بسیاری از کارخانه های تهران و شهرک های صنعتی با بحران کمبود نیروی کار ساده مواجه شده اند. این بحران به ویژه در بخش کارگران ساده و ماهر با مهارت محدود، که پیش تر عمدتاً از اتباع افغانستانی تأمین می شد، نمود پیدا کرده است و اثرات آن بر تولید و اشتغال ملموس است.

به گزارش نبض بازار، امین پورفرخ، مدیر کاریابی نوین فشافویه می گوید: کارخانه های شهرک صنعتی شمس آباد هزار کارگر ساده با حقوق حداقل 20 میلیون تومان نیاز دارند، اما نیست. این جمله نشان می دهد حتی با دستمزد بالا هم کارگر ایرانی به راحتی جذب نمی شود. در همین حال، محمدحسین مصباح، کارشناس اقتصادی نیز در شبکه اجتماعی ایکس نوشته است: امروز در شهرک صنعتی عباس آباد تقریباً اکثر کارخانه ها نیمه تعطیل بودند و دلیل اصلی آن نبود کارگر است. همه جا آگهی استخدام زده شده، اما نیروی کاری پیدا نمی شود.

به گفته باقری، رییس شهرک صنعتی نصیرآباد، حتی در زمان حضور کارگران اتباع نیز واحدهای تولیدی با کسری حدود 6 درصدی نیرو مواجه بودند، اما حالا با خروج نزدیک به یک هزار و 200 کارگر افغانستانی این رقم به 7.5 درصد رسیده است. او در گفت وگو با پیام گلستان تأکید کرده که پیامد مستقیم این اتفاق، اختلال در روند تولید بوده و برخی واحدهای صنعتی ناچار به تعطیلی شده اند.

وی همچنین به اختلاف معنادار هزینه دستمزد میان کارگران ایرانی و اتباع اشاره می کند و می گوید: در حالی که دستمزد کارگران اتباع حدود 18 میلیون تومان بود، نیروی ایرانی برای همان کار 30 میلیون تومان درخواست می کند. به گفته او، این شکاف دستمزدی برای کارفرمایانی که به ده ها یا صدها نیروی کار نیاز دارند، هزینه ای سنگین ایجاد کرده و بسیاری از صنایع را در مرز توقف فعالیت قرار داده است.

موضوع کمبود نیروی کار در شهرک صنعتی شمس آباد ودیگر شهرک های صنعتی حالا در سایت های کاریابی بیشتر نمود می کند. در وب سایت هایی مانند کارپیشه و شیپور ، آگهی های متعددی برای استخدام کارگر ساده در شهرک صنعتی شمس آباد منتشر شده است. این آگهی ها نشان دهنده نیاز بالای کارخانه ها به نیروی کار هستند، با حقوق هایی بین 15 تا 25 میلیون تومان در ماه، همراه با مزایایی مانند بیمه، سرویس ایاب و ذهاب، و جای خواب.

سایت کاریابی نوین فشافویه هم که به طور ویژه به استخدام در شهرک صنعتی شمس آباد می پردازد، آگهی های متعددی برای جذب کارگر ساده منتشر کرده است.

در وب سایت رسمی شهرک صنعتی شمس آباد، هم آگهی های استخدامی مختلفی برای کارگر ساده منتشر شده است.در این آگهی ها حتی اشاره شده که بدون هیچ سابقه کاری می توانند استخدام شوند.

بحران کمبود نیروی کار در شهرک های صنعتی، پیامد مستقیم خروج اتباع افغانستانی و کاهش نیروی جوان داخلی است. ادامه این روند بدون برنامه ریزی صحیح، می تواند منجر به تعطیلی واحدهای صنعتی، افزایش هزینه تولید و کاهش رقابت پذیری اقتصاد کشور شود. راه حل های کوتاه مدت مانند مهاجرپذیری قانون مند و بلندمدت مانند آموزش و بهبود زیرساخت ها، می تواند این بحران را مدیریت کند و اقتصاد کشور را از توقف تولید حفظ نماید.

پس از بحران کمبود نیروی کار ساده در کارخانه ها و شهرک های صنعتی، حالا صنعت ساختمان نیز با مشکل کمبود نیروی کار روبه رو شده است. ایرج رهبر، رییس کانون انبوه سازان تهران تأکید کرده که بیش از 50 درصد کارگران ساختمانی در پایتخت از اتباع افغان بودند و با خروج آنها، بسیاری از پروژه های عمرانی دچار اختلال شده اند. به گفته او، این تغییر ناگهانی راندمان کار را کاهش داده و حتی باعث وقفه در برخی پروژه ها، از جمله طرح های بزرگی مثل نهضت ملی مسکن شده است.

