فرارو- حضور مهاجران افغان در ایران مدت هاست که با هشدارهای کارشناسان و برخی از سیاسیون وارد فاز جدی تری شده است و اخیراً طرد اتباع غیرقانونی شتاب بیشتری گرفته است. باید توجه داشت که مهاجران افغان به رایگان یا با یارانه های دولت ایران از امکانات درمانی و آموزشی و اجتماعی بهره می برند. این در شرایطی است که کشور گرفتار ناترازی های شدید انرژی آب، برق، گاز و اقتصادی است.

به گزارش فرارو، در سال های اخیر در کنار ادامه اعمال تحریم های آمریکا علیه ایران، تورم های بالا، جهش های ارزی و همچنین تعمیق ناترازی ها در اقتصاد ایران، ورود پرشمار اتباع غیرمجاز افغانی بر ناترازی ها دامن زده است. به بیان روشن تر، افزایش حضور اتباع افغان غیرمجاز در سال های اخیر، پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و امنیتی گسترده ای برای کشور به همراه داشته است؛ از فشار بر بازار مسکن و مصرف گسترده یارانه ها گرفته تا نفوذ اطلاعاتی- امنیتی دشمن که در جنگ اخیر نمایان شد. حال با تشدید روند بازگرداندن این اتباع، فرصتی برای قانونمند کردن سیاست مهاجرت در ایران و اصلاحات اقتصادی فراهم شده است.

در سال های گذشته، ایران یکی از مقاصد اصلی مهاجران و پناه جویان منطقه بوده است. اگر بخواهیم دقیق تر بگوییم، از سال 1355 و آغاز اخراج اتباع ایرانی از عراق، تا ورود میلیونی آوارگان عراقی و سپس افغانستانی در طول جنگ ها و بحران ها، ایران با موج های متعددی از مهاجرت مواجه شده است.

از همان دهه شصت، با آغاز جنگ های داخلی در افغانستان، ایران بازوی حمایتی خود را دراز کرد. موج اول مهاجران افغان آمدند و ماندند. اندکی رفتند اما بسیاری در ایران ریشه دواندند. دهه هفتاد، با قدرت گرفتن طالبان، موجی دیگر از مهاجرت بر کشور سایه انداخت. باز هم درهای ایران بزرگ به روی همسایه باز بود و افغان ها آمدند و کنار مردم جای گرفتند.

اما سومین موج، سنگین تر و گسترده تر از همیشه بود؛ عظیم ترین موج مهاجرتی بود که ایران تاکنون به خود دیده بود. تابستان 1400، با بازگشت دوباره طالبان به قدرت، میلیون ها نفر از مرزهای شرقی عبور کردند به ایران آمدند. تا جایی که سازمان بین المللی مهاجرت اعلام کرده که مقصد حدود 70 درصد از پناهجویان افغانستانی، پس از سقوط دولت سابق، ایران بوده است. طوری که آمار ورود این مهاجران به ایران پس از مرداد 1400 حدود دو ونیم میلیون نفر اعلام شده است.

نادر یاراحمدی، رییس مرکز امور اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور، اعلام می کند که بعد از اتباع افغانستانی، عراقی ها در کشور حضور دارند و با شرایط پناهندگی در کشور زندگی می کنند. اخیرا هم از مرزهای شرقی کشور اتباع پاکستانی و بنگلادشی وارد شده اند که دستگیر و بازگردانده می شوند.

براساس آخرین آمارهای غیررسمی، حدود 7 میلیون مهاجر افغانستانی در ایران حضور دارند که با لغو برگه های سرشماری مهاجرین، بیش از چهار میلیون نفر از آن ها غیرقانونی هستند. وزارت کشور 15 تیر 1404 را آخرین مهلت خروج اتباع غیرمجاز از ایران اعلام کرده است.

محسن روحی صفت، دیپلمات پیشین ایران در افغانستان و مسئول پیشین ستاد پشتیبانی افغانستان در وزارت امور خارجه گفت: برنامه سازمان دهی مهاجران افغان در ایران پیش تر و از سال 1401 آغاز و اعلام شد که باید مهاجران غیرقانونی ظرف مدت معینی کشور را ترک کنند. اما این برنامه، به طور جدی پیگیری نشد. در سال 1403 دوباره این موضوع با جدیت مطرح شد و گفته شد تا پایان سال، اتباع غیرمجاز باید ایران را ترک کنند.

در اسفند 1403 و با فشارهای اجتماعی این مهلت تا 15 تیر تمدید شد؛ زیرا بسیاری از فرزندان مهاجران در مدارس ایران مشغول تحصیل بودند. گفته شد که پس از این تاریخ، در صورت عدم خروج داوطلبانه، افراد دستگیر و به مرزها منتقل خواهند شد و به مدت پنج سال امکان دریافت ویزای ورود به ایران را نخواهند داشت.

بر این اساس، تصمیم طرد اتباع بیگانه از کشور ناگهانی نبوده و از سال ها قبل در حال پیگیری بوده است و همزمان با شروع جنگ تحمیلی 12 روزه فرایند خروج اتباع افغانستانی سرعت بیشتری گرفته است.

نادر یاراحمدی رییس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور می گوید: از جمعیت 6 میلیونی اتباع افغان، حدود 2 میلیون نفر دارای برگه سرشماری هستند. مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور اعلام کرده است که به زودی اتباع که برگه سرشماری ندارند از کشور اخراج خواهند شد؛ یعنی حدود 4 میلیون نفر.

طبق گفته نادر یاراحمدی، از مجموع یک میلیون و 833 هزار و 636 تبعه غیرمجاز خارج شده از کشور، خروج یک میلیون و 200 هزار نفر در سال جاری انجام شده است.

در اینکه ایرانی ها در طول این چند دهه میزبان خوبی برای افغان ها بوده اند یا خیر، داوری با خود این اتباع است. اما باید منصفانه بگوییم که مهمان پذیر بودن هم آستانه تحملی دارد که در شرایط تحریمی و جنگی کشور به سر رسیده است و مردم هم ضمن عزت و احترام به افغان ها، خواهان روشن بودن چراغی که به خانه روا هست، شده اند.