اهمیت و جایگاه گمرک در پیشبرد اهداف و برنامه های دولت بسیار مهم و تأثیرگذار است. بدیهی است راهبردها و اولویت های دولت در حوزه تجارت خارجی، تسهیل و توسعه تجارت، حمایت از تولید، افزایش درآمدها و بهبود فضای کسب و کار بدون بازتعریف راهبردها و سیاست های گمرکی امکانپذیر نخواهد بود.

به گزارش ایران، با این هدف و در چهارچوب اجرای اسناد بالا دستی، برنامه های دولت چهاردهم در حوزه گمرک در جهت کاهش زمان ترخیص کالا، بازمهندسی اصلاح فرآیندها در رویه های مختلف گمرکی و بهبود و ارتقای رتبه ایران در شاخص تجارت فرامرزی، در دستور کار گمرک ایران در دولت چهاردهم قرار گرفته است.

در گزارش پیش رو نه تنها عملکرد این دستگاه در یک سالگی دولت چهاردهم مورد بررسی قرار گرفته بلکه اقداماتی که در جنگ تحمیلی12 روزه موجب تسهیل تجارت شده نیز در 20 اقدام خلاصه شده است.

گمرک ایران در دولت چهاردهم تسهیلاتی را به سازمان ها و شرکت های دولتی، تولیدی و بازرگانی با هدف حمایت از تولید، حمایت از شرکت های دانش بنیان و تسهیل و تسریع در انجام تشریفات گمرکی ارائه کرده است.

این تسهیلات شامل ترخیص نسیه کالاهای شرکت های تولیدی ، ترخیص 90 درصدی ماشین آلات، مواد اولیه و تجهیزات خط تولید ، ترخیص 100 درصدی کالاهای اساسی سریع الفساد ، ترخیص 100 درصدی دارو، مواد اولیه دارو با حداقل اسناد با درخواست وزارت بهداشت تا سقف 500 میلیون یورو به صورت گردشی ، ترخیص شبانه روزی کالاهای اساسی و ضروری و همچنین کالاهای صادراتی و ترخیص بر اساس ماده 42 قانون امورگمرکی ، ترخیص از محل بند یک ماده 38 آیین نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات می شود.

از دیگر اقدامات گمرک در دولت چهاردهم راه اندازی 2 دستگاه ایکس ری کامیونی است که با هدف بازرسی محموله های عبوری، کشف مغایرت های کالایی و جلوگیری از ورود کالاهای ممنوعه انجام شده است. همچنین 11 دستگاه ایکس ری چمدانی نیز در این بازه زمانی راه اندازی شده است.

برگزاری اجلاس رؤسای کل گمرکات عضو اکو در تهران و برگزاری دیدارهای دوجانبه در حاشیه اجلاس سران کشورهای عضو اکو با هدف توسعه همکاری های اقتصادی در زمینه تجارت و ترانزیت ایران با کشورهای عضو اکو، امضای تفاهم نامه همکاری بین گمرک و سازمان های همکار از جمله سازمان ملی استاندارد، سازمان هواپیمایی، ستاد توسعه و بازسازی عتبات عالیات و حضور گمرک در نشست های دو و چندجانبه بین المللی و دیدارهای مقامات گمرک ایران با همتایان گمرکات کشورهای منطقه اقداماتی است که در کارنامه یک ساله گمرک دولت چهاردهم ثبت شده است.

این دستگاه رتبه برتر ارزیابی عملکرد در میان دستگاه های وزارت اقتصاد بین 8 دستگاه ملی برتر را به دست آورد. همچنین اخذ موافقت اصولی سازمان اداری و استخدامی کشور در خصوص نمودار سازمانی ستاد مرکزی با هدف چابک سازی نمودار سازمانی و حذف واحدهای غیر ضروری و تقدیر معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رییس جمهوری از عملکرد گمرک ایران و اهدای لوح تقدیر به ریاست کل گمرک از افتخارات این سازمان در دولت چهاردهم است.

در بخش سیاست های گمرک و راهبردها و استانداردهای سازمان جهانی گمرک مجموعه ای تحت عنوان فعالان اقتصادی مجاز یا برگزیده برای ارائه خدمات و تسهیلات ویژه پیشنهاد شدکه گمرک ایران نیز به جدیت اقدامات لازم را انجام و شیوه نامه ای را تدوین کرد که بر اساس آن فعالان اقتصادی برگزیده گمرکی را بررسی و انتخاب می کند. در حال حاضر 799 شرکت تولیدی، دانش بنیان و بازرگانی از این تسهیلات ویژه گمرک بهره مند هستند.

