فرارو- طناز سادات حسینی فر؛ آغاز سال تحصیلی و شروع مهر، برای بسیاری از خانواده ها بیش از آنکه یادآور بوی کتاب های تازه باشد، یادآور هزینه های سنگینی است که باید از پس آن برآیند. نخستین و مهم ترین چالش، افزایش 60 درصدی قیمت کتاب های درسی است؛ افزایشی که ارتباط مستقیمی با نرخ دلار دارد.

به گزارش فرارو، رییس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش در این باره گفته است: اگر دلار 70 هزار تومان باشد، چیزی حدود 3000 میلیارد تومان اعتبار برای تأمین کاغذ نیاز است. این یعنی حدود 1200 میلیارد تومان دیگر باید از محل پرداختی خانواده ها برای خرید کتاب تأمین شود.

با چنین افزایشی دهک های پایین جامعه برای تهیه ساده ترین ملزومات آموزشی دچار مشکل می شوند. در کنار کتاب های درسی، لوازم التحریر و پوشاک مدرسه نیز با رشد شدید قیمت روبه رو شده اند. فریبرز، یکی از والدین، به خبرنگار فرارو می گوید: یونیفرم مدرسه سال گذشته 800 هزار تومان بود، اما امسال به یک میلیون و 800 هزار تومان رسیده است. متأسفانه جنس لباس سال گذشته هم کیفیت چندانی نداشت و زود خراب شد.

اما هزینه ها تنها به این موارد محدود نمی شود. شهریه مدارس غیرانتفاعی هم جهشی بی سابقه داشته است. طبق گزارش ها، بسیاری از والدین در مدارس غیردولتی با شهریه هایی مواجه شده اند که فراتر از انتظارشان است و همین موضوع، موجی از پرسش ها و گلایه ها را در میان اولیا به وجود آورده است.

از طرفی ریحانه، معلم یک مدرسه گفت: ما با بحران روبه رو هستیم. شهریه مدارس غیردولتی به قدری سنگین است که والدین تصمیم گرفته اند فرزندانشان را به مدارس دولتی بفرستند. حالا ما ماندیم و یک کلاس کوچک که بالای 40 دانش آموز را جا داده است .

اگرچه به نظر می رسد، مدارس کلانشهرها هر سال بازسازی می شوند، اما آخرین آمارها در مورد مدارس پایتخت نشان می دهد که اوضاع روبه راه نیست. مدیرکل آموزش و پرورش تهران با اشاره به ازدحام دانش آموزان در مدارس پایتخت اعلام کرد: برای رسیدن به شرایط آموزشی استاندارد، تهران به هشت هزار کلاس جدید نیاز دارد. او همچنین تأکید کرد که 804 مدرسه در این شهر فرسوده اند و باید تخریب و بازسازی شوند.

جدای از پایتخت ایران، مدارس سایر شهرها نیز حال چندان خوشی ندارد. روزنامه جام جم در مورد مدارس آذربایجان غربی نوشت: آذربایجان غربی از جمله استان هایی است که به شدت نیازمند رسیدگی به وضعیت مدارس و مراکز آموزشی و ساخت وساز در این عرصه است. با وجود تلاش های صورت گرفته در سال های گذشته برای توسعه فضای آموزشی در این استان، اما رشد جمعیت دانش آموزی سریع تر از توسعه زیرساخت ها بوده و در نتیجه، سرانه آموزشی در استان کاهش یافته است.

از طرفی دیگر باید به کمبود امکانات آموزشی هم اشاره کرد. کمبودی که در نگاه اول مشخص می شود، میز و صندلی است. گاهی تراکم دانش آموزان در یک کلاس و سه نفره نشستن آن ها بر روی یک نیمکت طوری پررنگ می شود که به هوشمندسازی مدارس حتی فکر هم نمی کنیم. آرش، یک دکتر دندان پزشک که سال جدید فرزندش به مدرسه می رود گفت: ما در عصر تکنولوژی هستیم و آموزش با لوازم دیجیتال یک امر بسیار مهم است. در حالی که مهم ترین اسباب بازی بچه ها تلفن همراه و لپ تاپ شده است، چطور همچنان با تخته و ماژیک به آن ها ریاضی یاد می دهید؟ اگر مدارس هوشمندسازی شود جذابیت تحصیلی برای دانش آموزان بیشتر خواهد شد .

