یک کنشگر محیط زیست می گوید: وقتی رودخانه از حالت طبیعی به مصنوعی یا کانالی که گاهی وقت ها به آن آب جاری می شود تبدیل شود، تمام کارکردهای طبیعی خود را از دست می دهد. زیست مندانی که در رودخانه زاینده رود یا در کنار آن یا در تالاب رودخانه (تالاب گاوخونی) زندگی می کردند، آسیب شدید می بینند یا اساسا نابود می شوند.

به گزارش خبرآنلاین، در حالی که به دلایل مختلف برگزاری کنسرت در میدان آزادی کنسل شده بود، خبر برگزاری کنسرت در زاینده رود، روز گذشته در رسانه ها و فضای مجازی پیچید و تبدیل زاینده رود به تالار موسیقی خیابانی حامیان محیط زیست را متعجب کرد.

سالهای سال است که پای معضل بی آبی و خشکسالی به زاینده رود هم باز شده است و با جاری شدن کمترین میزان آبی در آن، مردم دوباره به پرآب شدن زاینده رود و کاهش تنش کم آبی آن امیدوار می شوند اما با تبدیل محوطه زاینده رود به محل برگزاری کنسرت، چشم بر معضل بزرگ خشکسالی بسته می شود. حالا هم که برگزاری کنسرت در زاینده رود از بی توجهی و بی اهمیتی سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به فاجعه خشک شدن زاینده رود حکایت دارد.

عباس محمدی کنشگر محیط زیست، در خصوص تبدیل محوطه زاینده رود به محل برگزاری کنسرت، می گوید: با توجه به اینکه کنسرت همایون شجریان در محدوده میدان آزادی لغو شد، خیلی مایل نیستم در مورد نفس برگزاری کنسرت اظهارنظر کنم اما در مورد برگزاری هر گونه کنسرت در فضاهای عمومی باید بگویم که با توجه به محدودیت هایی که در طی سالهای طولانی موسیقی درگیر آن بوده، کار خیلی خوبی است اما نه در بستر زاینده رود و با عادی سازی خشک کردن رودخانه و بی توجهی به این فاجعه و تبعات آن.

مشروح گفتگو را در ادامه بخوانید:

به عنوان یک کنشگر محیط زیستی آیا با برگزاری کنسرت در زاینده رود موافق هستید؟

در مجموع اگر موسیقی به فضاهای عمومی بیاید، برای احیای روحیه مردم و عجین شدن موسیقی با زندگی روزمره مردم خوب است اما در مورد برگزاری کنسرت یا هرگونه موسیقی خیابانی در بستر راینده رود باید بگویم در نامه ای که شبکه تشکل های محیط زیستی در مخالفت با آن زده است، نکته ای دیدم که به نظرم خیلی قابل توجه است؛ عادی سازی فاجعه و عادی سازی اتفاقات ناگوار محیط زیستی در این نامه آمده و تعبیر درستی است و قضیه خشک بودن زاینده رود نباید عادی سازی شود.

الان به وضعیتی رسیده ایم که متاسفانه مسئله خشک شدن رودخانه هایمان به یک موضوع عادی بدل شده و مسئولیت این قضیه بیشتر از محیط زیست، متوجه وزارت نیرو است و قصور وزارت نیرو باعث آن شده است.

چرا وزارت نیرو را در خشک شدن رودخانه ها مقصر می دانید؟

از سال ها پیش سرنوشت رودخانه ها را از سال ها پیش یعنی از چند دهه پیش، به دست وزارت نیرو داده اند و وزارت نیرو بود که خشک شدن رودخانه ها، جویبارها و از بین رفتن منابع آبی کشور را به نوعی عادی سازی کرد. وزارت نیرو حتی قبل از خشکسالی های چند سال اخیر همیشه خشک شدن امتداد رودخانه ها را به جو، تغییرات اقلیمی و مسائلی مثل مصرف زیاد نسبت می داد و عمده اشکال که در سمت این وزارتخانه است و به طور کلی دلیل عمده خشک کردن رودخانه ها به اقداماتی چون سدسازی و ایجاد سیل بندهایی که سازمان منابع طبیعی روی رودخانه ها می زند، مربوط است که البته نادیده گرفته شده است.

