فرارو- اگرچه تهرانِ درحالِ خفگی نیاز به حمایتی از جنس کنار گذاشتن خودرو شخصی و تردد با وسایل نقلیه عمومی دارد اما چالش های متروسواری روزبه روز بیشتر می شود.

به گزارش فرارو، هرچه سن متروها بالاتر می رود، نفس آن ها در طول مسیر زودتر به شماره می افتد. نمونه آن نیز روز 29 مهر ماه است که صدها مسافر را در جاده گذاشت و حدود نیم ساعتی به حالت اغما رفت. همان لحظات بود که مدیر ارتباطات و امور بین الملل شرکت بهره برداری متروی تهران و حومه، ضمن عذرخواهی از شهروندان بابت تأخیر پیش آمده، گفت: تا زمان بازگشت سرویس به حالت عادی، همشهریان عزیز در صورت نیاز از سایر سامانه های حمل ونقل عمومی استفاده نمایند. صرف نظر از این که وسط اتوبان وسیله نقلیه عمومی دیگری پیدا می شود یا نه باید به گرفتاری های پیش آمده برای مردم اشاره کرد و علت تکرار اختلالات در مترو را بررسی نمود.

حوالی 8 صبح خطوط تلفنی شرکت ها و ادارات از تماس مکرر کارمندانی که بلاتکلیف در مترو گلشهر- تهران مانده بودند مشغول شد. اکثر آن ها به بالادستی خود اطلاع می دادند که گیر افتاده اند و با کمی تاخیر به محل کار می رسند. یکی از آن ها قسم می خورد که راست می گوید. بنابراین دست به دوربین شد و از ایستادن مترو فیلم گرفت تا برای مدیر بفرستد.

اما ظاهرا نیازی به این کار نبود چراکه کمی بعد، درهای اضطراری مترو باز شد تا مردم واگن ها را تخلیه کنند و ویدئوهای گرفته شده به سرعت به دست خبرگزاری ها رسید. آن ها تقریبا وسط اتوبان تهران-کرج بودند و هر کدام برای رسیدن به محل کارشان چالش های فراوانی پیش رو داشتند.

ویدئویی از سرگردانی مردم پس از خروج اضطراری از مترو

از آن سو، متروهای ساعات بعد نیز با تاخیر مواجه شده بودند و آغاز روز کاری مردم، مدام به تعویق می افتاد. کاملیا، یکی از مسافران، می گفت: وقتی هر مساله ای تبدیل به عاملی شود تا زندگی را از نظم طبیعی خارج کند، بدون شک تمام طول روز اضطراب خواهم داشت. این هم از امروز.

البته این مشکل مختص به کاملیا نبود. همین خرداد ماه بود که مدیر ارتباطات و امور بین الملل شرکت بهره برداری مترو تهران و حومه گفت: در ماه خرداد تعداد مسافران مترو تهران به 24 میلیون و 682 هزار و 121 نفر رسید و در مجموع 40 میلیون و 914 هزار و 898 سفر به ثبت رسید. بنابراین خراب شدن مترو به معنای برهم خوردگی میلیونی سفر است. مساله در مورد کرج هم همینطور است و گاهی وضع وخیم تر می شود چراکه این سفری بین استانی ست. سال 1400 بود که رییس سازمان قطار شهری کرج گفت روزانه 100 هزار نفر مسافر میان کرج و تهران تردد می کنند و احتمالا در این سال ها بر تعداد مسافران افزوده شده.

اما دلیل خراب شدن مترو گلشهر- تهران چه بود؟ قطعی برق شبکه بالاسری مترو. اما این مساله برای مسافران کوچک ترین اهمیتی نداشت. آنان که از گرمای هوا و نبود تهویه مناسب جان به سر شده بودند فقط می خواستند سریع تر به مقصد برسند.

فرهاد، یکی از مسافران مترو، می گفت: تازه سرما خوردگیم خوب شده است و با برونشیت دست و پنجه نرم می کنم. صبح و عصر به قدری متروهای تندرو شلوغ است که فضایی برای نفس کشیدن نیست. مشاهدات میدانی نشان می دهد، مترو گلشهر در ساعات تندرو خود در حالی به کرج می رسد که صندلی های آن و برخی از فضاهای میانی پر است و صدها شهروند کرجی در حالی سوار مترو می شوند که باید در راهروها بایستند.

این در حالی است که سال های سال است مدیران مترو کرج در مورد این مساله صحبت می کنند. رییس سازمان قطار شهری کرج هم یکبار یادآور شده بود: خط متروی کنونی جوابگوی جابجایی این حجم مسافر نیست و در نهایت توان جابجایی 70 هزار مسافر را دارد، به همین دلیل خط سومی هم باید ایجاد شود.

اختلالات مکرر در متروی تهران و کرج نتیجه ترکیبی از مسائل فنی، مدیریتی، مالی و جمعیتی است که بر تجربه روزانه مسافران اثر مستقیم می گذارد. بخشی از قطارهای متروی تهران و کرج، به ویژه در خطوط پرتردد، از حد مجاز تعمیرات اساسی گذشته اند و بسیاری از آن ها نیازمند بازسازی هستند.

