احمد مسجدجامعی، وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی در یادداشتی در شرق نوشت: از شخصیت های کم مانند هنر معاصر در ایران جناب محمود فرشچیان بود که این روزها فقدان او موجب توجه گسترده تری به آثار ایشان و در نهایت هنر معاصر ایران شد. او تنها کسی در حوزه نقاشی ایرانی در دوران ماست که این همه در زمان حیاتش به او اقبال جهانی شد و بسیاری از جایزه های معتبر را به خود اختصاص داد.

بزرگان هنر جهان مکرر به کتاب ها و دیگر آثار او پرداختند و درباره آن ها نوشتند. در بسیاری از موزه ها و گنجینه های هنری از آثارشان نمونه هایی در دست است. برخی از این نقاشی ها برگرفته از داستان های شاهنامه جناب فردوسی است. یک بار در رونمایی کتاب ایشان در سخنانی آرزو کردم که شاهنامه به طور کامل به قلم ایشان به تصویر درآید تا یادگاری ماندگار از این بزرگوار در این زمینه داشته باشیم.

پس از پایان مراسم آقای فرشچیان به من گفتند که چنین آرزویی 40 سال پیش در اوج توانایی من برآورده شده است و توضیح دادند که سال ها پیش به سفارش یکی از سیاست مداران چنین اثری آماده شد، اما او آن را به خارج از ایران برد و چون درگذشت، وارث با قیمت نازلی این مجموعه را فروخت؛ من از این ماجرا بی خبر بودم و چون دریافتم در پی بازگرداندن آن برآمدم؛ حاضر بودم هرچه دارم بدهم تا دوباره آن را پس بگیرم؛ اما دارنده رقم هایی بالاتر از توان من می خواست. اکنون لازم است که دستگاه های اجرایی در این زمینه تدبیری بیندیشند تا این گنجینه ملی به ایران آمده و در اختیار همگان قرار گیرد.

این تنها آقای فرشچیان نبود که شاهنامه را به تصویر درآورد؛ به گواهی نسخه های نفیس و هنری موجود در موزه ها و کتابخانه ها و مجموعه های خصوصی، هیچ کتابی به اندازه شاهنامه محل بروز و ظهور انواع و اقسام هنرهای ایرانی نبوده است و این وضع هزار سال به اندازه خود شاهنامه سابقه دارد.

نقاشان و تصویرگران شاهنامه تقریبا در هر دوره نمونه ای عالی از آن پدید آورده اند؛ مانند دوره ایلخانی با شاهنامه سلطان ابوسعید که از کتابخانه سلطنتی قاجار در زمان مدیریت لسان الدوله از ایران خارج شد و دیگر برنگشت و مجموعه داری اروپایی به نام دُموت آن را ورق ورق کرد و فروخت و همچنین شاهنامه تیموری یا بایسنقری که خوشبختانه در دوره ریاست جمهوری مرحوم آقای رفسنجانی با پیگیری مجدانه معاون ایشان زنده یاد دکتر حبیبی اوراقی از آن به وطن بازگشت. یا مانند شاهنامه تهماسبی از دوره صفویه که آن نیز از شاهکارهای هنر ایران است.

پس از ورود چاپ سنگی چند اثر نفیس شاهنامه عرضه شد، مانند شاهنامه چاپ بمبیی و شاهنامه امیربهادر که هر دو اینها تصاویر شایان توجهی دارند و متخصصان بارها از جوانب مختلف آن را بررسی کرده اند. در دوره ما باید از شاهنامه زنده یاد عبدالرحیم جعفری یاد کرد که به خط مرحوم جواد شریفی و مشارکت سیدمحمد احصایی است. کار تصحیح و تشعیر را آقای حسین اسلامیان و نگارگری را آقای محمد بهرامی بر عهده داشته اند. جز اینها بخش هایی از شاهنامه با نقاشی های سبک های مختلف بر دیوار قهوه خانه ها و زورخانه ها و گرمابه ها و خانه ها و زیراندازها و ظرف ها زینت بخش است.

سراینده شاهنامه در زمان خود رنج بسیار دید. حتی پیکر بی جان او هم از گزند واعظ شهر و مذکِّر طبرانی برکنار نماند؛ به این بهانه که مدح گبران گفته و رافضی است و نباید در گورستان مسلمانان دفن شود. اکنون سؤال اساسی اینجاست که چرا در طی حدود هزار سال، این همه ایرانی و هنرمند عمر گران مایه را بر سر شاهنامه ای هرچه مجلل تر از پیش نهاده اند؟ در این منظومه چه امتیازی می دیده اند؟ جالب آن است که با همه تحولات و تغییراتی که در این 10 قرن رخ داده، حتی در زمان ما ذره ای از ارزش شاهنامه در میان مردم کاسته نشده و ده ها ناشر خصوصی با وجود تنگناهای مالی فراوان و… کوشیده اند حتی شاهنامه هایی برای کودکان و نوجوانان عرضه کنند و با استقبال ایرانیان هم مواجه شده اند.

در میان اقوام و عشایر نه تنها نام های شاهنامه مکرر به کار رفته، بلکه شاهنامه خوانی و حفظ آن از جایگاه ویژه ای برخوردار است. جالب است که توجه به سرمایه های ایران و زبان فارسی در اطراف ما کم نیست؛ ازجمله مهم ترین آن ها این بود که در کشور هم زبان ما به دستور رییس جمهور تاجیکستان، شاهنامه فردوسی را به رایگان میان همه خانواده ها توزیع کردند که جای قدردانی و سپاس فراوان دارد. به هر حال همه ایرانیان کم وبیش به ارزش های معنوی و ملی این منظومه بلند جهانی واقف هستند و پاسداری از حرمت آن را وظیفه ای انسانی می دانند. قدر شاهنامه و جناب فردوسی را بدانیم.