزارش هم میهن، مسعود ادریسی، سفیر پیشین ایران در لبنان، تصمیم دولت لبنان را یک تصمیم عجولانه می داند که تحت فشار خارجی اتخاذ شده است. با این حال این دیپلمات پیشین ایرانی معتقد است که حمایت های لفظی مقام های ایرانی از سلاح حزب الله، نه تنها کمکی به این گروه نمی کند، بلکه باعث می شود بیش از پیش تحت فشار قرار گیرد.

در ادامه متن کامل گفت وگو با مسعود ادریسی، سفیر پیشین ایران در لبنان را مطالعه می کنید.

انگیزه های دولت لبنان از تصویب طرح انحصار سلاح در دست دولت که با هدف خلع سلاح حزب الله تصویب شده، چیست؟

دولت فعلی لبنان از روزی که روی کار آمده، با مشکلات عدیده ای مواجه شده است. نخستین مشکل این دولت تجاوزهای مستمر و مکرر اسراییل به لبنان است. به رغم آتش بسی که از نوامبر سال گذشته بین اسراییل و لبنان برقرار شده است، اما همچنان تجاوزهای نظامی روزمره از سوی اسراییل به لبنان انجام می شود. علاوه بر این اسراییلی ها 5 نقطه مهم سوق الجیشی را در لبنان اشغال کرده اند و بیرون نمی روند. علاوه بر اینها در طول جنگ اسراییلی ها لبنانی هایی را اسیر گرفته اند و حاضر به آزاد کردن آن ها نیستند. موضوع دوم که بسیار هم مهم تر است، وضعیت وخیم اقتصادی و ازهم پاشیدگی اقتصادی لبنان است.

وضعیت اقتصادی لبنان اصلاً خوب نیست. لبنان به یک کشور ورشکسته تبدیل شده است و آمریکایی ها و کشورهای عربی، به ویژه عربستان، کمک های اقتصادی خود را منوط به خلع سلاح حزب الله کرده اند. مسئله سومی هم وجود دارد که فشار سیاسی دولت آمریکا بر دولت لبنان است که در طول ماه های گذشته به صورت مستمر این فشار ادامه داشته است. تام باراک، فرستاده آمریکا در امور لبنان، ظرف یکی دو ماه گذشته سه چهار بار به لبنان سفر کرد و فشار زیادی به دولت لبنان وارد کرد. پیام آمریکایی ها به دولت لبنان این بود که اگر می خواهید اسراییلی ها به لبنان تجاوز نکنند و از خاک شما خارج شوند، باید حزب الله را خلع سلاح کنید.

به اعتقاد من سه عاملی که ذکر شد، یعنی فشار نظامی از سوی اسراییل، فشار اقتصادی به دلیل مشکلات جاری و فشار سیاسی از سوی آمریکا باعث شد که دولت لبنان این تصمیم را بگیرد که تا پایان سال 2025 سلاح را در لبنان در انحصار دولت دربیاورد. البته به نظر من تصمیم دولت لبنان عجولانه بود.

چرا حزب الله با این تصمیم مخالفت کرد؟

حزب الله تاکید کرده بود که آمادگی دارد گفت وگوهای لبنانی-لبنانی برای حل و فصل این مشکل انجام دهد. به هر حال حزب الله معتقد است که برای حفظ تمامیت ارضی لبنان باید مثلث طلایی ملت-مقاومت-ارتش همیشه پابرجا بماند و معتقد است که اگر مقاومت وجود نداشته باشد و سلاح مقاومت گرفته شود، اسراییلی ها بدون احساس هیچ مانعی تجاوزهای خود را گسترش خواهند داد. شواهد هم نشان می دهد که اسراییلی ها به هیچ وجه دنبال این نیستند که در صورت خلع سلاح حزب الله از خاک لبنان بیرون بیایند و اقدام های نظامی خود را متوقف کنند.

