عیس کلانتری گفت: طبق پیشنهاد دانشگاه صنعتی شریف، برای جلوگیری از خشک شدن کامل دریاچه قرار شد در چهار سال اول سالانه 50 هزار هکتار از اراضی کشاورزی آبیاری نشود و به کشاورزان غرامت پرداخت شود تا کمبود محصولات از طریق واردات جبران شود. این طرح به عنوان راه حل موقت تا تکمیل پروژه های سخت افزاری تصویب شد، زیرا در غیر این صورت دریاچه به پلایا تبدیل می شد.

به گزارش ایران در ادامه گفتگوی عیسی کلانتری وزیر سابق جهاد کشاورزی را بخوانید:

تازه ترین خبرها می گوید که دریاچه ارومیه دیگر قابل احیا نیست آیا شما این گزاره را قبول دارید؟

دریاچه ارومیه اهمیت بالایی دارد، اما در 25 سال اخیر به دلیل قوانین نادرست، محدودیت های اقتصادی، مسائل بین المللی، کاهش درآمدهای ملی و فشار بر منابع تجدیدپذیر، بسیاری از دریاچه های کشور را از دست داده ایم.

منابعی چون آب، خاک، مواد ژنتیکی و پوشش گیاهی تحت فشار شدید قرار دارند و نه تنها امکان تجدیدپذیری آن ها از بین رفته، بلکه بقای شان نیز به شدت تهدید می شود. دریاچه ارومیه نمونه ای از نتایج غلط سیاست گذاری در مدیریت آب ایران است، مانند جازموریان، بختگان، هورالعظیم، شادگان، کافتر، گاوخونی، دریاچه نمک و بسیاری از رودخانه ها که قربانی همین رویکردها شده اند.

دلیل اصلی این بحران چیست؟

چون برای افزایش تولید کشاورزی، حقابه زیست بوم ها را مصرف کردیم، با سدسازی، پمپاژ بی رویه و انتقال آب، منابع زیرزمینی را تخلیه کردیم و از جمله دریاچه ارومیه را خشکاندیم.

احیای دریاچه ارومیه یکی از وعده های انتخاباتی آقای روحانی بود؟

بله. آقای روحانی در سال 92 پیش از انتخابات در ارومیه قول دادند که احیای دریاچه اولین مصوبه دولتشان باشد. پس از پیروزی، در اولین جلسه هیأت دولت، ستاد احیای دریاچه ارومیه را بر اساس اصل 138 قانون اساسی تشکیل دادند؛ ستادی متشکل از وزرای نیرو، کشاورزی، کشور، صنعت و اقتصاد، رییس سازمان برنامه و بودجه و استانداران کردستان، آذربایجان شرقی و غربی.

با وجود خشک شدن بسیاری از دریاچه ها به دلیل مدیریت نامطلوب آب، چرا فقط دریاچه ارومیه برای احیا انتخاب شد؟ آیا صرفاً به خاطر درخواست یک شهروند تبریزی بود؟

نه. دریاچه ارومیه به دلیل انباشت 13 میلیارد تن نمک زیر بستر خود، منبع غبار نمکی در شعاع 100 کیلومتری است که زندگی 6 میلیون نفر را تهدید می کند. این پدیده موجب افزایش بیماری های پوستی و سرطان، آسیب های زیست محیطی، اختلال در کشاورزی و حذف زنبور عسل شده و خسارات جدی برای منطقه به همراه دارد.

برخلاف دریاچه ارومیه، سایر دریاچه های کشور مانند جازموریان با جمعیتی حدود 100 هزار نفر در پیرامون آن، گاوخونی در فاصله 100 کیلومتری اصفهان و دریاچه قم در 60 کیلومتری این شهر به دلیل فاصله نسبتاً زیاد از مراکز پرجمعیت کمتر در معرض چنین تهدیدهایی قرار دارند. اما دریاچه ارومیه به واسطه جمعیت انبوه اطراف و گستردگی غبار نمکی، به بحرانی زیست محیطی و انسانی با ابعاد بین المللی بدل شده است.

