در دیدار جمعی از فعالان سیاسی و اجتماعی استان یزد با سیدمحمد خاتمی که شامگاه جمعه در بیت تاریخی شهید صدوقی برگزار شد، رییس دولت اصلاحات سخنانی درباره نسبت دین، آزادی و توسعه کشور بیان کرد. آن طورکه جماران نقل کرده است، خاتمی در آغاز با تأکید بر شناخت دقیق مشکلات برای یافتن راه حل های واقعی عنوان کرد اگر معتقدیم اسلام جاودانه است، باید به تمام پرسش ها و نیازهای روزبه روز نو شونده پاسخ دهد. البته ما همان انتظاری را که از علم داریم، از دین نداریم، اما با توجه به اینکه انسان تنها موجودی است که در پی یافتن پاسخ به سؤالات و برآوردن نیازهای خود است، دین جاودانه دینی است که پرسش و پرسشگری را که در متن وجود آدمی است، به رسمیت بشناسد و راه را برای رفع نیازها باز کند . رییس جمهور اسبق کشورمان افزود دین نمی تواند پرسش را نفی کند؛ چرا که همان خدایی که دین را آفریده، قدرت پرسشگری را هم به انسان داده است؛ بنابراین دین نمی تواند به کسی بگوید تو چرا پرسش می کنی؟ دین واقعی تأییدگر پرسشگری است و نیز تلاش به پاسخ گویی را می شناسد.

به گزارش شرق، البته نباید انتظار داشت که دین به همه پرسش ها پاسخ بدهد، ولی راهکار عقلانی و انسانی پاسخ به پرسش ها را تأیید می کند . او تأکید کرد: دین اگر می خواهد جاودانه باشد، باید حق پرسشگری را قبول کند و زمینه را برای رسیدن به پاسخ فراهم کند؛ چه درون دین باشد، چه به واسطه عقل به آن دست یابیم. بسیاری از باید و نبایدها را علم پاسخ گوست و این امر مورد قبول دین نیز هست. اگر دینی با پرسش ها که تابع زمان است، هماهنگ نباشد و تصدیق نکند که این پرسش ها درون انسان نهفته است، جاودانه نخواهد بود . رییس دولت اصلاحات افزود ریشه دین قدسی است، اما برداشت های ما قدسی نیست. امام خمینی نیز زمان و مکان را دو عنصر تعیین کننده، حتی درمورد حکم (و نه فقط موضوع) می دانند و به ویژه این امر درمورد حکومتی که خود را منتسب به دین می داند، باید مورد اهتمام و احترام باشد .

خاتمی با اشاره به سخن معروف خود در دوران ریاست جمهوری، عنوان کرد هر آنچه در مقابل آزادی قرار گیرد، حتی اگر دین باشد، زیان می کند. منظور از آزادی ولنگاری نیست، بلکه منظور حق تعیین سرنوشت است . او ادامه داد انسان آزاد است و می تواند امنیت خود را بشناسد؛ انسان آزاد است که توان رسیدن به عدالت را دارد . او سپس در سرفصل مهمی از سخنانش با اشاره به وضعیت خطیر کشور تصریح کرد اسراییل به سقوط جمهوری اسلامی قانع نیست و جز به تجزیه و تضعیف ایران نمی اندیشد تا هیچ گاه کشوری به نام ایران نتواند باشد یا قدرتمند باشد و جنگ اخیر نیز شدت خطر را نشان داد . خاتمی ادامه داد موشک و مردم دو مؤلفه ای بودند که عامل سربلندی ایران در جنگ 12روزه شدند. موضوع ساخت موشک از زمان ریاست جمهوری بنده آغاز شد. البته آنچه در زمان ما آغاز شد، بسیار کوچک تر از وضع موشکی فعلی بود و ما در جنگ اخیر دیدیم این موشک ها چگونه زندگی در آن منطقه جغرافیایی کوچک را بر دشمن سخت کرد. همچنین مردم نیز خیلی خوب نشان دادند که در هنگام خطر کنار همدیگر هستند و حتی مخالفان جمهوری اسلامی برای ایران و در محکومیت تجاوز اطلاعیه دادند و اظهارنظر کردند .

رییس دولت اصلاحات بر این نکته تأکید داشت که نکند اشتباه کنیم و بگوییم مردم ما را تأیید کردند، بلکه مردم ایران را تأیید کردند و این ما هستیم که باید به سمت ایران حرکت کنیم. حتی سرودهایی که برای ایران خوانده شد نیز خوب بود، اما مدتی بعد از جنگ، صداوسیما دوباره به رویکردهای سابق خود برگشت . به گفته خاتمی، هدف ایران آباد و آزاد است و اسلام و انقلاب اسلامی هم ساختن ایران و پیشرفت آن را تأیید می کند. ایران برای همه ایرانیان است، اما باعث تأسف است که امروز از تمام شاخص های سند چشم انداز 20ساله عقب افتاده ایم ؛ بنابراین او بیان کرد اگرچه نباید ذلت را بپذیریم، در عین حال می توانیم به سمت توسعه حرکت کنیم . رییس جمهور اسبق، انتقادی هم از عملکرد دولت داشت و با اشاره به محدودیت های تأیید صلاحیت ها به این مسئله پرداخت که ما چند دولت در این کشور باید داشته باشیم؟ هر کشور باید یک دولت و یک اقتصاد داشته باشد.

