نجف دریابندری بعد از کودتای 28 مرداد 1332، به اعدام و سپس حبس ابد محکوم شد اما این قضایا را جدی نگرفت و به کار ترجمه ادامه داد.

به گزارش ایسنا، نجف دریابندری، مترجم و نویسنده مطرح فقید، بر اساس شناسنامه متولد اول شهریور 1308 در آبادان بود. البته خودش در کتاب سال های جوانی و سیاست: خاطرات نجف دریابندری از آبادان در گفت وگو با حسن میرزایی اینگونه بیان می کند: بنده در سال 1307 متولد شدم. البته شناسنامه ام 1308 است. ولی در زمستان 1307 در محله حمام جرمنی به دنیا آمدم. بنابراین زمان دقیق تولد او مشخص نیست.

مدرسه را از پنج یا شش سالگی شروع کرد اما درس را در دبیرستان نیمه کاره رها کرد. دریابندری ماجرای ترک تحصیلش را اینگونه بیان می کند: تا سال نهم در مدرسه رازی بودم و بعد تحصیل را رها کردم: حالا چی شد که رها کردم. خیلی ساده است. معلمی داشتیم به اسم آقای علوی که معلم ریاضیات و هندسه بود. یک روز که درس رسم داشتیم و من رسمم را نکشیده بودم، آمد پرسید رسم شما کجاست؟ گفتم که نیاوردم. گفت خیلی خب پاشو برو بیار. من هم از کلاس رفتم بیرون که رسمم را بیاورم و دیگر برنگشتم. بعد از هفت، هشت، ده ماه رفتم شرکت نفت.

بعد از ترک تحصیل، با توجه به علاقه ای که به زبان انگلیسی داشت به صورت خودآموز شروع به خواندن زبان انگلیسی کرد و ظرف مدت یک سال انگلیسی را یاد گرفت. او یکی از عوامل مؤثر در یادگیری زبان انگلیسی را سینما عنوان کرده بود؛ من مقداری زیادی از انگلیسی را توی سینما یاد گرفتم به طوری که وقتی رفتم شرکت نفت که استخدام بشوم انگلیسی را خوب می دانستم و نه تنها می خواندم بلکه حرف هم می زدم. برای اینکه توی سینما گوش می کردم و تلفظ زبان -انگلیسی و نه امریکایی- را از همین سینما یاد گرفته بودم. وقتی که رفتم شرکت نفت یک انگلیسی مسئول استخدام بود.

او چند سؤال پرسید و من که جواب دادم تعجب کرد و گفت: شما انگلیسی را از کجا یاد گرفتی؟ گفتم همین جا در آبادان یاد گرفتم. گفت که انگلیسی حرف زدن را از کجا یاد گرفتی؟ گفتم که این را هم توی سینما یاد گرفتم. حالا جالب این بود که من چون انگلیسی حرف زدن را توی سینما یاد گرفته بودم در واقع از خیلی از انگلیسی ها بهتر و ادبی تر حرف می زدم. می دانید آن ها لهجه های محلی دارند، ولی من انگلیسی را خیلی قشنگ حرف می زدم.

البته شروع ترجمه و علاقه مندی برای کار ترجمه برای دریابندری هم از همین سال ها بود: من یک سال بعد از ترک تحصیلم، وقتم را در خواندن و یادگیری زبان انگلیسی صرف کردم و وقتی که یک سال تمام شد، در واقع انگلیسی بلد بودم. کتاب انگلیسی می خواندم و حرف می زدم. بعد شروع کردم به ترجمه.

خیال می کنم هفده، هجده ساله بودم که داستان های ویلیام فاکنر را می خواندم و دو، سه تا از داستان های کوتاهش را ترجمه کردم. سی سال بعد هم سه داستان دیگر از فاکنر ترجمه کردم و کتابی منتشر کردم به نام یک گل سرخ برای امیلی . ولی به آن سه تای اول هیچ دست نزدم. یعنی سه داستان این مجموعه همان ترجمه ای است که در هفده، هجده سالگی انجام داد. البته خالی از اشکال نیست.

در سال های 1328-1327 وارد فعالیت سیاسی شد و به عضویت حزب توده در آمد، البته قبل از آن هوادار حزب توده بود. هفت-هشت ماه بعد از کودتای 28 مرداد 1332 با اتهام عضویت در حزب توده دستگیر و روانه زندان شد. دریابندری پس از بازداشت به اعدام محکوم شده بود سپس با یک درجه تخفیف، حبس ابد گرفت. او درباره احساسش از این حکم گفته بود: من شخصا باید بگویم قضایا را خیلی جدی نمی گرفتم.

خب البته حبس ابد به من دادند و پیدا بود که به این زودی ها آزاد بشو نیستم. ولی خب کاری که من کردم این بود که برای خودم کتاب فراهم کردم و شروع کردم به ترجمه و نقاشی کردن. در واقع تاریخ فلسفه غرب اثر برتراند راسل را توی زندان ترجمه کردم و چند کار دیگر را از جمله نمایشنامه های اسکار وایلد . داستانی هم از مارک تواین ترجمه کردم. بعد از انتقال به زندان قصر نقاشی هم می کشیدم.

او پس از آزادی از زندان، به انتشارات فرانکلین رفت و به مدت 17 سال در آن جا بود؛ هم معاون فرهنگی بود و هم سرویراستار. در سال 1354 از آن جا بیرون آمد و از همان سال همکاری اش را با رادیو تلویزیون آغاز کرد تا انقلاب. در این مدت او سرپرستی دوبله فیلم ها را به زبان فارسی به عهده داشت. بعد هم خانه نشین شد اما در همه این سال ها تا زمانی که دچار سکته مغزی شد، ترجمه می کرد.

او قبل از انقلاب 14 کتاب ترجمه داشت و بعد از انقلاب حدود 21 کتاب که تالیف و ترجمه است. کتاب مستطاب آشپزی، از سیر تا پیاز را با همکاری همسر فقیدش، فهیمه راستکار نوشته بود.

نجف دریابندری 23 آبان 1393 دچار سکته مغزی شد و به دنبال آن در آی سی یو بستری شد. سازمان میراث فرهنگی در سال 96، عنوان گنجینه زنده بشری را به نجف دریابندری داد و از دانشگاه کلمبیا هم به خاطر ترجمه های برجسته اش به او نشان ویژه دادند. سرانجام 15 اردیبهشت سال 1399 از دنیا رفت.

نجف دریابندری یادگاری های ارزشمندی را به جا گذاشت و رفت: پیرمرد و دریا و وداع با اسلحه (ارنست همینگوی)، بیگانه ای در دهکده و هاکلبری فین (مارک تواین)، یک گل سرخ برای امیلی و گور به گور (ویلیام فاکنر)، پیامبر و دیوانه (جبران خلیل جبران)، رگتایم و بیلی باتگیت ، (دکتروف)، بازمانده روز (کازوئو ایشی گورو)، تاریخ فلسفه غرب (برتراند راسل)، فلسفه روشن اندیشی (ارنست کاسیرر)، خانه برناردا آلبا (فدریکو گارسیا لورکا).