این وضعیت بحرانی نیازمند اقدامات فوری برای احیای دریاچه ارومیه و کاهش پیامدهای زیست محیطی و انسانی است. با توجه به جمعیت زیاد اطراف دریاچه در مقایسه با نمونه ای مانند دریاچه اورال ترکیه، آقای روحانی ستاد احیای دریاچه ارومیه را تشکیل داد.

و ستاد احیا تشکیل شد؟

قرار شد در عرض شش ماه کنسرسیومی از حدود 11 دانشگاه کشور، با محوریت دانشگاه صنعتی شریف و مشارکت دانشگاه های ارومیه، تبریز، تهران، امیرکبیر، شهید بهشتی، شیراز و مشهد تشکیل شود. از مشاوران خارجی از استرالیا تا آمریکا و روسیه تا انگلیس نیز استفاده شد. دانشگاه شریف نقش هماهنگی داشت و گروه 700 نفره ای شامل 60 کارشناس خارجی داده های مورد نیاز را گردآوری کردند. در نهایت، کنسرسیوم 27 پیشنهاد ارائه کرد که می توانست دریاچه ارومیه را طی 10 سال احیا کند.

برنامه 10ساله احیای دریاچه شامل پنج سال اول اقدامات زیربنایی و نرم افزاری بود که یکی از مهم ترین بندهای آن در جلسه هشتم تیر 1393 تصویب شد.

طبق پیشنهاد دانشگاه صنعتی شریف، برای جلوگیری از خشک شدن کامل دریاچه قرار شد در چهار سال اول سالانه 50 هزار هکتار از اراضی کشاورزی آبیاری نشود و به کشاورزان غرامت پرداخت شود تا کمبود محصولات از طریق واردات جبران شود. این طرح به عنوان راه حل موقت تا تکمیل پروژه های سخت افزاری تصویب شد، زیرا در غیر این صورت دریاچه به پلایا تبدیل می شد.

حدود دو ماه بعد، تحت فشار نمایندگان آذربایجان غربی و تعدادی از آذربایجان شرقی، آقای روحانی از اجرای مصوبه عدول کرد و دستور توقف آن را داد؛ بنابراین خرید آب از کشاورزان عملی نشد.

یعنی از طرح نکاشت (که از آن به عنوان یک جراحی بزرگ یاد می شد) به سمت به کاشت رفتید؟

به کاشت بود ولی طرح نکاشت برای سه سال اول احیا بود که دریاچه کامل خشک نشود. چون وقتی ما در سال 92 طرح احیا را شروع کردیم چیزی کمتر از 2 میلیارد متر مکعب آب داشت که الان به صفر رسیده است. با وجود این، آقای حمید چیت چیان، وزیر وقت نیرو، کمک کرد و توانست نزدیک به 50 درصد حقابه دریاچه اضافه کند تا بخشی از کمبود جبران شود، هرچند این اقدام جایگزین خرید آب از کشاورزان نشد.

ولی از کشاورز آب نخریدید؟

اصلاً نشد که بتوانیم آب بخریم. گفتند آن 50 هزار هکتار باید کشت شود. از نگاه ستاد احیا، منطقی ترین و عاقلانه ترین راه تأمین آب، استفاده از منابع آبی حوزه خود دریاچه بود. در سال 1357، سطح زیر کشت در حوزه 52 هزار کیلومتر مربعی دریاچه ارومیه حدود 192هزار هکتار بود؛ اما اکنون این رقم به نزدیک 600 هزار هکتار رسیده که تمام این افزایش، از حقابه دریاچه برداشت شده است. همین گسترش سطح زیر کشت، علت اصلی خشک شدن دریاچه محسوب می شود.

برنامه های انجام شده بیشتر سخت افزاری و در راستای انتقال آب بود. یعنی از سدها آب برداریم؛ خب در دولت حسن روحانی، وزارت نیرو همکاری کرد اما در دولت بعد نه. ظاهراً برنامه ها ریشه ای نبود.

