فرارو- به تازگی متن کامل مصاحبه سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه با برنامه دیپلماسی خبرگزاری ایرنا منتشر شده است. مصاحبه ای که روز 26 مرداد در جریان بازدید از خبرگزاری دولت انجام شد.

به گزارش فرارو، با توجه به شرایط فعلی کشور، پشت سر گذاشتن جنگ 12 روزه، تخریب روند مذاکره از سوی ایالات متحده، در پیش بودن بازگشت قطعنامه های شورای امنیت و انجام شدن آن در خبرگزاری رسمی کشور، حائز نکاتی مهم است.

در سال های اخیر سابقه نداشته است که وزیر امور خارجه کشور بیش از آن که درباره دیپلماسی صحبت کند، به جنگ بپردازد. این نیز می توان ناشی از شرایط فعلی کشور و تجربه جنگ 12 روزه باشد. شاید این بخش از صحبت های عراقچی را بتوان مغز مصاحبه و تشریح وضعیت فعلی دانست: در برخی موقعیت ها باید بجنگید؛ اگر نجنگید، به اصطلاح، باخته اید و منافع کشور را نادیده گرفته اید. در برخی شرایط نیز نباید جنگید؛ چراکه در این صورت، هزینه ای غیرضروری به کشور تحمیل می شود. در بعضی مواقع باید مذاکره کرد و مشکلات کشور را از طریق مذاکره حل نمود. و گاهی هم نباید مذاکره کرد؛ مخصوصاً زمانی که مذاکره ممکن است به تسلیم، خواری، یا زیر سؤال رفتن عزت یک کشور بینجامد. زمانی که حاکمیت کشور تهدید شود و طرف مقابل بخواهد از طریق مذاکره به خواسته هایی برسد که از طریق جنگ نتوانسته به آن ها دست یابد.

او به این نکته نیز اشاره می کند که بعضی وقت ها جنگ اجتناب ناپذیر است. چرا که طرف مقابل وقتی به هدف خود در تحمیل غنی سازی صفر به جمهوری اسلامی نرسید، به حمله نظامی روی آورد. بنابراین، می توان گفت مذاکرات مذکور با توجه به رفتار آمریکایی ها به بن بست رسید و آن ها برای تغییر بازی دست به این حمله زدند.

می توان این برداشت را از صحبت های وزیر خارجه داشت که این دستگاه هم در وضعیت فعلی، امیدی به کار کردن دیپلماسی و سیاست ندارد. این به معنای عدم انجام وظیفه از سمت دیپلمات ها نیست و پیگیری روند دیپلماسی نیست. به این معناست که شرایط به گونه پیش رفته تا در نهایت در این نقطه ایستادیم. عراقچی در بخشی از مصاحبه، در تکمیل صحبت قبلی اش مبنی بر این که جنگ و مذاکره قداست یا پلیدی ذاتی ندارند، می گویند: بعضی ها در دیپلماسی و جنگ از این سوی بوم می افتند؛ یعنی مذاکره را همیشه خوب می دانند و راه حل همه چیز می دانند و جنگ را همیشه بد می دانند. باز تکرار می کنم، آنجایی که باید بجنگی باید بجنگی و آنجا که نباید بجنگی نباید بجنگی. مذاکره هم همینطور است. الان این تصور که چون احتمال جنگ وجود دارد، پس باید برویم مذاکره کنیم، جوابش این است که مگر مذاکره نمی کردیم که جنگ شد؟ پس مذاکره لزوماً جلوی جنگ را نمی گیرد.

او در این بخش از صحبت هایش که مربوط به موضوع التهاب و تزریق اضطراب جنگ به جامعه است، در نهایت اینگونه حرف هایش را جمع بندی می کند: ما برای مذاکره الان طرح داریم، ولی بدانیم که این معنایش این نیست که مذاکره جلوی جنگ را می تواند بگیرد. یک ماه، دو ماه از تجربه بسیار اخیرمان نگذشته است.