عادی سازی خشک کردن رودخانه ها دقیقا چه معنایی دارد؟

در طی این سال ها به نوعی عادی سازی بوده که گویا اتفاقی که در رودخانه ها و سایر پهنه های آبی و آبخوان های ما می افتد، مربوط به طبیعت است و کسی هم در وقوع آن مقصر نیست.

در مورد زاینده رود مشخصا باید بگویم عادی سازی فاجعه خشکسالی، از موقعی اتفاق افتاد که رودخانه را به یک مجرا و کانال آب تبدیل کردند؛ چگونه در طول سال چند هفته ای دریچه های سد زاینده رود را باز می کنند تا آب مثلا برای کشت بهاره بیاید؛ انگار که رودخانه که در طبیعت یک نقش بی بدیل و زندگی ساز دارد، یک کانال آب دارد که آقایان با رها کردن آب، آب را به سر زمین ها می رسانند و این بدترین سرنوستی بود که می شد برای رودخانه ها رقم بزنیم.

در مورد زاینده رود خیلی مشخص از 50 تا 60 سال پیش کار خشک کردن اتفاق افتاد؛ سد زاینده رود ساخته شد و انتقال آب هم از سرچشمه های کارون و… صورت گرفت ولی هیچ کمکی به بهبود وضعیت این رودخانه از اصفهان به سمت جنوب شرق نکرد چون کل ماجرا به صورت وارونه مطرح شد؛ یعنی به جای اینکه بیایند و رودخانه را به شکل یک سیستم طبیعی ببینند، آن را به یک کانالی که هر وقت دلشان بخواهد در آن آب جاری کنند، تبدیل کردند.

تبعات برگزاری کنسرت در زاینده رود چیست؟

وقتی رودخانه از حالت طبیعی به مصنوعی یا کانالی که گاهی وقت ها به آن آب جاری می شود تبدیل شود، تمام کارکردهای طبیعی خود را از دست می دهد. زیست مندانی که در رودخانه زاینده رود یا در کنار آن یا در تالاب رودخانه (تالاب گاوخونی) زندگی می کردند، آسیب شدید می بینند یا اساسا نابود می شوند.

اینکه چه حجم از جمعیت در برگزاری کنسرت یا موسیقی خیابانی در زاینده رود حاضر می شود و اینکه آیا موجب آسیب به سازه های زاینده رود می شود یا خیر هم، این مسئله باید مورد توجه و بررسی قرار بگیرد.

نمی دانم کنسرت در بستر زاینده رود خشک، با چه قصد و نیتی می خواهد اجرا شود اما این پیشنهاد من است و شاید به گوش برگزار کنندگان آن برسد، بهتر است جایی مناسب در حاشیه رودخانه زاینده رود یا هر جای دیگری در اصفهان و نه در بستر آن و البته با انتقال این پیام که کنسرت و برگزار کنندگان و مردم حاضر در کنسرت خواهان یک فکر و تدبیر اساسی برای احیای رودخانه زاینده رود هستند، برگزار شود و خب این می تواند علاوه بر اینکه موسیقی برای مردم شادی می آفریند، حاوی یک پیام اجتماعی مشخصی هم برای مسئولان امر باشد.

شهر اصفهان، تاریخ و حیات خودش را تا حد زیادی مدیون رودخانه زاینده رود است و وقتی که این رودخانه خشک شود، حداقل نیمی از زیبایی و ارزش های تاریخی اصفهان مخدوش می شود.