شما اجازه بدهید توضیح می دهم. از نگاه ستاد احیا، منطقی ترین و پایدارترین راه، تأمین آب از حوزه خود دریاچه بود. با این حال، فشارهایی از سوی گروهی برای بررسی طرح انتقال آب از دریای خزر وجود داشت. طبق این طرح، قرار بود سالانه یک میلیارد متر مکعب آب از خزر پمپاژ و به دریاچه ارومیه منتقل شود.

ما مخالفت کردیم اما زیر فشار بودیم. چون آب دریای خزر عمدتاً دارای املاح سولفاته است، درحالی که آب دریاچه ارومیه سرشار از املاح کلراته. میزان محلولیت املاح سولفات 85 برابر کمتر از کلرات است؛ بنابراین اگر آب خزر وارد دریاچه ارومیه می شد، ظرف یک سال لایه ای غیرقابل حل در کف آن تشکیل می داد و دریاچه را به پلایا تبدیل می کرد که عملاً نابودی کامل آن بود. با وجود این هشدارها، دولت تصمیم گرفت برای بررسی بیشتر، از کارشناسان نروژی استفاده کند. نتایج تحقیقات آن ها نیز صحت نظر سازمان حفاظت محیط زیست و دانشگاه شریف را تأیید کرد و در نهایت، این پروژه 14میلیارد دلاری بود که متوقف شد.

طی هشت سال دولت روحانی، با اجرای طرح های داخلی و تأمین تدریجی آب، دریاچه از خطر خشک شدن رهایی یافت. در این مدت، پروژه بزرگ انتقال آب زاب نیز در دست اجرا بود که شامل 36 کیلومتر تونل و حدود 25 کیلومتر کانال بود. 8 سال طول کشید. این پروژه پس از سال ها کار، در زمستان 1400 به بهره برداری رسید.

انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه سالانه 600 میلیون متر مکعب بود، اما مقاومت هایی وجود داشت، بویژه در کاهش تخصیص آب کشاورزان و جلوگیری از توسعه کشاورزی. استانداران آذربایجان غربی بشدت با این موضوع مخالفت می کردند، هم به دلیل کاهش توسعه زمین های کشاورزی و هم محدود شدن استفاده از منابع آب.

نکته جالب این بود که از حوزه دریاچه ارومیه سالیانه 450 تا 500 هزار تن چغندر در سال به مشهد و اصفهان صادر می شد. جلوی این صادرات را گرفتیم؛ زیرا سالیانه حدود 130 میلیون متر مکعب آب دریاچه به صورت چغندر قند به اصفهان و مشهد صادر می شد.

همزمان با پایان پروژه های سخت افزاری، کارهای نرم افزاری برای افزایش بهره وری آب نیز آغاز شد. ببینید، در حوزه دریاچه ارومیه قبلاً هیچ محدودیت آبی وجود نداشت و مصرف آب کشاورزان 1٫38 صدم ET بود، در حالی که اگر بیش از 0٫8 باشد این خودش محصول را کم می کند ولی چون آب مفت و مجانی فراوان بود، کشاورزان حتی در آبیاری تحت فشار هم بیش از نیاز مصرف می کردند.

ما گفتیم 40 درصد مصرف آب کشاورزی باید کاهش یابد و شروع کردیم. تا سال 1400 به حدود 31 صدم ET رسیده بودیم، یعنی کاهش 40 درصدی تقریباً محقق شده بود.

در پایان دولت روحانی (31 شهریور 1400)، دریاچه ارومیه با 4 میلیارد مترمکعب آب تحویل دولت بعد شد، در حالی که در سال 1392 نزدیک 2٫2 میلیارد متر مکعب آب داشت و هنوز پروژه های خارج از حوزه وارد دریاچه نشده بود و پروژه های نرم افزاری نیز کامل نشده بود.

