| فرارو- مهدی دهقان؛ پرویز ناتل خانلری، ادیب، زبان شناس، نویسنده و شاعر ایرانی بود. او را یکی از نوابغ تاریخ معاصر ایران دانسته اند. به گزارش فرارو، خانلری علاوه بر پژوهش های بسیاری که دارد، در زمینه شعر و داستان نیز چهره شاخصی بوده است. یکی از معروف ترین اشعار او شعر عقاب است که با گذشت سالیان، همچنان به عنوان یکی از اشعار تراز اول تاریخ ادبیات فارسی شناخته می شود. پرویز ناتل خانلری در یکم شهریورماه هزار و سیصد و شصت و نه، در تنگدستی درگذشت. به مناسبت سالمرگ این مرد بزرگ برای لحظاتی با او دمخور باشیم. زندگی پرویز ناتل خانلری خانلری اصالتا از اهالی روستای ناتل، در شهر نور استان مازندران است. بعد از مهاجرت خانواده به تهران، پرویز در سال 1292 در تهران متولد شد. خانواده او از افراد فرهنگی و شاغلان دیوانی دوره قاجار بودند. جد او، خانلرخان، نویسنده سفرنامه میرزا خانلرخان است. پدرش ابوالحسن خان اعتصام الملک از کارمندان وزارت عدلیه و امور خارجه و از تحصیل کردگان زمانه خودش بود. همچنین از دیگر اقوام نزدیک خانلری باید به نیما یوشیج اشاره کرد که در واقع پسرخاله مادر خانلری بود. خانلری با تاثیری که از پدرش گرفته بود، خیلی زود به ادبیات علاقه مند شد. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه سن لویی و مدرسه ثروت در تهران گذراند و وارد دارالفنون شد. در دارالفنون با تشویق بدیع الزمان فروزانفر رشته ادبیات را برای ادامه تحصیل انتخاب کرد و پس از گذراندن تحصیلات متوسطه در دارالفنون، وارد دانشرای عالی شد. پس از فراغت از تحصیل و گذراندن دوره سربازی، کارمند وزارت فرهنگ شد و مدتی نیز به شغل دبیری اشتغال داشت. رفته رفته دکترای ادبیات خود را نیز در حالی که ملک الشعرا بهار استاد راهنمای پایان نامه اش بود، دریافت کرد و برای مطالعات بیشتر چند سالی را در فرانسه گذراند. خانلری در برابر نیما یوشیج خدمات خانلری بی شمارند. از انتشار مجله سخن که یکی از مهم ترین مجلات تاریخ ایران است گرفته تا راه اندازی سپاه دانش برای مقابله با بی سوادی تا تدوین علمی ترین و به روزترین قواعد دستوری زبان فارسی و... خانلری همچنین در مورد وزن شعر فارسی نیز مطالعات بسیاری داشت و برای اولین بار دستور جدیدی برای عروض و قافیه در ایران تعبیه کرد. علاوه بر این، او یکی از اولین افرادی ست که وزن شعر فارسی را در اشعارش شکست و از این منظر شاید بتوان او را پیشگام حرکتی دانست که نیما یوشیج آن را به سرانجام رساند. شعر ماه در مرداب خانلری دقیقا در همان سالی منتشر شد که پسرخاله مادر او یعنی نیما یوشیج نیز شعر ققنوس را به عنوان اولین شعر نیمایی به چاپ رسانده بود. بسیاری معتقدند که خانلری این شعر را زودتر از نیما نوشت و در واقع او اولین کسی بود که شعری نوشت که می توان آن را به معنای واقعی شعری نو قلمداد کرد: آب آرام و آسمان آرام دل ز غم فارغ و زبان پدرام سایه بیدبن فتاده در آب زلف ساقی در آبگینه جام ای خوشا عاشقی بدین هنگام حواشی پیش آمده در مورد اینکه چه کسی برای اولین بار دست به نوسازی شعر زده است و اینکه بسیاری از شاعران از جمله فریدون توللی و سایه و... بیشتر تحت تاثیر خانلری بوده اند تا نیما یوشیج، باعث به وجودآمدن کدورت هایی بین نیما و خانلری شد. نیما که در ابتدا پرویز ناتل خانلری را می ستود، رفته رفته از او آزرده خاطر شد و او را با القاب تحقیرآمیزی از قبیل جوان طرار و خانلرخان خطاب کرد. خانلری در نامه ای که خطاب به شاعران نوشته بود، به