خسوف یا ماه گرفتگی یکی از پدیده های نجومی و از آیات و نشانه های خداوند است که دین اسلام در زمان رخداد آن توصیه هایی دارد.

به گزارش مهر، خسوف، یا ماه گرفتگی، پدیده ای نجومی است که در زبان عامیه به آن ماه خونین نیز گفته می شود. در این حالت ماه وارد سایه زمین شده و خورشید و ماه و زمین در یک راستا قرار می گیرند. زمین مانع رسیدن نور خورشید به ماه می شود و نور سفیدرنگ ماه که حاصل بازتابش نور خورشید است تبدیل به نور سرخ رنگی می شود که از جو خود گرفته است.

در دین اسلام خسوف و کسوف از رویداد طبیعی و از نشانه ها و آیات خداوند است که در زمان تعیین شده خواندن نماز آیات به هر مسلمانی واجب است. عده ای با این عقیده که خسوف و کسوف نحسی و شومی دارد این مسئله را به اسلام و روایات و احادیث پیوند می زنند در حالی که اینها تنها نشانه هایی از عظمت هستی و قدرت خداوند در نظم خلقت پدیده ها است تا مردم از آن پند گیرند.

در آیه فَإِذا بَرِقَ الْبَصَرُ وَ خَسَفَ الْقَمَرُ وَ جُمِعَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ (آنگاه که چشم در دیدن متحیر شود و خسوف خورشید و ماه اتفاق افتد) منظور از خسوف بی نور شدن آن است. طبق آیه شریفه یکی از نشانه های قیامت خسوف است که خدای عزوجل نمونه این خسوف را در طول سال، در نقاط مختلف جهان با قرار دادن زمین بین خورشید و ماه و افتادن سایه زمین بر روی ماه نشان می دهد تا به جهانیان قدرت و عظمت و بزرگی خود را نشان دهد و به بندگان گوشزد کند که چنین اتفاقی در آستانه قیامت خواهد افتاد و ظلمت به خاطر خسوف کلی در خورشید و ماه، همه جا را فرا خواهد گرفت.

هیچ سند معتبری نسبت به شومی و نحسی در زمان خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی موجود نیست و گفته های مطرح شده نیز هیچ گونه ارزش عقلی، علمی و شرعی ندارد. تنها در برخی احادیث و روایت ها سفارشاتی در زنان خسوف و کسوف شده است. امام سجاد علیه السّلام می فرماید: جز شیعیان ما کسی به خاطر خسوف و کسوف و زلزله نمی ترسد و به خدا استغاثه نمی کند پس اگر یکی از این ها رخ داد به خدا پناه ببرید و به او مراجعه کنید.

نیز سفارش شده است که به هنگام نماز آیات پیش آمدهای هولناک آخرت و زلزله های آن و گرفتگی خورشید و ماه و تاریکی قیامت و ترس خلائق از گرفتار شدن به عذاب و عقوبت الهی را بیاد آور. و دعا و تضرّع بسیار کن و با خوف و خضوع و خشوع از خدا رهایی از آن گرفتاری ها را طلب کن و از او بخواه که تو را از آن ظلمت بگذراند و به نور رهنمون شود و از لغزش هایت چشم بپوشد. از گناهانت توبه کن به امید آنکه به این نفس شکسته و سرافکنده که از تقصیر خود حیا بر او غلبه کرده نظری کند و توبه ات را بپذیرد و لغزشت را ندیده گیرد.

در وسایل الشیعه حدیثی از امام محمدباقر (ع) و امام صادق (ع) نقل شده است که فرمودند هرگاه پروردگار عالم بخواهد ب ندگانش را ب یم دهد و به آنان ترک گناه را یادآوری کند خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی می شود، هرگاه چنین شد با ادای نماز به او پناهنده شوید .

طبق شریعت اسلام نماز آیات در خورشید گرفتگی یا کسوف، ماه گرفتگی یا خسوف، زلزله چه کم باشد یا زیاد، واجب خواهد شد. علاوه بر این در مواردی مانند، رعد و برق، باد سیاه و سرخ و در کل حوادث طبیعی آسمانی، فرو رفتن زمین و ریزش کوه و در کل حوادث طبیعی زمینی که موجب ترس و وحشت اکثریت مردم شود، خواندن نماز آیات بر فرد واجب می شود.

نماز آیات دو رکعت است و مانند نماز صبح خوانده می شود با این تفاوت که هر رکعت پنج رکوع دارد. پس در رکعت اول و دوم سوره حمد و سوره دوم نماز (مانند سوره اخلاص) پنج بار خوانده می شود و پس از هر بار خواند این دو سوره یک رکوع انجام می گیرد. پس از رکوع پنجم فرد بلند می شود و به سجده می رود.

نحوه دیگر خواندن نماز آیات این است که سوره حمد تنها یک بار خوانده می شود و سوره دوم نماز (مانند سوره ناس یا سوره لیله القدر که حاوی لااقل پنج آیه هستند) به پنج قسمت تقسیم می شود و پس از خواندن هر آیه یک رکوع انجام می گیرد. پس از رکوع پنجم فرد بلند می شود و به سجده می رود.

یکشنبه 16 شهریور آسمان ایران شاهد این پدیده نجومی است و ماه گرفتگی کامل یا خسوف کلی در آسمان قابل مشاهده است که همگان قادر به دیدن آن با چشم غیر مسلح هستند. این پدیده مهمترین رویداد نجومی سال است که در بسیاری از نقاط جهان هم دیده می شود. طبق اعلام کمیته آماتوری نجوم ایران خسوف از ساعت 21:00 شروع می شود و حدود 82 دقیقه به طول می انجامد و در ساعت 22:22 پایان خواهد یافت.

اوج این گرفتگی در حوالی ساعت 21:41 است، زمانی که ماه به عمیق ترین بخش سایه زمین وارد می شود و قرص آن به طور کامل به رنگ سرخ درمی آید. اهمیت این خسوف نه تنها در مدت زمان طولانی آن بلکه در گستره مشاهده پذیری وسیع آن نیز است، چرا که این پدیده در سراسر ایران، بیشتر مناطق آسیا، استرالیا، شرق آفریقا و بخش هایی از اروپا به وضوح قابل روییت است، در حالی که قاره آمریکا از مشاهده آن بی بهره خواهد ماند.

طبق فتوای مراجع عظام تقلید از زمانی که ماه گرفتگی شروع می شود تا زمانی که به نهایت می رسد، این نماز باید با نیت ادا خوانده شود؛ اما از هنگامی که ماه گرفتگی شروع به بازشدن می کند تا پایان ماه گرفتگی نماز آیات باید با نیت مافی الذمه خوانده شود و پس از ماه گرفتگی باید با نیت قضا خوانده شود.