سه کشور اروپایی عضو برجام، نامه آغاز روند بازگشت قطعنامه های تحریمی ایران را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارسال کردند. در این نامه بدون اشاره به روند طی شده از زمان خروج آمریکا از توافق هسته ای برجام در دوران دونالد ترامپ، عدم انجام تعهدات طرف اروپایی و بیش از یک سال صبر ایران برای به ثمر نشستن این وعده ها تا کاهش دادن تعهدات برجامی، ایران به نقض توافق هسته ای متهم شده است.

به گزارش هم میهن، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان از زمان اعلام رسمی این اقدام طرف های اروپایی، چند اقدام سیاسی و رسانه ای انجام داد. او یک تماس تلفنی مشترک با وزرای خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان به همراه کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا داشت که برای اعلام تصمیم اروپا به تهران انجام شده بود. همچنین در تماسی جداگانه با کالاس نیز به رایزنی پرداخت. او یک نامه رسمی خطاب به او، به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام نیز نوشت که رونوشت آن به دبیرکل سازمان ملل متحد، رییس دوره ای و اعضای شورای امنیت نیز ارسال شد.

عراقچی در نامه ای رسمی خطاب به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، رییس دوره ای شورای امنیت و اعضای این شورا به ادعاهای تروییکای اروپایی واکنش نشان داد. وزیر خارجه ایران، ادعای تروییکا مبنی بر اینکه ایران تنها در ژوییه 2020 سازوکار حل وفصل اختلافات را فعال کرده است

با این هدف که اقدامات جبرانی ایران را بی اعتبار جلوه داده، توالی رویدادها را تحریف نمایند، را رد کرده و یادآور شد: جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 10 مه 2018، به طور رسمی و مستند، این سازوکار را فعال کرد و به دنبال آن، نشست های متعدد کمیسیون مشترک در سطوح مدیران سیاسی (25 مه) و وزرای خارجه (6 ژوییه) برگزار شد. این روند، کاملاً در چارچوب بندهای 26 و 36 برجام و حقوق مشروع ایران انجام گرفت. عراقچی در نامه خود به دو نقص بنیادی در استدلال تروییکا اشاره کرد.

اهمیت توالی زمانی اقدامات: تروییکا تلاش دارد توالی رویدادها را وارونه جلوه دهد تا اقدامات جبرانی ایران را بی اعتبار کند. اما آن ها خود به طور تلویحی اذعان کرده اند که ترتیب زمانی فعال سازی سازوکار از سوی طرف ها حائز اهمیت است. بنابراین نمی توان اقدامات جبرانی را علیه اقدامات جبرانی پیشین یک طرف دیگر مطرح کرد.

ادعای نیاز به اجماع برای شناسایی فعال سازی سازوکار: تروییکا مدعی است که برای فعال سازی سازوکار حل اختلافات باید اجماع اعضای برجام وجود داشته باشد. عراقچی این ادعا را فاقد وجاهت می داند و تأکید می کند تنها فعال سازی معتبر و کامل، همان اقدام ایران در مه 2018 بوده است که از سوی کمیسیون مشترک نیز به رسمیت شناخته شده و مراحل آن به طور کامل طی شده است.

عراقچی در بخش دیگری از نامه، نسبت به پیشنهاد تروییکا برای تمدید محدود برخی مفاد قطعنامه 2231 هشدار داد و تأکید کرد: قطعنامه 2231 باید در روز انقضا مطابق جدول زمانی پیش بینی شده، پایان یابد. هرگونه تلاش برای تمدید مفاد آن، اقدامی مغایر با هدف قطعنامه است و موجب ایجاد رویه ای ناصواب در عملکرد شورای امنیت و افزایش شکاف های داخلی در آن خواهد شد. وی تصریح کرد که در چنین شرایطی، جمهوری اسلامی ایران با در نظر گرفتن منافع عالیه ملی خود، واکنشی قاطع و متناسب نشان خواهد داد.

در پایان نامه، وزیر خارجه کشورمان، آمادگی ایران برای شرکت در روند موثر دیپلماتیک را یادآوری کرد و از اعضای شورای امنیت خواست تا با رد دغل کاری های سیاسی ناروا، نسبت به صیانت از حقوق بین الملل و مرجعیت شورای امنیت اهتمام ورزند.

عراقچی متن جداگانه ای نیز در حساب توییتری خود منتشر کرد. او نوشت: سه کشور اروپایی، به نمایندگی از اسراییل و ایالات متحده، تصمیم گرفته اند به طور مغرضانه فشار بر مردم ایران را دنبال کنند. این اقدام نسنجیده - که ایران به شدت نسبت به آن هشدار داده است - غیراخلاقی، غیرموجه و غیرقانونی است. ایران به اروپا، که از سوی ایالات متحده در تمامی مسائل جهانی - حتی در مورد اوکراین در نزدیکی مرزهای خود - کنار گذاشته شده است، توجه می دهد که نباید خود را با توهم استفاده از سازوکار اسنپ بک به عنوان اهرمی برای ایفای نقش در حداقل یک حوزه (برنامه هسته ای ایران)، فریب دهد.

