بازار آشفته اقتصاد نفت زده ایران چنان در تلاطم است که هر بادی می تواند آن را تکان دهد؛ چه ایجاد تعرفه های 50 درصدی آمریکا علیه هند باشد و چه فعال شدن مکانیسم ماشه که علی الظاهر نباید این دو خیلی به فروش نفت ما ارتباطی داشته باشد.

به گزارش هم میهن، سه کشور آلمان، بریتانیا و فرانسه از ششم شهریورماه روند فعال سازی مکانیسم ماشه یا همان اسنپ بک را آغاز کرده اند که البته فعال سازی آن 30 روز به طول خواهد انجامید و در نهایت باعث خواهد شد تحریم های پیشین سازمان ملل متحد علیه ایران در حوزه های مالی، بانکی، انرژی و دفاعی دوباره بازگردند و فعال شوند.

هرچند تحریم های سازمان ملل علیه ایران در مورد تجهیزات موشکی و هسته ای است و محدودسازی آن ها را هدف قرار داده اما تجربه سال های قبل نشان می دهد که این تحریم ها و همچنین تحریم های آمریکا در مورد فروش نفت ایران، تجارت خارجی و در ادامه بر اقتصاد ایران تاثیر زیادی دارد.

اتفاق دیگری که می تواند اقتصاد نفتی ما را تحت تاثیر قرار دهد تصمیم جدید دونالد ترامپ برای افزایش تعرفه واردات از هند به 50 درصد (25 درصد تعرفه متقابل و 25 درصد تعرفه تنبیهی بابت خرید نفت روسیه) است که می تواند بر معادلات خرید و فروش نفت در آسیا و حتی جهان تاثیر بگذارد.

عبدالله باباخانی، کارشناس ارشد انرژی در این رابطه در کانال خود نوشته: هند طی دو سال گذشته به بزرگ ترین خریدار نفت تخفیفی روسیه تبدیل شد. طبق آمار Kpler، واردات نفت خام هند از روسیه در نیمه نخست 2025 حدود 1/7 تا 1/8 میلیون بشکه در روز بوده است؛ رقمی که پیش از جنگ اوکراین تقریباً صفر بود. با فشار تعرفه ای جدید آمریکا، واردات نفت روسیه به هند احتمالاً با محدودیت های مالی و لجستیکی جدی مواجه می شود و دهلی نو بخشی از خریدهای خود را کاهش خواهد داد.

او عنوان کرده که بازار جایگزین طبیعی برای نفت روسیه، چین است. این کشور هم اکنون بزرگ ترین خریدار نفت ایران و یکی از اصلی ترین خریداران نفت روسیه است.

برآوردها نشان می دهد که واردات نفت خام چین از روسیه در نیمه 2025 حدود 2/3 تا 2/5 میلیون بشکه در روز بوده است. با کاهش صادرات روسیه به هند، این رقم می تواند به بالای 3 میلیون بشکه در روز برسد.

چین در حال حاضر روزانه نزدیک به 4 میلیون بشکه نفت تخفیفی از ایران و روسیه دریافت می کند؛ رقمی معادل حدود 40 درصد کل واردات نفت خام این کشور. با افزایش سهم روسیه، فضای رقابتی برای ایران تنگ تر می شود.

او در پایان نتیجه گرفته: تعرفه 50 درصدی آمریکا علیه هند نه تنها مناسبات تجاری واشنگتن و دهلی نو را وارد بحران کرده، بلکه بازار نفت آسیا را نیز تحت تأثیر قرار داده است. نتیجه این خواهد بود که روسیه نفت بیشتری را به چین سرازیر کند و ایران مجبور شود برای حفظ سهم خود، یا تخفیف های بیشتری ارائه دهد یا خطر از دست دادن بخشی از صادراتش را بپذیرد. روسیه از بازگشت تحریم های سازمان ملل علیه ایران و حذف بیشتر ایران از بازار نفت به ویژه در چین، منفعت زیادی خواهد داشت.

در همین راستا و در گفت وگو با حمید حسینی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی به بررسی بیشتر این موضوع پرداختیم.

حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی به این نکته اشاره دارد که ایران هیچ گاه از سیستم های رسمی برای صادرات نفت استفاده نمی کند که نگران باشیم تا اسنپ بک و بازگشت تحریم های سازمان ملل به دیگر کشورها فشار بیاورد تا از ما خرید نکنند.

فعال شدن مکانسیم ماشه چه تاثیری در روند فروش نفت ما خواهد داشت؟

ما هیچ گاه از سیستم های رسمی برای صادرات این محصولات استفاده نمی کنیم که بخواهیم نگران باشیم تا تحریم های سازمان ملل به دیگر کشورها فشار بیاورد و آن ها را متهم به نقض قوانین سازمان ملل کند.

اصولاً ایران نفت را با اسناد و گواهی و مدارک دیگر کشورها معامله می کند و پرداخت ها نیز از طریق کشور ثالث صورت می گیرد پس در مجموع نباید تاثیری بر روند فروش نفت ما بگذارد. اینکه برخی عدد و رقم اعلام کردند نشان از این دارد که آن ها شناخت درستی از بازار ندارند اما اگر این اتفاق باعث شود تا یک بستر حقوقی برای حمله به ایران فراهم شود قطعاً می تواند برای کشور ما تبعات داشته باشد.

دفعه پیش دیدیم قطعنامه ای که آژانس انرژی اتمی صادر کرد چه بستری را آماده کرد که بتوانند به ایران حمله کنند. در حال حاضر هیچ بهانه ای برای حمله مجدد به ایران ندارند و خودشان گفته اند که انرژی هسته ای ایران نابود شده و ما نیز اعلام کردیم که قرار نیست فعلاً غنی سازی انجام دهیم پس فقط این نگرانی وجود دارد که فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم های سازمان ملل بهانه ای را به دست آمریکا و اروپا و اسراییل بدهد تا جنگ جدیدی را شروع کنند و به ایران حمله کنند.

با توجه به وضعیت اقتصاد جهانی و درگیری چین و آمریکا و هند با آمریکا درباره تعرفه ها، هند همچنان به خرید نفت از روسیه ادامه داده است و آن ها چهار بار تماس کاخ سفید را نیز بی پاسخ گذاشته اند که از هند بعید بود اینگونه موضع گیری کند چون صادرات این کشور خیلی به بازار آمریکا وابسته نیست.

هند در جمع هشت شریک اول تجاری آمریکا نیست و این کشور دو درصد نیز در صادرات هند نقش ندارد؛ درحالی که شش درصد واردات هند از آمریکا است و اگر هندی ها نیز تعرفه متقابل برای کالاهای آمریکایی بگذارند در حقیقت این تحریم و تعرفه ها بیشتر می تواند به ضرر آمریکا باشد تا هند و صادرات آمریکا است که به هند کم می شود.

صادرات هند به آمریکا نیز بیشتر خدمات مالی و نرم افزاری است که شامل تعرفه ها نمی شود یعنی بسیاری از شرکت های بزرگ آمریکایی از اختلاف شب و روز استفاده کرده و صورت های مالی خود را به هند فرستاده و کارهای مالی آن ها در این کشور انجام می شود و وقتی اول صبح مدیر آمریکایی به سر کار می آید تراز روزانه و صورت مالی را در اختیار دارد.

به همین دلیل هند دلیلی نمی بیند از نفت ارزان روسیه دل بکند، حدود 35 درصد از صادرات نفت روسیه به هند است که نزدیک به یک میلیون و 700 هزار بشکه است.

در این میان ترامپ نیز تهدید کرده که اگر توافقی صورت نگیرد آمریکا از مذاکره با اوکراین و روسیه کنار خواهد کشید و یا تحریم های سنگین جدیدی علیه روسیه وضع خواهد کرد؛ این یعنی اوضاع به هیچ وجه برای اجماع علیه ایران مساعد نیست و نباید مردم را از مکانیسم ماشه ترساند که دیدیم همین ترس باعث افزایش قیمت دلار شد و در آینده نیز باعث افزایش تورم و فرار سرمایه از کشور خواهد شد.