همین هفته پیش بود که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل علناً از رویای اسراییل بزرگ سخن گفت و اعتراف کرد که به دنبال تحقق این رویا است. در چارچوب طرح اسراییل بزرگ، نه تنها اسراییل به دنبال اشغال کل سرزمین فلسطین است، بلکه بخش هایی از خاک مصر، سوریه، اردن و البته لبنان تحت اشغال اسراییل باشد. نتانیاهو علناً اعتراف کرد که به دنبال عملی کردن این طرح است و به همین دلیل نمی توان تصور کرد که خلع سلاح حزب الله باعث شود اسراییل دست از توسعه طلبی های خود در لبنان بکشد.

مقام های دولت لبنان در واکنش به برخی از اظهارنظرهای مقام های ایرانی، از جمله اظهارنظر سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، تهران را به دخالت در امور داخلی لبنان متهم کردند. ارزیابی شما از واکنش ایران چیست؟ آیا واکنش ایران به مصوبه دولت لبنان منطقی بود؟ و آیا اظهارات مقام های ایرانی دخالت در امور داخلی لبنان است؟

تصور من این است که ایران باید بحث خلع سلاح حزب الله را به عهده خود لبنانی ها بگذارد. اینکه در تهران اظهاراتی مطرح شود که دستاویزی برای مقام های دولت لبنان شود که ادعا کنند ایران در امور لبنان دخالت می کند، نه به نفع مقاومت است، نه به نفع حزب الله و نه به نفع شیعیان لبنان و باعث می شود که آن ها تحت فشار بیشتری قرار بگیرند. در نتیجه موضع منطقی و اصولی ایران باید این باشد که موضوع سلاح مقاومت یک مسئله داخلی لبنان است و باید خود لبنانی ها با گفت وگو این مسئله را حل کنند. باید این مسئله را در اختیار خود مقاومت قرار داد. اینکه ما اظهارنظرهایی کنیم که باعث عکس العمل دولت لبنان شود، این اظهارنظرها برای مقاومت مفید نیست.

ارزیابی شما از سفر علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی به لبنان چیست و فکر می کنید این سفر در بهبود روابط دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت لبنان موثر بود یا نه؟

این سفر را می توان از دو جنبه بررسی کرد. از یک طرف از این لحاظ که این سفر روحیه مقاومت را تقویت کند، می توان گفت که این سفر مثبت بود. اما عکس العمل هایی که بعد از سفر آقای لاریجانی به لبنان از سوی مقام های این کشور شاهد بودیم، به ویژه واکنش نخست وزیر لبنان، نشان می دهد که سفر آقای لاریجانی نتوانسته اهداف ما را تامین کند و تنش زدایی که انتظار می رفت، اتفاق نیفتاد. از این منظر این سفر، سفری موفقیت آمیز نبود.

جوزف عون، رییس جمهور لبنان در مصاحبه ای که با پایگاه خبری العربی الجدید مدتی پیش داشت، گفته بود که راهکارهایی مانند پذیرش اعضای حزب الله به عنوان یگانی در ارتش یا ایجاد سازوکاری مانند حشدالشعبی که نیروی مسلح رسمی در لبنان تلقی شود، از نظر دولت او پذیرفتنی نیست. فکر می کنید راهکار میانه ای وجود داشته باشد که بتواند به اختلاف میان حزب الله و دولت لبنان در مورد سلاح مقاومت با رضایت هر دو طرف حل و فصل شود؟

زمانی که جوزف عون مقام ریاست جمهوری را پذیرفت، گفتار و موضع گیری های متفاوتی داشت. در یکی دو ماه اخیر رویکرد رییس جمهور لبنان تغییر اساسی کرده است. وقتی او قدرت را در اختیار گرفت می گفت که تصمیم در مورد سلاح مقاومت باید در چارچوب گفت وگوهای لبنانی-لبنانی و از طریق تعامل حل و فصل شود. ولی در هفته های اخیر رویکرد دولت لبنان تغییر پیدا کرده است.