در دولت قبل، افرادی که مخالف کنترل آب کشاورزی بودند فشار آوردند و کار رها شد. یعنی ما هر سال برای کنترل برداشت آب، سر دهنه های برداشت از رودخانه ها (حدود 138 دهنه) را زمستان ها می بستیم و بهار باز می کردیم تا سهم دریاچه تأمین شود. اما این کار در دولت بعد انجام نگرفت و پروژه های احیا تقریباً رها شد و امروز دریاچه در شرف مرگ است.

خشک شدن دریاچه، چه پیامدهایی به لحاظ بهداشت محیط زیست انسانی به دنبال خواهد داشت؟

در سال 1394 هنوز گرد و غبار نمکی دریاچه مهار نشده بود. ما با پوشش گیاهی و قرق (جلوگیری از ورود گوسفند به منطقه)، گرد و غبار را در 400 هزار هکتار مهار کردیم و از 180 هزار هکتار قرق هم حفاظت شد. قبل از این اقدامات، غبار نمکی باعث آسیب جدی شده بود؛ دامپزشکی آذربایجان غربی گزارش داد سرطان پوست در حیوانات 20 برابر شده است.

همچنین بررسی های دانشگاه علوم پزشکی تبریز مشخص کرد سیستم تنفسی کودکان در چند روستا به شدت آسیب دیده است و نیز زنبورهای عسل در شرق دریاچه فعالیت خود را از دست داده اند؛ چرا که گرد و غبار نمکی باعث می شود زنبورها کندو را ترک کنند، بنابراین مسیر خود را گم می کنند و نمی توانند به گل ها برسند. این مسأله سبب توقف گرده افشانی و کاهش شدید محصولات کشاورزی می شود.

مهم تر اینکه در آن زمان نتوانستیم تأثیرات طولانی مدت را از نظر مدل سازی بررسی کنیم. هم اکنون امیدوارم با استفاده از هوش مصنوعی بتوانیم بررسی های لازم را انجام دهیم، چون اختلاف دمای زمستان و تابستان با خشک شدن دریاچه می تواند تا 6 درجه افزایش یابد؛ یعنی زمستان ها سردتر و تابستان ها گرم تر شود. پیامدهای ژنتیکی این تغییرات برای انسان، حیوان، گیاه و میکروب هنوز برای ما ناشناخته است و باید گفت در حال حاضر هوای تبریز از تهران گرم تر است.

دلیل آن را خشک شدن دریاچه ارومیه می دانید؟

یکی از دلایلش خشک شدن دریاچه است. یعنی معلوم نیست چه اتفاقاتی خواهد افتاد.

پیامدهای خشک شدن دریاچه ارومیه فراتر از آسیب به زنبورهاست. وضعیت کنونی منطقه تفاوتی با بیابان های رملی خوزستان ندارد.

هم اکنون وضعیت بخش هایی از دریاچه بدتر از خوزستان است و کاهش زنبور عسل مستقیم روی زندگی انسان ها اثر می گذارد. اگر انسانی وجود نداشته باشد، دریاچه و کویر اهمیتی ندارد.

اگر برنامه ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت رییسی ادامه پیدا می کرد، عملکرد ستاد ملی احیا در دوران روحانی قابل دفاع بود؟

اگر روند احیا ادامه پیدا می کرد، هم اکنون دریاچه ارومیه به جای صفر مترمکعب، حدود شش ونیم میلیارد مترمکعب آب داشت.

این موضوع را به رغم افزایش وسعت کشاورزی در زمان مدیریت شما بر ستاد احیا می گویید؟

ما محدودیت ایجاد کرده بودیم. آن محدودیت ها برداشته شده است. به عنوان مثال خروج چغندر قند از استان ممنوع شده بود و پلیس اجازه خروج کامیون های حامل چغندر قند را نمی داد. کارخانجات مشهد و اصفهان هم نمی توانستند محصولات بخرند.

ولی کارخانه جدید قند به داخل استان آوردند.

آن را بعداً به داخل آوردند.

در زمان مدیریت شما بود.