جدای از ضرورت هوشمندسازی و جذاب کردن آموزش برای دانش آموزان، مشکلات بنیادی در حوزه تعلیم و تربیت همچنان پابرجاست. آقای حسنی، یکی از معلم های محبوب مدرسه و دبیر ریاضی، امسال دیگر با مدرسه همکاری نمی کند. والدین متوجه شدند که او به دلیل پایین بودن حقوق معلمی، مجبور شده به کنار تدریس خصوصی، در اسنپ هم کار کند. والدین کوشا می گویند: یکی از بهترین معلم های مدرسه آقای حسنی بود. پسر من با ریاضی مشکل داشت، اما او ریاضی را برای کوشا دوست داشتنی کرد.

کمبود حقوق معلمان در کنار کمبود نیرو، به یکی از چالش های اصلی آموزش بدل شده است. وزیر آموزش و پرورش با اشاره به اینکه حقوق معلمان پایین ترین میزان در میان 85 دستگاه دیگر است، تأکید کرد: این مسئله به یک آسیب جدی برای نظام تعلیم و تربیت تبدیل شده و بر پیکره این نظام مهم خدشه وارد کرده است.

مصطفی، که سال ها در خارج از ایران تحصیل کرده، درباره حقوق معلمان گفت: در کشور در حال توسعه ای مثل مالزی، اگر حقوق پایه 2000 تا 3000 رینگیت باشد، معلم ها بیش از 4000 رینگیت دریافت می کنند، چون معتقدند معلم ها پرورش دهنده نسل آینده اند و باید از آن ها حمایت شود.

در کنار این مشکلات، برخورد نامناسب برخی مدیران و معلمان با والدین و دانش آموزان نیز به چالش اضافه شده است. وزیر آموزش و پرورش در جدیدترین سخنان خود گفت: در یکی از استان های کشور شاهد بودم که مدیر مدرسه با والدینی که برای ثبت نام مراجعه کرده بودند، با بی احترامی گفت: برو و اینجا نایست . این رفتار به هیچ وجه شایسته جایگاه تعلیم و تربیت و منزلت والدین نیست.

علیرضا، یکی از والدین، درباره کمک های مالی خود می گوید: هر سال برای بالا رفتن کیفیت آموزش و رفع فرسودگی مدارس از هیچ کمکی دریغ نمی کنم. اما وقتی آخر سال حساب می کنم، نصف شهریه مدارس غیردولتی را در مدرسه دولتی هزینه کرده ام، نتیجه دندان گیر نیست.

علاوه بر بازماندگی از تحصیل، کیفیت پایین آموزش باعث شده با پدیده ای روبه رو باشیم که در آن جامعه ای با سواد خواندن و نوشتن وجود دارد، اما عملاً بی سواد است. محمد داوری، کارشناس آموزش و مشاور تحصیلی، در این مورد گفت: این وضعیت در هزاره سوم، زمانی که بسیاری از کشورها مشکلات آموزشی خود را حل کرده اند بسیار نگران کننده است و چشم انداز ترسناکی برای آینده ترسیم می کند؛ یعنی جامعه ای که ممکن است سواد خواندن و نوشتن داشته باشد، اما عملاً بی سواد است.

حال نوبت به بررسی پیامدهای مشکلات مدارس می رسد. بازماندگی از تحصیل در ایران یکی از چالش های جدی به شمار می رود. بر اساس آمارهای رسمی، نزدیک به یک میلیون کودک و نوجوان 6 تا 17ساله به دلایل مختلف در مدرسه حضور ندارند.

روزنامه اطلاعات در این زمینه نوشت: تعداد بازماندگان گروه های سنی مختلف از سال تحصیلی 1395 1396 تا 1403 1402 در مجموع حدود 33 درصد افزایش داشته است. این آمار حتی شامل افرادی که ترک تحصیل کرده اند نمی شود. به نظر می رسد مسائل اقتصادی در رأس این دلایل قرار دارند.

برخی مدارس دولتی برای کلاس های فوق برنامه، سالانه میلیون ها تومان از والدین دریافت می کنند، در حالی که خانواده های کم بضاعت قادر به پرداخت این مبالغ نیستند و در نتیجه دانش آموز از همکلاسی های خود عقب می ماند. روانشناسان معتقدند این وضعیت می تواند انگیزه دانش آموز برای تحصیل را کمرنگ کرده و زمانی که به سن ترک تحصیل برسد، باعث خروج او از مدرسه شود.