گمرک ایران بر اساس استانداردهای سازمان جهانی گمرک و سیاست های اقتصادی کشور به صورت مستمر تلاش می کند که میزان ریسک و زمان ترخیص یا تشریفات گمرکی کالا از گمرکات را بهبود بخشد که عملکرد سه سال اخیر به صورت جدول در این گزارش آمده است. مسیر سبز کمترین زمان را برای اظهارنامه های صادراتی و وارداتی نیاز دارند و اظهار کالاهای مسیر قرمز زمان بر است. با این حال آمارها نشان می دهد که سرعت اظهارنامه های صادراتی و وارداتی در سال 1403 بیشتر شده است.

با آغاز بحران جنگ میان کشور و رژیم صهیونیستی، گمرک به رأس عملیات لجستیکی تبدیل شد. روزانه کانتینرها و کامیون ها از مبادی ورودی عبور می کردند و دارو، سوخت و تجهیزات پزشکی، کالاهای اساسی تخلیه و ترخیص می شدند. در 12 روز جنگ تحمیلی، گمرک با مدیریت هدفمند و تصمیمات فوری، نسبت به حفظ امنیت غذایی تلاش کرد.

از جمله مهم ترین اقدامات گمرک ایران در این دوره را می توان اقدامات حمایتی این دستگاه در تسهیل تجارت دانست. براساس آنچه در کارنامه گمرک ثبت شده است، صدور بخشنامه تفویض اختیار تمدید ورود موقت ماده 50 و 51 و... به گمرکات اجرایی ، صدور بخشنامه چگونگی اقدام برای ارزش گذاری ماشین آلات راهسازی و خودرو و حضور فیزیکی همکاران باتوجه به میزان اعلام شده در دفاتر ستادی جهت انجام امور و دورکاری سایر همکاران دفاتر در گمرکات اجرایی اقداماتی است که گمرک ایران در 12 روز جنگ تحمیلی انجام داده است.

از سوی دیگر برای کالاهایی همچون کنجاله، گندم معمولی، ذرت دامی، جو، دانه آفتابگردان برای روغن کشی، روغن خام، روغن خام سویا، روغن خام آفتابگردان و روغن خام کلزا در این بازه زمانی مسیر سبز اضافه شد. همچنین آمارها نشان دهنده افزایش ترخیص کالاهای اساسی در دوران جنگی نسبت به دوران قبل است. چراکه ترخیص این کالاها در اولویت قرار گرفت.

علاوه بر این ترخیص ماشین آلات راهسازی و آمبولانس در کمترین زمان به صورت ورود موقت ماده 50 مورد پذیرش قرار گرفت. علاوه بر این، ترخیص محصولات بنزین وارداتی در اسرع وقت، شبانه روزی شدن گمرکات مهم کشور، افزایش مسیرهای خروج کالا در بنادر مهم کشور، افزایش استفاده از ظرفیت ماده 42 قانون امور گمرکی و افزایش ساعت کاری در گمرکات اجرایی بزرگ در دستور کار گمرک قرار گرفت و به اجرا درآمد.

از سوی دیگر در بازه زمانی مورد بررسی (جنگ تحمیلی 12 روزه) از سوی این سازمان قراردادهای انبار اختصاصی به صورت خیلی ویژه برای شرکت ها منعقد شد. علاوه بر این باید به اقداماتی از قبیل تأکید بر انجام حمل یکسره برای تمامی کالاهای عبوری بویژه فرآورده های نفتی ، صدور بخشنامه تسهیلات جدید ضمانت نامه بانکی گمرکی ، آماده باش گمرکات همجوار گمرکات پرریسک جهت پاسخگویی سریع و مؤثر و تمدید مجوز فعالیت شرکت های حمل و نقل بین المللی به مدت یک ماه (به منظور جلوگیری از توقف کامیون های حامل کالاهای عبوری با توجه به شرایط جنگ تحمیلی) اشاره داشت.

به گمرکات اجرایی درخصوص تصمیم گیری برای تغییر مرز محموله های عبوری توسط مدیران کل گمرکات اجرایی در شرایط جنگ تحمیلی اختیار عمل داده و با گمرکات اجرایی برای اعلام میزان موجودی اوراق گمرکی از جمله برگ سبز واردات، برگ سبز صادرات، فرم نمونه برداری، دفتر درب خروج، دفتر بازبینی مکاتبات انجام شد.

تشکیل پایش در دفتر بازبینی و حسابرسی و رسیدگی به عملکرد گمرکات با اولویت دارابودن میزان ریسک بالا و راه اندازی رسیدگی به عملکرد گمرکی گمرکات اجرایی به صورت خودکنترلی یا رسیدگی و کنترل اظهارنامه های مزبور توسط کارشناسان سایر گمرکات (در قالب کارشناسان منتخب) را نیز می توان دو اقدام تأثیرگذار گمرک در 12 روز جنگ تحمیلی دانست.