عصر روز گذشته به وقت تهران، مذاکرات ایران، تروییکا و اتحادیه اروپا در ژنو برگزار شد. از سوی ایران، مجید تخت روانچی و کاظم غریب آبادی، معاونین وزارت خارجه در این گفت وگوها شرکت کردند. مدیران ارشد وزارت خارجه آلمان، فرانسه، انگلستان و معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این مذاکرات حضور داشتند. موضوع قطعنامه 2231، تهدید اروپا به فعالسازی مکانیسم ماشه، واکنش ایران، شرایط پیش رو و رفع تحریم ها موضوع این مذاکره بوده است.

به گزارش هم میهن به نقل از المیادین، آخرین دور مذاکرات ایران و اروپا، سوم مردادماه در استانبول برگزار شده بود. با توجه به گمانه زنی ها، موضوع تمدید قطعنامه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. از سوی دیگر، دیروز متن پیش نویس قطعنامه پیشنهادی روسیه به شورای امنیت با موضوع تمدید قطعنامه 2231 نیز منتشر شد. این دور از گفت وگوهای ایران و اروپا، حدود ساعت 19:30 سه شنبه به وقت تهران پایان یافت.

نشست میان تروییکای اروپایی و ایران بدون هیچ گونه بیانیه ای به پایان رسید. کاظم غریب آبادی، معاون امور حقوقی و بین المللی وزارت خارجه پس از پایان گفت وگوها در شبکه ایکس نوشت: دکتر تخت روانچی و اینجانب جلسه دیگری با مدیران سیاسی سه کشور اروپایی در ژنو برگزار کردیم. هر دو طرف دیدگاه های خود را در مورد قطعنامه 2231 تشریح کردند. ایران همچنان به دیپلماسی و یک راه حل دیپلماتیک سودمند برای هر دو طرف متعهد است. زمان آن است که سه کشور اروپایی و شورای امنیت سازمان ملل انتخاب درستی انجام دهند و به دیپلماسی، زمان و فضا بدهند.

در متن قطعنامه پیشنهادی روسیه که تصویر آن منتشر شد، آمده است: شورای امنیت با یادآوری قطعنامه 2231 (2015) خود؛ اهمیت یافتن یک راه حل دیپلماتیک مذاکره شده برای مسائل مربوط به قطعنامه 2231 (2015) را تأیید می کند؛ ضرورت دادن زمان اضافی برای مذاکرات در این زمینه را تأیید می کند؛ 1. تصمیم می گیرد که برای مدت 6 ماه، تا 18 آوریل 2026، دوره ده ساله پس از روز تصویب برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که در قطعنامه 2231 (2015) و الحاقات آن ذکر شده است را، با امکان تمدید بیشتر به طور فنی تمدید کند؛ 2. تصمیم می گیرد که برای دوره تمدیدشده در بند 1 این قطعنامه، هرگونه بررسی اساسی در مورد مسائل مربوط به اجرای قطعنامه 2231 (2015) و برجام را معلق کند؛ 3. از همه طرف های اولیه برجام می خواهد که فوراً مذاکرات مربوط به مسائل مرتبط با قطعنامه 2231 و برجام را از سر بگیرند.

پس از انتشار این متن، لارنس نورمن خبرنگار وال استریت ژورنال، در شبکه ایکس مدعی شد که به گفته منابع آگاه، سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) به احتمال زیاد پیش نویس احتمالی روسیه درباره تمدید قطعنامه 2231 در توافق هسته ای غرب با ایران در سال 2015 را رد خواهند کرد. نورمن نوشت که متن پیشنهادی روسیه بندی دارد که تصریح می کند با تمدید قطعنامه، دیگر نمی توان در آینده از سازوکار بازگشت خودکار تحریم ها (اسنپ بک) استفاده کرد. گنجاندن این بند در متن می تواند اعتماد سه کشور اروپایی به نیت مسکو را از بین ببرد. او بخشی از متن روسیه را چنین نقل کرد: تصمیم گرفته می شود که برای مدت تمدیدشده، هرگونه بررسی ماهوی درباره اجرای قطعنامه 2231 و برجام متوقف شود.