ایران به صراحت اعلام کرده است که دنبال کردن این مسیر، سه کشور اروپایی را (در رابطه با ایران) به نیرویی کاملاً بی اثر و تاریخ گذشته تبدیل خواهد کرد. به طور نگران کننده ای، سه کشور اروپایی اکنون این اقدام بی پروای خود را به عنوان تلاشی برای پیشبرد دیپلماسی توجیه می کنند.

وزیر امور خارجه با اشاره به جنگ اخیر ادامه داد: اینکه اروپا اکنون ایران را متهم به ترک میز مذاکره و رد گفت وگو می کند، مشمئزکننده است. اقدامات سه کشور اروپایی عملاً به نفع متجاوز و به ضرر قربانی است. این ایالات متحده بود، نه ایران، که در سال 2018 به صورت یک جانبه از برجام خارج شد و تحریم ها را بازگرداند. این اروپا بود، نه ایران، که نتوانست به تعهدات خود برای کاهش تأثیرات اقتصادی خروج آمریکا عمل کند. همچنین این اروپا بود، نه ایران، که نه تنها در روز انتقال (اکتبر 2023) به تعهدات خود عمل نکرد، بلکه تحریم های غیرقانونی جدیدی را بر صنعت هوانوردی غیرنظامی و حمل ونقل دریایی ایران اعمال کرد.

عراقچی در پایان نوشت: همان طور که به صراحت بیان کرده ام، تصمیم سه کشور اروپایی تأثیرات منفی قابل توجهی بر دیپلماسی خواهد داشت. این اقدام به شدت گفت وگوهای جاری بین ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی را تضعیف خواهد کرد و همچنین ایران را وادار به واکنش مناسب می کند.

مسیر انتخاب شده توسط اروپا، اگر مهار نشود، پیامدهای شدیدی برای اعتبار شورای امنیت سازمان ملل خواهد داشت. استفاده از سازوکار به اصطلاح اسنپ بک بدون رعایت روند قانونی یا مبنای حقوقی، نه تنها اعتماد به تصمیمات شورای امنیت را تضعیف می کند، بلکه صلح و امنیت بین المللی را به خطر می اندازد. اکنون زمان آن فرا رسیده است که شورای امنیت - و جهان - گام پیش نهد و بگوید: دیگر کافی است.

نمایندگان سه کشور اروپایی در یک کنفرانس خبری مشترک در محل سازمان ملل حاضر شدند و اتهامات مندرج در نامه خطاب به شورای امنیت را تکرار کردند.

باربارا وودوارد، نماینده دائم بریتانیا در سازمان ملل که در این کنفرانس به نمایندگی از فرانسه، آلمان و کشور خود صحبت می کرد، اظهار داشت: از سال 2019 تاکنون، ایران به شکلی فزاینده و عامدانه اجرای تقریباً تمام تعهدات خود در چارچوب برجام را متوقف کرده است. این روند شامل انباشت ذخایر اورانیوم با غنای بالا می شود؛ اقدامی که هیچ توجیه غیرنظامی معتبری ندارد. در واقع، بنا بر گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران تنها کشوری در جهان است که بدون داشتن سلاح هسته ای، به تولید اورانیوم غنی شده در سطوح بالا مبادرت می ورزد.

او همچنین مدعی شد: اعلام رسمی ما به شورای امنیت، اکنون آغازگر یک دوره سی روزه شده است. این به معنای پایان دیپلماسی نیست. پیشنهاد تمدید ما همچنان روی میز باقی است و امیدواریم ایران گام های لازم را برای پاسخ به نگرانی های جدی جامعه بین المللی در خصوص برنامه هسته ای خود بردارد. ما ایران را فرا می خوانیم که در موضع کنونی خود تجدیدنظر کند و بر پایه پیشنهاد ارائه شده به توافقی دست یابد که بتواند زمینه لازم برای یک راه حل دیپلماتیک پایدار فراهم آورد.

وزرای خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا، روز گذشته مقاله ای مشترک در نشریه پولیتیکو منتشر کردند که حاوی ادعاهای مشابه در بیانیه این سه کشور پس از اعلام فعاسازی اسنپ بک و همچنین نکات مندرج در نامه ارسالی به شورای امنیت بود. در این مقاله مشترک آمده است: مدت هاست که جامعه بین المللی نسبت به جاه طلبی های هسته ای ایران ابراز نگرانی می کند.