عراقچی بر این نکته تاکید می کند که جمهوری اسلامی در موضوع مذاکرات پیش از جنگ، چند طرح عملیاتی ارائه داده و دنبال راه حلی میانه بوده است. در سوی دیگر، طرف آمریکایی هم در مذاکرات انعطاف نشان می داده اما در واشینگتن مسائل دستخوش تغییر می شده است. ایران حق غنی سازی و انجام آن را می خواهد و طرف مقابل به دنبال محروم کردن جمهوری اسلامی از این حق مصرح در NPT است. در گرماگرم انجام مذاکرات هم این موضوع از سوی تحلیلگران و ناظران مورد توجه قرار گرفت که موضوع غنی سازی صفر احتمالاً گفتگوها را به بن بست می کشاند. این بن بست البته به حوزه سیاسی محدود نماند و جنگ 12 روزه شامل حمله به تاسیسات هسته ای را رقم زد. او در این مصاحبه به تناقض های متعدد در صحبت های مقامات آمریکایی اشاره می کند.

در این سو نیز موضع ایران قرار دارد. موضعی که عراقچی نیز مانند تمام وزرای خارجه پیشین مشخص می کند که تصمیمی حاکمیتی ست و وزارت امور خارجه صرفاً طراح مسیر رسیدن به هدف مشخص شده در شورایعالی امنیت ملی و مجری ست. هرچند اخیراً وجود یک کمیته موازی تاثیرگذار نیز مورد توجه قرار گرفته است.

تقریباً دیگر تردیدی در این موضوع وجود ندارد که اسنپ بک انجام خواهد شد. زمان کوتاهی تا پایان ضرب العجل طرف اروپایی (پایان ماه آگوست) باقی مانده و هنوز حداقل در حوزه رسانه ای مشخص نیست که جمهوری اسلامی برای جلوگیری از بازگشت قطعنامه های تحریمی شورای امنیت چه برنامه و طراحی دارد. عراقچی در این مصاحبه نیز موضع و تحلیل پیشین خود را تکرار کرد و به تفکیک اثرات اقتصادی و سیاسی قطعنامه ها پرداخت. او سه نکته در این باره مطرح می کند:

نکته اول این است که آن ها حق ندارند این اقدام را انجام دهند، اما این به این معنا نیست که من بیایم و بگویم شما این حق را دارید . موضع ما روشن است: آن ها چنین حقی ندارند.

نکته دوم این است که اگر اسنپ بک اتفاق بیفتد، برای ما خسارت های سیاسی و راهبردی به دنبال خواهد داشت، اما این گونه نیست که پایان دیپلماسی یا پایان همه چیز باشد.

نکته سوم که به نظرم باید به یک اشتباه رایج در جامعه پاسخ داده شود، این است که فعال شدن اسنپ بک از نظر اقتصادی بیش از وضعیت موجود تأثیرگذار نخواهد بود.

در مجموع آنچه از صحبت های اخیر عراقچی و دیگر مدیران ارشد وزارت امور خارجه بر می آید، این است که آن ها بیشتر بر دوران پس از فعال شدن اسنپ بک تمرکز کرده اند. چرا که از یک سو با گذر سریع زمان و شکل نگرفتن گفتگوهای ایران و اروپا، مشخص نیست که بتوان از بازگشت قطعنامه ها جلوگیری کرد. از سوی دیگر وزنه رایزنی ها با چین و روسیه به عنوان دو عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد، برای اقدامات مشترک بعدی، نسبت به گفتگوها با طرف اروپایی سنگین تر است. ضمن این که احتمال عدم موفقیت این روند برای جلوگیری از اسنپ بک نیز بالاست. همانطور که عراقچی در این مصاحبه به آن اشاره کرد.

تنها احتمال کم جانی که می توان در چنین شرایطی با توجه به تجربیات گذشته در نظر گرفت، در جریان بودن مذاکرات محرمانه با بالاترین سطح حفاظت اطلاعات میان ایران و طرف های اروپایی ست. مذاکراتی که برای جلوگیری از خرابکاری توسط جریان تندروی داخلی و همچنین طرف های خارجی به این شکل طراحی شده باشد.