سازمان محیط زیست دراین باره چطور باید عمل کند؟

در طول چند دهه اخیر، سازمان محیط زیست را عملا و عمدا به چرخ پنجم در دستگاه دولتی بدل کرده و به حاشیه رانده اند تا هر کاری که خودشان در دولت می خواهند با داشته های سرزمینی ما مثل زمین، کوهستان و رودخانه ها انجام دهند. خود این موضوع که رودخانه ها را به وزارت نیرو سپرده اند، اشتباه بسیار بزرگی بوده که انجام شده است. تشکیلات مهندسی وزارت نیرو که باید به دنبال برق برود، اصلا چه ارتباطی با آب و رودخانه دارد؟

محیط زیست یا سازمان منابع طبیعی باید عهده دار مدیریت اکولوژیک رودخانه ها می شده که این اتفاق نیفتاده است و الان هم سازمان حفاظت محیط زیست به زبان عامیانه کاره ای نیست که بخواهد واکنشی نشان بدهد و خب از طرفی از این موضوع نداشتن وظیفه و ادامه منفعل بودن خود در چنین مواردی، در شرایط فعلی استقبال هم می کند.

در بسیاری از موارد هم جز وظایف سازمانی محیط زیست نیست و از طرفی با محدودیت منابع، محدودیت نیروی انسانی و… هم روبرو است؛ مجوز برگزاری کنسرت در شهر را یک کسی (احتمالا شهرداری) می دهد؛ مدیریت جریان آب در بستر رودخانه را خود وزارت نیرو بر عهده دارد؛ اما در این مورد خاص (برگزاری کنسرت و موسیقی خیابانی در بستر زاینده رود) چون سازمان حفاظت محیط زیست طبق ماده اول قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، رسالتی دارد، سرنوشت محیط زیست کشور به این سازمان سپرده شده است و باید در این خصوص هم ورود کند. یا اگر اصل 50 قانون اساسی را بخواهیم در نظر بگیریم، سازمان حفاظت محیط زیست در خارج از حوزه هایی که مسئولیت مستقیم دارد، ناظر بر هرگونه فعالیتی است که موجب آسیب رساندن یا آلودگی محیط زیستی شود.

سازمان محیط زیست و همچنین اداره کل محیط زیست اصفهان باید حداقل در مورد برگزاری کنسرت در بستر زاینده رود بیانیه بدهد و نظر خود را اعلام کند. عادی سازی خشک کردن زاینده رود از زمانی اتفاق افتاد که در سرچشمه های این رودخانه در کوهستان، آنقدر سدهای کوچک تحت عنوان آبخیزداری ساختند که نظام طبیعی رودخانه و آبخیزش به هم ریخته است.

در کوهستان زردکوه در منطقه شاهان کوه و بقیه حوزه های آبخیز زاینده رود شاید صدها یا چند هزار سیل بند ساخته شده است و همچنین ساخت باغ های مختلف که مصرف آب را بالا برده و خود اینها مانع رسیدن آب به بستر اصلی زاینده رود شده است و واکنش و اقدام مناسب از سمت دولت و محیط زیست انجام نشده و خشک شدن بستر زاینده رود امری عادی شده و الان در این بستر کنسرت برگزار می شود یا فوتبال بازی می کنند.

آیا تاکنون رودخانه دیگری مشابه زاینده رود داشته ایم؟ سرنوشتش چه شد؟

در موردی مثل رودخانه قم، آمدند و در بستر رودخانه پاساژ ساختند و بخشی از آن را به پارکینگ تبدیل کردند. در قم رودخانه ای داشتیم و در دهه های قبل همیشه کم تا زیاد همیشه در آن آب جاری بود و در اثر سوء مدیریت ها و مقداری هم تغییرات اقلیمی که رودخانه چند وقتی خشک بود، آقایان دیدند زمین خوبی دارد و آمدند در بستر رودخانه قم پارکینگ و دیگر سازه ها را ساختند؛ خب سیلی هم آمد و تعداد زیادی از ماشین ها را هم از بین برد و صدمات جانی و مالی بسیاری را به بار آورد.

سازمان حفاظت محیط زیست و اداره های زیرمجموعه آن به ویژه در مورد رودخانه ها، اساسا به هیچ انگاشته شده و از این نادیده گرفته شدن ها و نداشتن مسئولیت استقبال هم می کنند.