این تغییر رویکرد نتیجه فشارهایی است که آمریکایی ها و کشورهای دیگر به بیروت وارد می کنند. البته نباید فراموش کرد که این نخستین بار نیست که بحث خلع سلاح حزب الله لبنان در صحنه داخلی لبنان مطرح می شود. این مسئله در گذشته هم مطرح شده است و با گفت وگو حل و فصل شده است. گروه های لبنانی همگی اهل گفت وگو و تعامل هستند. به رغم اینکه اختلاف نظرهای جدی و عمیق و یادگارهای دردناکی از دوران جنگ داخلی وجود دارد، گروه های لبنانی در دهه های اخیر آمادگی خود را برای گفت وگو و تعامل نشان داده اند و همواره مشکلات خود را از طریق گفت وگو و اجماع حل و فصل می کنند.

با استفاده از زور در جامعه لبنان نمی توان کاری را پیش برد. اگر دولت لبنان بخواهد برای خلع سلاح به زور متوسل شود، قطعاً از پس چنین کاری برنخواهد آمد و احتمالاً چیزی شبیه به یک جنگ داخلی در لبنان شکل می گیرد که به نفع هیچ کس نیست. راه حل قطعاً فقط گفت وگو است. من تصور می کنم که از طریق گفت وگو می توان به راهکاری رسید که به شکلی حزب الله لبنان، نیروها و سلاح آن در نیروهای مسلح ادغام شود و تحت نظر دولت و ارتش قرار بگیرد که خیال دولت هم راحت باشد و نگران نباشد که حزب الله لبنان هر اقدامی که خواست به صورت یکجانبه انجام دهد.

به نظر من تنها راهکار درست و قابل اجرا برای لبنان همین است. در این حالت هر دو طرف رضایت خواهند داشت. به هر حال همه مردم لبنان می دانند که اگر مقاومت و سلاح مقاومت نبود، اسراییلی ها همچنان سراسر جنوب لبنان را در تصرف خود حفظ کرده بودند و حاضر نبودند از خاک لبنان خارج شوند. هدف نهایی این است که سلاح مقاومت باقی بماند و بتواند از مرزهای لبنان دفاع کند، در عین حال نگرانی های دولت و ارتش لبنان هم برطرف شود.

به نظر می رسد که اسراییل بعد از 7 اکتبر 2023 رویکرد جدیدی را در مقابل منطقه دنبال می کند و دیدگاهی برای ایجاد یک خاورمیانه جدید دارد که در چارچوب آن، متحدان ایران یک به یک از بین بروند و موضع ایران تضعیف شود. از دیدگاه شما تصویر بزرگ خاورمیانه در آینده چگونه خواهد بود و این دیدگاه اسراییل تا چه اندازه قابل تحقق است؟

آینده خاورمیانه را کشورهای خاورمیانه، کشورهای حقیقی و نه یک کشور جعلی مانند اسراییل، رقم خواهند زد. هر چقدر هم دخالت خارجی در خاورمیانه وجود داشته باشد، خارجی ها نیستند که آینده خاورمیانه را می سازند، بلکه کشورهای خاورمیانه باید در همکاری با یکدیگر مشکلات خاورمیانه را حل و فصل کنند. بهترین مسیر این است که دخالت کشورهای فرامنطقه ای در مسائل منطقه کاهش پیدا کند. اسراییل هم الان احساس می کند که توانسته است موفقیت هایی کسب کند.

وضعیت سوریه به آن شکل درآمده، ضرباتی به حزب الله لبنان وارد شده و گروه های مقاومت فلسطینی در جنگی که قریب به 22 ماه است ادامه دارد، تضعیف شده اند، در نتیجه نتانیاهو تصور کرده است الان بهترین موقعیت است که آینده خاورمیانه را آنگونه که خودشان علاقه مند هستند، ترسیم کنند. اما این دیدگاهی اشتباه است و در این جنگ دوازده روزه اخیر، تصور اسراییل این بود که 5-6 روزه کار ایران را تمام می کنند. اما نتیجه چیز دیگری بود و به نظر می رسد که این دیدگاه اسراییل رویابافی باشد. به نظر من تنها راهی که می تواند خاورمیانه را به ثبات و امنیت برساند، این است که کشورهای خاورمیانه در حرکتی جمعی برای خاورمیانه تصمیم بگیرند.