رهبر با اشاره به ساختار بازار کار ساختمانی توضیح داده است که کارگران افغان عمدتاً در رشته هایی مانند کارگر ساده، آرماتوربند، سیمان کار، سنگ کار و بنا فعالیت می کردند؛ حوزه هایی که به گفته او، کارگران ایرانی یا تمایلی به اشتغال در آنها نداشتند یا به دلیل دستمزد پایین، از این چرخه کنار گذاشته شده بودند. او تصریح کرده که عادت کارفرمایان به استفاده از نیروی کار افغان باعث شد کارگران ایرانی عملاً از بازار کار ساختمان خارج شوند.

این مقام صنفی همچنین به اختلاف قابل توجه میان دستمزدها اشاره می کند و می گوید: نرخ دستمزد کارگر ایرانی دو برابر کارگر افغان است، ضمن اینکه اتباع به دلیل نداشتن مدارک هویتی تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار نمی گرفتند و این موضوع نیز برای کارفرما یک مزیت مالی محسوب می شد. با این حال، او پیش بینی می کند که با وجود هزینه بالاتر، در شرایط کمبود کارگر، کارفرمایان ناگزیر به استفاده از نیروی کار ایرانی خواهند شد و به تدریج زمینه بازگشت کارگران داخلی به بازار کار ساختمان فراهم می شود.

گقتنی است پیش از این مرکز پژوهشهای اتاق بازرگانی ایران در گزارشی نسبت به خروج اتباع افغانی و کمبود نیروی کار هشدار داده بود. در این گزارش تأکید شده است که صنایع و واحدهای تولیدی ایران طی سال های گذشته به شدت به نیروی کار افغانستانی وابسته بوده اند. بسیاری از این کارگران در مشاغل ساده، خدماتی و کارگری حضور داشتند که به دلیل سختی کار و سطح پایین دستمزد، کمتر مورد توجه نیروی کار ایرانی قرار می گرفت. بر اساس داده های رسمی، سهم اتباع در برخی از صنایع به بیش از 30 درصد نیز می رسید.

مرکز پژوهش های اتاق بازرگانی هشدار داده که خروج ناگهانی بخشی از کارگران افغانستانی باعث کمبود نیروی انسانی در بخش هایی مثل ساختمان، کشاورزی، و صنایع کوچک و متوسط شده است. این موضوع منجر به افزایش هزینه تولید، کاهش ظرفیت فعالیت واحدها و حتی تعطیلی برخی بنگاه ها گردیده است. همچنین به دلیل بالا رفتن تقاضا برای نیروی کار ایرانی، دستمزدها به طور محسوسی رشد کرده اند.

در جمع بندی این پژوهش آمده است که سیاست گذاری یک جانبه برای حذف نیروی کار افغانستانی بدون برنامه جایگزینی، آثار منفی بر تولید و بازار کار خواهد داشت. اتاق بازرگانی پیشنهاد کرده است که دولت ضمن ساماندهی وضعیت اقامت و اشتغال اتباع، زمینه آموزش مهارت و جذب جوانان ایرانی در مشاغل کمتر جذاب را فراهم کند تا فشار بر صنایع کاهش یابد.

حالا این هشدارها در میدان عمل نیز خود را نشان داده است. رییس شهرک صنعتی نصیرآباد می گوید خروج 1200 کارگر افغانستانی باعث افزایش کسری نیروی انسانی و تعطیلی برخی واحدها شده است. همزمان، ایرج رهبر، رییس کانون انبوه سازان تهران نیز از اختلال جدی در پروژه های ساختمانی خبر می دهد و یادآور می شود که بیش از 50 درصد کارگران این بخش افغان بودند.

او تأکید می کند که دستمزد کارگر ایرانی دو برابر نیروی مهاجر است و جایگزینی آنها زمان بر خواهد بود. این شواهد نشان می دهد که بدون برنامه ریزی برای قانون مند سازی و مدیریت حضور مهاجران، خروج شتاب زده آنان می تواند چرخه تولید و اشتغال کشور را با بحران جدی مواجه کند.