ببینید، در تمام کشور این مشکل را داریم. به بهای نابودی محیط زیست از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب توسعه کشاورزی داده ایم و همچنان می دهیم و بعد صحبت از امنیت غذایی می کنیم.

به نظر من این اتفاقات عجیب و غریب ریشه در قانون انحرافی توزیع عادلانه آب داشت که حواشی وزارت نیرو (مهندسان مشاور و پیمانکاران) به صورت طرح به مجلس دادند و در سال 1361 تصویب شد. بنابراین سرنوشت آب را به دست یک نفر به نام وزیر نیرو سپردیم که نه رییس جمهوری و نه نماینده مجلس حق دخالت ندارند. تمام سدسازی ها، تعطیلی محیط زیست و نقض حقابه ها نتیجه همین قانون بود.

در زمان فعالیت ستاد احیا، با بستن دهنه سدها در فصل غیرکشت، حقابه دریاچه را تأمین کردیم و مانع مرگ آن شدیم، اما نمی توان گفت دریاچه احیا شد.

نه، ببینید احیا قرار بود تا سال 1412 اتفاق بیفتد.

اما به قول خودتان به خاطر فشارهایی که ممکن بود به بحران اجتماعی هم ختم شود، نتوانستیم کشاورزی را کاهش دهیم.

ما نمی خواستیم کشاورزی را به آن صورت کاهش دهیم. ما به دنبال کاهش حقابه بودیم. هدف ما این بود که از 1.38 ترانسپایریشن (تعریق گیاه)، سهم کشاورزی را به 0.8 برسانیم.

خب شما به کشاورزان گفتید چغندر نکارند، اما بازاری برای محصولات کم آب بر که مثل چغندر درآمدزا باشد تعریف نکردید، چون کشاورز درآمدزایی خوبی داشت.

چغندرکاران درآمد خوبی داشتند اما به بهای نابودی دریاچه.

کشاورز همیشه زمینش را در اولویت قرار می دهد.

بله می دانم. ولی در همان مناطقی که کاهش آب از 1.38 به 0.8 مترمکعب رسید، بر اساس گزارش وزارت جهاد کشاورزی عملکرد کاشت محصولات 17 درصد افزایش یافت؛ نه تنها کاهش محصول اتفاق نیفتاد، بلکه وضعیت کشاورزی بهبود پیدا کرد، زیرا ریشه های گیاهان شرایط هوایی مناسب تری داشتند و آب هدر نمی رفت.

ما نباید اجازه می دادیم توسعه کشت جدید اتفاق بیفتد. کشت های موجود هم باید 40 درصد آب را صرفه جویی می کردند. دولت برنامه داشت سیستم های آبیاری تحت فشار را به صورت رایگان برای کشاورزان نصب کند و صددرصد سرمایه گذاری آن را انجام دهد، اما فشارهایی از سوی نمایندگان محلی و ذینفعان وارد شد.

برای مثال، زیر سد حسنلو کشت چغندر ممنوع اعلام شده بود اما وزارت نیرو از سهم دریاچه ارومیه آب برداشت و کشاورزان توسعه کشت دادند. حدود 1900 تا 2000 هکتار از آب دریاچه استفاده شد. گفته شد فقط می توانند جو و گندم بکارند، اما دوباره چغندر و یونجه کاشته شد. کنترل از دست ستاد احیا خارج شد، زیرا وقتی استاندار ذینفع، دبیر ستاد شود، نمی تواند در مقابل خواسته های مردمش مقاومت کند و این مشکل تا امروز نیز ادامه دارد.

راهکار چیست؟

راهکار این است که مسئولیت دریاچه از سطح استان خارج و به سطح ملی منتقل شود. باید یک ستاد ملی قوی زیر نظر شخص رییس جمهوری تشکیل شود، قبل از اینکه خیلی دیر شود. اگر همین روند یک سال دیگر ادامه پیدا کند، قابلیت احیای دریاچه از بین می رود. این ستاد علمی باید تحت مسئولیت یکی از دانشگاه های کشور با هماهنگی سایر دانشگاه ها باشد و وزرای ذیربط یا استانداران نتوانند در حوزه دریاچه دستور صادر کنند.