چین مهمترین خریدار نفت ایران است؛ اگر این کشور به سمت روسیه برود و نفت خود را با توجه به تخفیفاتی که وجود دارد از آن ها تهیه کند، چه تاثیری بر روند فروش نفت ما خواهد داشت؟

روسیه هم اکنون نیز در بازار چین وجود دارد و 48 درصد صادارت نفت روسیه وارد چین می شود. همچنین روسیه بیش از چین به هند صادرات دارد اما نفتی که هند از روسیه می خرد عمدتاً نفت سبک است و باعث شده هند به یکی از صادرکنندگان فرآورده های نفتی تبدیل شود و هر کشور با کمبود بنزین و گازوییل مواجه می شود به سراغ آن ها می رود چون هم ظرفیت پالایشگاهی را افزایش داده اند و هم نفت خام سبک روسیه امکان تهیه فرآورده های باکیفیت را برای هندی ها فراهم کرده است.

بازار چین خیلی به نفت سبک نیاز ندارد و حتی فروش نفت سبک ایران در چین بسیار سخت تر از فروش نفت سنگین و فوق سنگین است.

چند پالایشگاه در چین است که حدود 2میلیون و 400 هزار بشکه ظرفیت دارند و به آن ها اجازه داده شده که نفت تحریمی را بخرد و خیلی هم ترسی از تحریم آمریکا و تحریم های بانکی ندارند چون شرکت های محلی کوچکی هستند و تجارت بین المللی ندارند که اینها عمدتاً خریدار نفت سنگین و فوق سنگین هستند لذا به این صورت نیست که اگر هند نفت روسیه را نخرد حتماً و الزاماً روسیه می تواند نفت خود را در بازار چین بفروشد و یا رقیب جدی ما در بازار چین باشد، به نظر من نباید خیلی نگران بود.

با توجه به این شرایط و اوضاع، روند قیمت نفت در یکی دو ماه آینده را چگونه پیش بینی می کنید؟

هم اکنون بازار بالاتر از پیش بینی ها است. بر اساس پیش بینی ها قرار بود امسال قیمت نفت بین 66 تا 77 دلار باشد و کارشناسان نفت برنت را 60 دلار پیش بینی کرده بودند اما هم اکنون قیمت نفت 68 دلار است؛ با وجود اینکه کشورهای اوپک پلاس ماهانه 410 هزار بشکه اضافه می کنند و قرار است در سپتامبر 547 هزار بشکه دوباره به تولید اضافه کنند و همه آن چیزی که داوطلبانه از بازار خارج کرده بودند را به بازار برگردانند.

از طرف دیگر گزارش هایی وجود دارد که در بازار حدود 103 میلیون بشکه تقاضا برای نفت خام و میعانات گازی وجود دارد که هم اکنون 105 میلیون بشکه عرضه می شود اما به توجه به خطراتی که جامعه جهانی با آن مواجه است این روزها ذخایر استراتژیک نقش مهمی پیدا کرده و همه کشورها نفت را خریداری می کنند برای ذخایر استراتژیک خودشان و بسیاری از کشورها سعی می کنند برای سه ماه ذخیره داشته باشند مثلاً چین که روزانه 14 میلیون بشکه نفت مصرف دارد و 11 میلیون بشکه وارد می کند اگر بخواهد ذخایر استراتژیک داشته باشد باید بیش از 800 میلیون بشکه ذخیره سازی کند و تقریباً همین میزان نیز در ذخیره دارد.

آمریکا در دوران بایدن حدود 300 میلیون از 450 میلیون بشکه ذخیره استراتژیک خود را در بازار عرضه کرد تا بتواند قیمت را کنترل کند. لذا این روزها همه کشورها در تلاش هستند ذخایر استراتژیک خودشان را انبار کنند پس نفت مازاد جذب می شود و به رغم اینکه دفتر اطلاعات انرژی آمریکا پیش بینی کرده که در سال آینده قیمت نفت حدود 52 دلار خواهد بود اما اوپک و کشورهای صاحب انرژی اعتقاد دارند قیمت نفت در سال آینده نزدیک به 62 دلار باقی خواهد ماند.