لزوم نوسازی شعر فارسی اشاره کرده بود و نیما در جواب طعنه آمیزی نوشت: شما دیر رسیدید، قطار حرکت کرده بود. به هر حال با وجود اینکه بسیاری خانلری را اولین شاعری می دانند که دست به نوسازی شعر زد، اما نیما در این مسیر استمرار بیشتری داشت و طبیعی است که امروز ما این نوع شعر را با نام او می شناسیم. خانلری در دیگر نوشته ها و اشعارش نیز بسیار جریان ساز بود. تا حدی که بسیاری شعر عقاب او را یکی از مهم ترین اشعار قرن گذشته می دانند. شعر عقاب زمینه ساز بسیاری از نوآوری ها در تاریخ ادبیات غنایی ایران شد. خانلری به سبب علاقه ای که صادق هدایت به شعر عقاب داشت، این شعر را به هدایت تقدیم کرد. با انتشار مجله سخن، بسیاری از شاعران و نویسندگان جوان فرصت آن را پیدا کردند تا نوشته هایشان را به دست دیگران برسانند. از این منظر می توان خانلری را یکی از افرادی دانست که نقش مهمی در دیده شدن بسیاری از استعدادهای زمانه اش داشت. علاوه بر همه اینها، خانلری یکی از موفق ترین مصححان ادبی قرن گذشته است. معروف ترین تصحیح خانلری، تصحیحی است که او از دیوان حافظ داشته است. این تصحیح همچنان به عنوان یکی از معتبرترین تصحیح ها بر دیوان حافظ است. خانلری و وزارت فرهنگ خانلری در دوره اسدالله علم به عنوان وزیر فرهنگ و معاون وزارت کشور انتخاب شد. یکی از اقدامات او در این دوره، راه اندازی سپاه دانش بود. خانلری که مدیر کل سازمان پیکار با بی سوادی نیز بود، یکی از مهم ترین گام ها را در راستای سوادآموزی در ایران برداشت. بعد از انقلاب 57، پرویز ناتل خانلری از فعالیت های رسمی برکنار شد، این امر با تنگدستی مالی نیز همراه بود؛ آن قدر که خانلری را در اواخر عمر واداشت تا این شعر را بنویسد: هر افتخار که اندوختم وبالم شد چه بایدم که درافزایم افتخار دگر زمانه قاصد شر است و پیک بیداد است گمان مدار که گردد به یک مدار دگر در ادامه شعر عقاب خانلری را بخوانید: گشت غمناک دل و جان عقاب چو ازو دور شد ایام شباب دید کش دور به انجام رسید آفتابش به لب بام رسید باید از هستی دل بر گیرد ره سوی کشور دیگر گیرد خواست تا چاره ناچار کند دارویی جوید و در کار کند صبحگاهی ز پی چاره کار گشت بر باد سبک سیر سوار گله کاهنگ چرا داشت به دشت ناگه از وحشت پر ولوله گشت و ان شبان بیم زده، دل نگران شد پی بره نوزاد دوان کبک در دامن خاری آویخت مار پیچید و به سوراخ گریخت آهو استاد و نگه کرد و رمید دشت را خط غباری بکشید لیک صیاد سر دیگر داشت صید را فارغ و آزاد گذاشت چاره مرگ نه کاریست حقیر زنده را دل نشود از جان سیر صید هر روزه به چنگ آمد زود مگر آن روز که صیاد نبود آشیان داشت در آن دامن دشت زاغکی زشت و بد اندام و پلشت سنگ ها از کف طفلان خورده جان ز صد گونه بلا در برده سال ها زیسته افزون زشمار شکم آکنده ز گند و مردار بر سر شاخ ورا دید عقاب ز آسمان سوی زمین شد به شتاب گفت که ای دیده ز ما بس بیداد با تو امروز مرا کار افتاد مشکلی دارم اگر بگشایی بکنم آنچه تو می فرمیای گفت: ما بنده درگاه توایم تا که هستیم هوا خواه توایم بنده آماده بود فرمان چیست؟ جان به راه تو سپارم، جان چیست؟ دل چو در خدمت تو شاد کنم ننگم آید که زجان یاد کنم این همه گفت ولی در دل خویش گفتگویی دگر آورد به پیش کاین ستمکار قوی پنجه کنون از نیازست چنین زار و زبون لیک ناگه چو غضبناک شود زو حساب من و جان پاک شود دوستی را چو نباشد بنیاد حزم را بایدت از دست نداد در دل خویش چو این رای گزید پر زد و دور ترک جای گزید زار و افسرده چنین گفت عقاب که مرا عمر حبابیست بر آب راست است این که مرا تیز پرست لیک پرواز زمان تیز تر است من گذشتم به شتاب از در و دشت به شتاب ایام از من بگذشت ارچه از عمر دل سیری نیست مرگ می آید و تدبیری نیست من و این شهپر و این شوکت و جاه عمرم از چیست بدین حد کوتاه؟ تو بدین قامت و بال ناساز به چه فن یافته ای عمر دراز؟ پدرم از پدر خویش شنید که یکی زاغ سیه روی پلید با دو صد حیله به هنگام شکار صد ره از چنگش کردست فرار پدرم نیز به تو دست نیافت تا به منزلگه جاوید شتافت لیک هنگام دم باز پسین چون تو بر شاخ شدی جایگزین از سر حسرت با من فرمود کاین همان زاغ پلیدست که بود عمر من نیز به یغما رفته است یک گل از صد گل تو نشکفته است چیست سرمایه این عمر دراز؟ رازی اینجاست تو بگشا این راز زاغ گفت: گر تو درین تدبیری عهد کن تا سخنم بپذیری عمرتان گر که پذیرد کم و کاست دیگران را چه گنه کاین ز شماست زآسمان هیچ نیایید فرود آخر از این همه پرواز چه سود؟ پدر من که پس از سیصد و اند کان اندرز بد و دانش و پند بارها گفت که بر چرخ اثیر بادها راست فراوان تاثیر بادها کز زبر خاک وزند تن و جان را نرسانند گزند هر چه از خاک شوی بالاتر باد را بیش گزندست و ضرر تا به جایی که بر اوج افلاک آیت مرگ شود پیک هلاک ما از آن سال بسی یافته ایم کز بلندی رخ بر تافته ایم زاغ را میل کند دل به نشیب عمر بسیارش از آن گشته نصیب دیگر این خاصیت مردار است عمر مردار خوران بسیار است گند و مردار بهین درمانست چاره رنج تو زان آسانست خیز و زین بیش ره چرخ مپوی طعمه خویش بر افلاک مجوی آسمان جایگهی سخت نکوست به از آن کنج حیاط و لب جوست من که بس نکته نیکو دانم راه هر برزن و هر کو دانم آشیان در پس باغی دارم وندر آن باغ سراغی دارم خوان گسترده الوانی هست خوردنی های فراوانی هست آنچه زان زاغ ورا داد سراغ گند زاری بود اندر پس باغ بوی بد رفته از آن تا ره دور معدن پشّه، مقام زنبور نفرتش گشته بلای دل و جان سوزش و کوری دو دیده از آن آن دو همراه رسیدند از راه زاغ بر سفره خود کرد نگاه گفت: خوانی که چنین الوانست لایق حضرت این مهمانست می کنم شکر که درویش نیم خجل از ما حضر خویش نیم گفت و بنشست و بخورد از آن گند تا بیاموزد از او مهمان پند عمر در اوج فلک برده به سر دم زده در نفس باد سحر ابر را دیده به زیر پر خویش حیوان را همه فرمانبر خویش بارها آمده شادان ز سفر به رهش بسته فلک طاق ظفر سینه کبک و تذرو و تیهو تازه و گرم شده طعمه او اینک افتاده بر این لاشه و گند باید از زاغ بیاموزد پند؟ بوی گندش دل و جان تافته بود حال بیماری دق یافته بود گیج شد، بست دمی دیده خویش دلش از نفرت و بیزاری ریش یادش آمد که بر آن اوج سپهر هست پیروزی و زیبایی و مهر فرّ و آزادی و فتح و ظفرست نفس خرّم باد سحرست دیده بگشود و به هر سو نگریست دید گردش اثری زینها نیست آنچه بود از همه سو خواری بود وحشت و نفرت و بیزاری بود بال بر هم زد و برجست از جا گفت: کای یار ببخشای مرا سال ها باش و بدین عیش بناز تو و مردار، تو و عمر دراز من نیم در خور این مهمانی گند و مردار ترا ارزانی گر بر اوج فلکم باید مرد عمر در گند به سر نتوان برد شهپر شاه هوا اوج گرفت زاغ را دیده بر او مانده شگفت رفت و بالا شد و بالاتر شد راست با مهر فلک همسر شد لحظه ای چند بر این لوح کبود نقطه ای بود و سپس هیچ نبود | 
طرح پزشک خانواده باز هم قربانی بی‌پولی شد؟
طرح پزشک خانواده باز هم قربانی بی‌پولی شد؟
حضور پزشکیان بر مزار فرمانده شهید جنگ 12 روزه + عکس