عملکرد دانشگاه شریف در احیای دریاچه ارومیه با انتقاد مواجه شده است. می خواستند با روشی دریاچه را نجات بدهند که خشک شد؛ یعنی انتقال آب.

انتقال آب در کجا؟

بزرگ ترین طرح ستاد احیا، انتقال آب زاب بود.

این انتقال آب، سالانه 600 میلیون مترمکعب از حقابه ما را تأمین می کند. ما از آب زاب استفاده نمی کنیم، چرا که ظرفیت توسعه ای برای بهره برداری از آن نداریم و پیش از این، این آب از کشور خارج می شد.

همین الان کشاورز دارد از این خط انتقال استفاده می کند؛ یعنی دوباره گسترش کشاورزی!

خیلی خب؛ این وضعیت از بی تدبیری مسئول است. طرح زاب، از قبل از انقلاب وجود داشت، با این هدف که توسعه کشاورزی با آب دریاچه انجام نشود و از حقابه ما از زاب استفاده شود. اما آب حوزه دریاچه ارومیه را صرف توسعه کردیم، گفتیم آن حقابه را برای دریاچه بیاوریم.

حتی دولت روحانی تصویب کرد که از دریاچه تا خروجی آب از تونل، منطقه حفاظت شده باشد. سازمان محیط زیست مکلف بود با افرادی که به این کانال تجاوز می کنند، برخورد فیزیکی کند. دو پاسگاه محیط زیست ایجاد شد و محیطبانان موظف هستند همانند برخورد با شکارچیان غیرمجاز عمل کنند. این ها نتیجه فشار ناشی از استانی شدن پروژه است.

الان این نگرانی وجود دارد که دوباره دانشگاه ها انتقال آب را برای احیای دریاچه ارومیه تجویز کنند؟

از میان 27 طرح مصوب برای احیای دریاچه ارومیه، تنها یکی مربوط به انتقال آب بوده است. به عنوان نمونه، در دولت روحانی، پروژه تصفیه خانه فاضلاب تبریز و انتقال پساب آن به دریاچه ارومیه تا 95 درصد پیشرفت داشت و تنها 5 درصد کار باقی مانده بود. طبق برنامه، این پساب تصفیه شده باید به دریاچه منتقل می شد. چرا منتقل نکردند؟ چون برداشتند و مصرف کردند. این طرح می توانست سالانه 260 میلیون مترمکعب آب وارد دریاچه کند.

بر اساس برنامه های احیا، علاوه بر 600 میلیون مترمکعب، سالانه 860 میلیون مترمکعب دیگر نیاز بود که بخشی از آن با کاهش 40 درصدی حقابه کشاورزان و بخشی دیگر از حقابه رودخانه ها تأمین می شد تا در مجموع 3.6 میلیارد مترمکعب آب وارد دریاچه شود.

اگر برنامه ها کامل اجرا شده بود، دریاچه ارومیه اکنون حداقل 6.5 میلیارد مترمکعب آب داشت و تا سال 1412 با 14.7 میلیارد مترمکعب به تراز اکولوژیک خود می رسید. اما اهمال کاری و اجرای ناقص طرح ها این هدف را دور از دسترس کرده است. حالا به دانشگاه شریف نمی خواهند بدهند، به دانشگاه تهران، به دانشگاه بلوچستان اصلاً به یک دانشگاه ترکیه ای داده شود. چون با این وضعیت، دریاچه احیا نخواهد شد.

باید به دنبال راهکاری بود که بحران اجتماعی در پی نداشته باشد.

ما بحران اجتماعی نداشتیم. مردم اتفاقاً سال های ابتدایی بیشتر از مسئولان همکاری کردند.