به گفته نورمن، چنین عبارتی عملاً فعال سازی اسنپ بک و بحث های پیرامون آن را نیز شامل خواهد شد و بنابراین طی دوره تمدید، همه این موارد تعلیق می شوند. هرچند وی اذعان می کند که تفسیرش ممکن است نادرست باشد و منتظر نظر دیگر کارشناسان است. این خبرنگار آمریکایی امروز در پیامی دیگر مدعی شد که به او گفته شده به احتمال زیاد سه کشور اروپایی تروییکای اروپایی طرف برجام و آمریکا این پیش نویس را رد خواهند کرد.

نورمن اضافه کرد که بعید است این پیش نویس بتواند در شورای امنیت سازمان ملل 9 رأی مثبت لازم برای تصویب را به دست آورد و در نتیجه نیازی به وتو هم نخواهد داشت.

مسائل ایران و اروپا پس از وقوع جنگ در اوکراین و مسائلی که درباره همکاری نظامی ایران و روسیه به میان آمد، بیش از پیش رو به تیرگی گذاشت. در سال 1404 شرایط میان دو طرف تا حدی تار شده که تحلیلگران از آن به عنوان بدترین شرایط روابط ایران و اروپا نام می برند.

در چنین شرایطی، تنها موضوع هسته ای میان ایران و اروپا مطرح نیست. بلکه پرونده هسته ای و مکانیسم بازگشت تحریم های بین المللی نقش اهرم فشار در میان پرونده های مفتوح میان دو طرف را بازی می کند. ایران به صورت مستقیم و علنی اعلام کرده است که بازگرداندن قطعنامه های ایران از سوی کشورهای اروپایی، به معنی حذف آن ها از روند دیپلماتیک است.

رحمن قهرمانپور، تحلیلگر حوزه سیاست خارجی در این باره نوشت: ظاهراً تمدید مکانیسم ماشه جدی شده است. اروپا هم در این تمدید ذی نفع است. با این کار تروییکای اروپایی همچنان در پرونده هسته ای ایران نقش ایفا خواهد کرد و ایران هم فرصت بیشتری برای اجماع سازی در داخل خواهد داشت. ترامپ هم فرصت بیشتری برای پیشبرد دیپلماسی اجبار به دست خواهد آورد.

شنیده ها حاکی از آن است که ایران در صورت لزوم، در دوراهی بازگشت تحریم های بین المللی و تمدید قطعنامه 2231، با تمدید موافقت خواهد کرد. چراکه در این صورت ممکن است بتوان در مدت زمانی که بازگشت قطعنامه ها به تعویق می افتد، راه حلی دیپلماتیک برای جلوگیری از وقوع بحران به دست آورد. چراکه گفته می شود در صورت بازگشت قطعنامه ها، گزینه خروج ایران از پیمان عدم اشاعه (NPT) بسیار جدی خواهد بود که خود آغازگر بحرانی جدید است. در صورتی که راه حلی در زمان تمدیدی احتمالی نیز به دست نیاید، شرایط تغییر خواهد کرد.

علی واعظ، مدیر بخش ایران در گروه بین المللی بحران نیز در گفت وگویی با یورونیوز، گفت وگوهای ایران و اروپا را اتلاف وقت خواند. واعظ گفت: خوشبین بودن در این شرایط دشوار است برای اینکه سه شرطی که اروپا برای به تعویق انداختن مکانیسم ماشه تعیین کرده برای ایران تقریباً غیرممکن است. این سه شرط شامل، احیای بازرسی آژانس از تاسیسات ایران، تعیین تکلیف و حسابرسی به بیش از 400 کیلوگرم مواد اورانیوم غنی شده با غنای 60 درصد و سوم بازگشت به میز مذاکره با آمریکا است.

دو شرط نخست که به آژانس برمی گردد ممکن است به حمله مجدد اسراییل منتج شود و یافتن اینکه دقیقاً چه اتفاقی در تاسیسات هسته ای ایران افتاده و این مواد غنی سازی شده کجا هستند، می تواند به این اتفاق منتهی شود. بازگشت به میز مذاکره مستقیم با آمریکا هم با کشوری که ایران را مورد حمله نظامی قرار داده از نظر سیاسی برای مقام های جمهوری اسلامی دشوار است. به همین دلیل جدا از مذاکراتی که تلفنی بین وزرا صورت گرفته یا به صورت حضوری انجام خواهد شد، سخت است دیدن اینکه طرفین به یک توافق دست یابند.