تنها چند هفته پس از پایان جنگ 12 روزه میان ایران و اسراییل، نخستین نشانه های رکود عمیق در گردشگری کشور آشکار شده است. کاهش محسوس ورود گردشگران خارجی، لغو تور های برنامه ریزی شده و هشدار های امنیتی صادرشده از سوی دولت های غربی، مسیر صنعت گردشگری ایران را با ابهامی تازه روبه رو کرده است. بازاری که پیش از این نیز با پیامد های طولانی مدت کرونا و رکود اقتصادی دست وپنجه نرم می کرد، اکنون ضربه ای دیگر را تجربه می کند.

به گزارش نبض بازار، صنعت گردشگری ایران سال هاست میان دوگانگی وابستگی به غرب و بی توجهی به بازار های جایگزین گرفتار مانده است. در حالی که کشورهایی، چون مصر، اردن یا ترکیه توانسته اند با تبلیغات گسترده در رسانه های جهانی سهم بیشتری از بازار توریسم بگیرند، ایران به دلیل فشار های سیاسی، محدودیت های تبلیغاتی و کم کاری داخلی، نتوانسته جایگاه واقعی خود را تثبیت کند. جنگ اخیر نیز نه تنها این ناترازی را تشدید کرده، بلکه چشم انداز مبهمی را پیش روی فعالان این حوزه قرار داده است.

مجتبی برزویی، کارشناس و فعال گردشگری، تأکید کرد جنگ 12 روزه میان ایران و اسراییل ضربه ای جدی به ورود گردشگران خارجی وارد کرده است. او معتقد است تمرکز صرف بر بازار های غربی، کم توجهی به کشور های اسلامی و شرق آسیا و ضعف بازاریابی گردشگری، صنعت گردشگری ایران را در موقعیت بلاتکلیف قرار داده است.

برزویی با اشاره به اینکه حدود 70 تا 75 درصد گردشگران ورودی ایران از جوامع غربی بوده اند، گفت: این کشور ها حساسیت زیادی نسبت به امنیت اتباع خود دارند و در هر بحران منطقه ای به سرعت توصیه به لغو سفر می کنند. به گفته او، حتی در دوره هایی که کشور های منطقه آرام بودند، یک نیروی پنهان مانع از ورود گردشگران غربی به کشورهایی، چون ایران، یمن و سوریه می شد. اکنون نیز با توجه به درگیری مستقیم ایران و اسراییل، ورود گردشگران غربی به شدت کاهش یافته است.

این کارشناس گردشگری تأکید کرد ایران به دلیل ایستادگی در برابر نظم لیبرالی غرب همواره با تصویر منفی در رسانه های بین المللی مواجه بوده است. او گفت: در حالی که کشور هایی مانند مصر و اردن به شکل گسترده در شبکه های جهانی تبلیغ می شوند، ایران هیچ سهمی از این فضا ندارد. به باور برزویی، جنگ اخیر نیز این محرومیت را تشدید کرده و مانع جدی برای معرفی ظرفیت های ایران به جهان ایجاد کرده است.

برزویی با انتقاد از عملکرد ضعیف نهاد های داخلی افزود: اگر طی سال های گذشته تنها بر بازار های غربی تکیه نمی کردیم و روی جوامع اسلامی و شرق آسیا سرمایه گذاری می شد، امروز بخشی از خسارت ها جبران می شد. کشورهایی، چون مراکش، تاتار های روسیه و مسلمانان شرق آسیا ظرفیت بالایی برای سفر به ایران داشتند، اما نه وزارت گردشگری و نه دفاتر خدمات مسافرتی برنامه ریزی موثری برای جذب آنها نداشتند.

به گفته این فعال گردشگری، بیشترین ضربه از جنگ 12 روزه متوجه هتل ها و دفاتری شد که فعالیت اصلی آنها بر گردشگران ورودی خارجی متمرکز بود. او توضیح داد: این بخش ها به دلیل تک بعدی بودن مدل کسب وکارشان دچار رکود جدی شدند. اما رستوران ها، هتل های داخلی و مجموعه هایی که بر گردشگری داخلی تمرکز دارند کمتر آسیب دیدند. ایران با برخورداری از آیین های فرهنگی، مراکز زیارتی و جشن های ملی همچنان گردشگران داخلی خود را حفظ کرده است.

برزویی درباره اثر کاهش گردشگری خارجی بر اقتصاد محلی گفت: از دوران کرونا تاکنون صنعت گردشگری ایران در یک روند رکودی مداوم قرار گرفته و جنگ اخیر این وضعیت را تشدید کرده است. کاهش ورود گردشگران خارجی به معنای کاهش درآمد فعالان محلی در حوزه صنایع دستی، هتل داری و خدمات است و زندگی بسیاری از خانواده های وابسته به این بخش ها تحت فشار قرار گرفته است.

این کارشناس تأکید کرد بازگشت گردشگران غربی در کوتاه مدت امکان پذیر نیست و ایران باید روی کشور های اسلامی و شرق آسیا تمرکز کند. او توضیح داد: جوامع عربی به دلیل تجربه های مشترک جنگی با اسراییل حتی علاقه مند به بازدید از ایران پس از جنگ هستند، اما نبود بازاریابی و ضعف دفاتر خدمات مسافرتی این فرصت را از بین برده است. وزارت گردشگری نیز با کمبود نیروی متخصص و آشنا به زبان های خارجی روبه روست و همین مسئله موجب شده جذب گردشگران جدید به درستی پیش نرود.

برزویی در پایان گردشگری سلامت را تنها بخش کم خطر این صنعت دانست و گفت: به جز حوزه هایی مانند جراحی پلاستیک و خدمات پزشکی، سایر شاخه های گردشگری کشور در وضعیت بحرانی قرار دارند. اگر برنامه ریزی هدفمند برای بازار های جدید صورت نگیرد، آینده گردشگری ایران همچنان مبهم خواهد بود.