مشاهدات من به عنوان خبرنگار این حوزه حرف شما را تأیید نمی کند. مثلاً به روستاییان گفته بودند که شغل جایگزین برای شما تعریف می کنیم اما در اجرا با کمک خیریه ها چند چرخ خیاطی برای زنان یک روستا تهیه شد. معلوم است که کشاورز با طرح همکاری نمی کند چون بازار ملموس خودش را دارد. بنابراین آن چیزی که من دیدم، با چیزی که شما می گویید، همخوانی ندارد.

ببینید شما ممکن است که دو تا روستا رفته باشید. ما اول مقاومت داشتیم. دوسال به تحریک نمایندگان وقت آذربایجان غربی مقاومت وجود داشت، آذربایجان غربی همکاری نمی کرد. چون آب زیاد داشت. چون قربانی شرق است، بی آبی را بیشتر آذربایجان شرقی احساس می کرد، گرد وغبار را هم، چون جریان باد از غرب به شرق است. مردم اول مقاومت کردند. استانداران وقت تا آخر مخالفت می کردند. همکاری نمی کردند. خود آقای روحانی اول حرف ما را قبول نداشت، اما در نهایت به نتیجه رسید و همین موضوع سبب شد استاندار آذربایجان غربی عزل شود. بعد از آن هم فرقی نکرد چون در دولت آقای رییسی مسئولیت را به استاندارها سپردند.

پس استان آذربایجان شرقی بیشتر ضرر دیده است؟

90 درصد ضرر برای آذربایجان شرقی است ولی 90 درصد آب حوزه در آذربایجان غربی قرار دارد.

پس مردم و مسئولان آذربایجان غربی هنوز مشکل کم آبی را جدی نگرفته اند؟

نخیر جدی نگرفته اند.

الان وضعیت دریاچه ارومیه چگونه است؟

مساحت دریاچه حدود 5300 کیلومتر مربع است که نزدیک به 130 کیلومتر مربع آن دیگر قابلیت احیا ندارد. این بخش در ضلع جنوب شرقی، جایی که رودخانه زرین رود وارد دریاچه می شود، به دلیل شیب منفی و رسوب گذاری پر شده است. بنابراین این 130 کیلومتر مربع باید به عنوان منطقه حفاظت شده دریایی- باتلاقی در نظر گرفته شود و تنها 4300 کیلومتر مربع باقی مانده را می توان احیا کرد.

اگر آقای پزشکیان بخواهد دریاچه را از خشکسالی سال آینده نجات دهد، باید با پرداخت پول به کشاورزان، کاری کند چند سال زمین ها کشت نشوند.

درآمد ارزی کشاورزی حوزه دریاچه ارومیه حدود 1.2 میلیارد دلار در سال است، اما هزینه های جانبی و بهداشتی ناشی از خشک شدن دریاچه برای مردم منطقه، سالانه چندین میلیارد دلار برآورد می شود. این نشان می دهد که اثرات اقتصادی و اجتماعی خشک شدن دریاچه فراتر از درآمد کشاورزان است و امنیت آب آشامیدنی را نیز تهدید می کند.

در زمان جنگ، تعداد مهاجران کمتر از یک میلیون نفر بود و شهرهای شیراز، اصفهان و تهران با مصایب اقتصادی و اجتماعی روبه رو شدند. اکنون با حدود 6 میلیون نفر در حوزه دریاچه و شهرهای اطراف، از جمله تبریز با دو تا سه میلیون نفر جمعیت، مسأله فراتر از محیط زیست رفته و به موضوع مرگ و زندگی مردم تبدیل شده است. اگر تدبیری اندیشیده نشود، مردم ناگزیر به تنفس نمک در محیطی خشک خواهند بود.

روزنامه ایران آمادگی خود را برای انعکاس نظر مسئولانی که در این مصاحبه به آن ها اشاره شده و متخصصانی که نظرات متفاوتی دارند، اعلام می کند. مطمئنا بحث خشکیدگی دریاچه ارومیه به عنوان پدیده ای ملی در آینده از طرف روزنامه پیگیری خواهد شد.