چندی پیش کارکنان مترو در واکنش به صحبت های زاکانی، شهردار تهران، که ناوگان های تهران تعریف کرده بود گفته بودند: ایشان در گفتگوی ویژه خبری از شرایط فعلی تعریف کردند، اما ما مستقیم در کار هستیم و می بینیم ناوگان چه وضعیتی دارد. می دانیم که قطارها ما به شدت فرسوده هستند.

این فرسودگی باعث افزایش احتمال خرابی ناگهانی قطارها و توقف طولانی در مسیرها می شود و کمبود قطعات یدکی، ناشی از تحریم ها، تعمیرات اساسی را با تأخیر مواجه کرده است. پیش تر هم دبیر کمیسیون عمران و حمل ونقل شورای شهر تهران گفته بود: به دلیل تلنبارشدگی اقدام ها که ناشی از تحریم های بین المللی است به نسبت برنامه چهارم تحول پیشرفت، عقب ماندگی قابل ملاحظه ای در تعمیر و نگهداری مترو تهران رخ داده است.

نکته این است در فروردین ماه سال جاری که اتفاق مشابه 29 مهر برای خط 5 مترو تهران افتاده بود کارکنان هشدار داده بودند: در شرایط گسستگی قطار، احتمال آسیب به مسافران بر اثر ضربات وارد شده به واگن ها وجود دارد. همچنین مسافرانی که بدلیل سانحه ی ایجاد شده در حریم ریلی تردد می کنند با احتمال برخورد به قطارهای عبوری نیز مواجه می شوند.

از طرفی تأمین بودجه کافی برای نگهداری تجهیزات، خرید قطارهای نو و توسعه زیرساخت ها همواره یکی از چالش های اصلی مترو بوده است تا جایی که در مورد اتفاق پیش آمده در 29 مهر رییس کمیسیون عمران و حمل ونقل شورای شهر تهران با انتقاد ازعدم تأمین بودجه تعمیرات خط 5 مترو، اختلال اخیر در مسیر تهران کرج را نتیجه بی توجهی به هشدارهای فنی وعدم اختصاص منابع مالی دانست. از طرفی دیگر رییس شورای شهر تهران نیز در واکنش به اختلالات اخیر مترو تهران گفت: باید اورهال و رسیدگی شوند ولی همیشه ممکن است اشکالات غیرقابل پیشبینی رخ دهد. وی در مورد بودجه 11 درصدی هم گفت: این بودجه برای اورهال است.

ناوگان مترو تهران در حال حاضر هزاران واگن کم دارد و بودجه غالباً صرف توسعه خطوط جدید می شود، در حالی که نگهداری خطوط موجود عقب می افتد. البته این مساله ای نیست که رویت نشده باشد. طبق گزارشی از ایمنا: پروژه تأمین 1071 واگن جدید با اعتبار 40 هزار میلیارد تومان در دستور کار قرار دارد، اما تحقق آن نیازمند هم افزایی مدیریت شهری، دولت و نهادهای بالادستی است. اما تا تامین نشدن واگن ها مشکلات ادامه دارد و این وضعیت باعث می شود که حتی اختلال های کوچک، مانند قطعی برق شبکه بالاسری، به مشکلات گسترده ای در روند حرکت قطارها منجر شود.

به جز آن، فشار جمعیتی و ازدحام شدید مسافران نیز چالش دیگری است. روزانه میلیون ها سفر با مترو انجام می شود و در خطوط پرتردد، فضای کافی برای جابجایی راحت مسافران وجود ندارد. ازدحام وقتی با کمبود قطار و تأخیرها ترکیب می شود، باعث توقف طولانی در ایستگاه ها و تأخیر در آغاز سفرها می شود، تجربه ای که مسافران در ساعات شلوغی صبح و عصر با آن روبه رو هستند.

زینب، یکی از شهروندانی که هرروز با مترو به محل کار می رود، در مورد ازدحام جمعیت در مترو می گوید: گاهی متروهای داخل شهری چنان پرجمعیت هستند که نمی توانیم سوار شویم. مدام کسی فریاد میزند کمی بروید عقب تر تا جا شویم. اما مگر واگن مترو بادکنک است که کش بیاید؟

علاوه بر این، ضعف در طراحی و مدیریت شبکه مترو نیز بر این اختلالات می افزاید. کنترل و هماهنگی خطوط مختلف و مرکز کنترل شبکه های بزرگ مترو بسیار پیچیده است و محدودیت های موجود می تواند به بروز مشکلات عملیاتی منجر شود.

علاوه بر آن، خطاهای انسانی نیز گاه علت حوادث جدی بوده است؛ برای مثال اتفاقی که دی ماه 1400 در خط مترو گلشهر- تهران رخ داد هنوز فراموش نشده است. زمانی که دو مترو در منطقه چیتگر با یکدیگر برخورد کردند. این حادثه 22 مصدوم داشت. به گفته مدیرعامل شرکت بهره برداری مترو تهران، بررسی اولیه، نشان داده بود این حادثه به دلیل قطع شدن سیستم ATP (سیستم کنترل اتوماتیک قطار) رخ داده است و از آن به عنوان خطای انسانی یاد کردند.