اعتماد به تضمین های ایران به پایین ترین سطح تاریخی رسیده است، تنش های منطقه ای رو به افزایش است و قطعنامه کلیدی شورای امنیت سازمان ملل تنها چند هفته دیگر منقضی خواهد شد. به همین دلیل، ما وزیران امور خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان، این هفته سازوکار موسوم به اسنپ بک را فعال کردیم تا برنامه خطرناک هسته ای ایران در دستور کار شورای امنیت سازمان ملل باقی بماند. اقدام ما پس از دو دهه دیپلماسی بین المللی صورت می گیرد؛ از سال 2003 که برنامه تسلیحات هسته ای ایران آشکار شد.

در ادامه می خوانیم: در سال 2015 و پس از چندین قطعنامه شورای امنیت، برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) مورد توافق قرار گرفت. این توافق که ذیل قطعنامه 2231 شورای امنیت تأیید شد، توسط ایران امضا شد. برجام غنی سازی هسته ای ایران را محدود کرد و سازوکارهای نظارتی سازمان ملل را برقرار ساخت تا اعتماد حاصل شود که برنامه هسته ای ایران صرفاً صلح آمیز است.

در برابر تعهد ایران به اجرای برجام، تحریم ها کاهش یافت. قطعنامه 2231 سازوکاری را پیش بینی کرده بود تا اگر ایران به تعهدات خود پایبند نماند، هر یک از طرف های برجام بتواند روندی را آغاز کند که به بازگشت تحریم ها و قطعنامه های گذشته منتهی شود؛ همان مکانیزم موسوم به اسنپ بک . این سازوکار به جهان امید داد.

سه مقام اروپایی با تکرار ادعاهای پیشین خود، بار دیگر مدعی شدند: اما در طول دهه گذشته، ایران بارها توافق را تضعیف کرده است. از سال 2019 به این سو، ایران تقریباً تمامی تعهدات برجامی خود را نقض کرده و اکنون ذخایر اورانیوم غنی شده اش 45 برابر سقف برجام است. ایران آشکارا اورانیوم را تا سطح 60 درصد غنی سازی کرده و اندوخته است؛ سطحی که هیچ کشور فاقد سلاح هسته ای دیگری تولید نمی کند. ایران همچنین برخلاف تعهدات برجامی و الزامات حقوقی خود ذیل معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای، نظارت های آژانس بین المللی انرژی اتمی را محدود کرده است.

از همین رو، از سال 2022 تاکنون آژانس نتوانسته به جامعه جهانی اطمینان دهد که برنامه هسته ای ایران منحصراً صلح آمیز است. اکنون، با افزایش بیش از پیش خطرات برنامه هسته ای ایران برای صلح و امنیت بین المللی، ما ناچار شدیم روند اسنپ بک را آغاز کنیم. در طول یک دهه گذشته تمام تلاش خود را برای حل وفصل دیپلماتیک این بحران به کار گرفتیم؛ از جمله ماه ها مذاکره در سال های 2021 و 2022 که دو بار پیشنهاد توافقی سخاوتمندانه به ایران ارائه دادیم و با مخالفت آن مواجه شدیم.

در ادامه مقاله می خوانیم: سال هاست که روشن کرده ایم نمی توانیم اجازه دهیم قطعنامه 2231 بدون دستیابی به توافقی جامع منقضی شود؛ مقامات سه کشور اروپایی در همین سال جاری پنج بار با معاونان وزیر خارجه ایران دیدار کردند. ما با وزیر خارجه ایران، آقای عراقچی، مرتباً گفت وگو داشته ایم؛ از جمله در ژنو در ماه ژوئن، در بحبوحه جنگ 12 روزه ایران و اسراییل. در ماه ژوییه نیز پیشنهاد تمدید اسنپ بک را به وزیر عراقچی ارائه کردیم. شرایط تمدید پیشنهادی ما عادلانه و واقع بینانه بود: بازگشت به مذاکرات برای توافقی جامع؛ پایبندی کامل به تعهدات آژانس شامل بازرسی از همه تأسیسات و مواد هسته ای؛ و اقدام برای کاهش ذخایر اورانیوم با غنای بالا. متأسفانه ایران به این شروط تن نداد و گام های اندک برداشته شده نیز بسیار کمتر از حد انتظار بود.

این امر ما را به اقدام این هفته واداشت. اکنون پس از فعال سازی اسنپ بک، 30 روز فرصت برای یافتن راه حل دیپلماتیک در موضوع هسته ای ایران وجود دارد، پیش از آنکه اسنپ بک اجرایی شود و شش قطعنامه پیشین شورای امنیت دوباره لازم الاجرا گردد. همچنان راهی روشن برای دیپلماسی باز است، اگر ایران تصمیم به پیمودن آن بگیرد. اما فعلاً اقدام ما پیامی روشن دارد: ما برای حفظ معماری عدم اشاعه بین المللی و مقابله با تهدیدات علیه امنیت جهانی همصدا و همگام عمل خواهیم کرد. اکنون وظیفه ایران است که از تشدید بیشتر خودداری کند، بار دیگر با جدیت وارد تعامل شود و مسیر دیپلماسی سازنده را برگزیند.