توصیه من به دولت این است که اقتدار داشته باشد و مسئولیت های خود را به خوبی انجام دهد . خاتمی با یادآوری تدوین برنامه های توسعه در دوران دولت خود، مجددا یادآور شد رییس جمهور و دولت باید مقتدر باشد و رییس جمهور امور را فرماندهی کند؛ اگرچه در این زمینه همواره سختی هایی وجود داشته و دارد. به جای گلایه از دولت بابت استخدام نکردن برخی افراد، باید تحقق مطالبات را از دولت بخواهیم . در ادامه، رییس دولت اصلاحات بر لزوم استفاده از جوانان در جبهه اصلاحات و احزاب اصلاح طلب تأکید و عنوان کرد این امر مقدمه پیشرفت تدریجی جوانان در مدیریت و فعالیت های سیاسی است . او با توصیه به تحمل یکدیگر در فعالیت های سیاسی خاطرنشان کرد اسراف انرژی برای تضعیف همدیگر مضر است و در پایان، محدودیت های سیاسی بسیاری از افراد و فعالیت ها را مورد انتقاد قرار داد.

سعید نورمحمدی: موشک و مردم هر دو ستون امنیت ملی اند؛ تقویت یکی بدون دیگری ناکافی است

سعید نورمحمدی در گفت وگو با شرق ، موضوعات محوری سخنان اخیر سیدمحمد خاتمی را در سه محور کلیدی دوگانه موشک و مردم ، ادعای راهبردی درباره نیت ورزی اسراییل و انتقاد از عملکرد اقتصادی دولت خلاصه کرد و با استناد به تجربه تاریخی و تحلیل واقع گرایانه از قدرت، باور دارد فهم درست این سه محور برای سیاست گذاری امروز کشور حیاتی است . درباره دوگانه موشک و مردم ، سخنگوی حزب ندای ایرانیان به واگویه های چند روز گذشته ظریف اشاره می کند که گفته بود موشک مهم است، اما مردم مهم ترند ، و تحلیل خاتمی را در این زمینه می نشاند که آقای خاتمی هر دو مؤلفه مردم و موشک را با یک میزان مساوی از تأثیرگذاری و به عنوان دو اولویت مهم و موازی معرفی می کند .

به اعتقاد این فعال حزبی، تجربه جنگ 12روزه این گزاره را تأیید می کند که کشور برای آنکه قدرتمند باشد و بتواند در مقابل متجاوزان و بدخواهان بایستد، تکیه گاهش باید حتما مردم باشد، چون کشورِ بدون پشتوانه مردمی طبیعتا مورد طمع دشمنان قرار می گیرد و از سوی دیگر، توانایی نظامی و قدرت دفاعی به همان اندازه اهمیت دارد و این توان معمولا از دل مردم، نخبگان و جوانان به وجود می آید؛ کسانی که با اتکا به دانش و بومی سازی علم، توان دفاعی را تقویت می کنند . با چنین قرائتی، نورمحمدی در تأیید و تبیین گفته خاتمی تصریح می کند که نبود هریک از این دو مؤلفه (مردم و موشک)، کشور را در برابر تهدید آسیب پذیر می کند و باید این تجربه ارزشمند در اولویت تصمیم سازان قرار گیرد . این چهره اصلاح طلب، درباره ادعای خاتمی مبنی بر اینکه اسراییل تنها به دنبال تغییر رفتار یا رژیم در ایران نیست، بلکه به جنگ داخلی و تجزیه می اندیشد ، تحلیل رییس جمهور اسبق کشور را جدی و درست می داند و آن را برگرفته از تجربه نسل های معاصر می خواند. نورمحمدی به شرق می گوید نسل او یعنی دهه شصتی ها، دو تجربه مهم را از سر گذرانده اند که گفته خاتمی را تأیید می کند؛ اول، تجربه برجام و ناامیدی از اعتماد آسان به غرب بعد از خروج ترامپ از توافق هسته ای و دومین تجربه هم ناظر به سیاست خارجی دولت پزشکیان است که با وجود شعار تنش زدایی، به عنوان یک فرصت مغتنم از جانب غرب نادیده گرفته شد و دوباره شاهد فشار، جنگ و بازگشت قطع نامه های شورای امنیت هستیم .

بنابراین از منظر نورمحمدی، شواهد و رفتارهای منطقه ای و بین المللی نشان می دهد که اسراییل و آمریکا به دنبال تجزیه ایران و از بین بردن ظرفیت های تمدنی آن هستند؛ سیاستی که هدف نهایی اش نه فقط تغییر نظام، بلکه تضعیف و تجزیه ساختار ملی ایران است . این تحلیل، به گفته او ضرورت تقویت هم زمان سرمایه اجتماعی (پشتیبانی مردمی) و توان دفاعی را دوچندان می سازد . در سومین محور، نورمحمدی به انتقاد خاتمی از عملکرد اقتصادی دولت اشاره می کند و تأکید دارد این نکته بسیار راهگشاست. چون بعد از استیضاح و برکناری عبدالناصر همتی، وزیر سابق اقتصاد، اکنون چنین به نظر می رسد که یک سیاست واحد اقتصادی و معیشتی در دولت چهاردهم وجود ندارد . از این رو، سخنگوی حزب ندا با نگاهی واقع گرایانه وضعیت کابینه را فاقد یک فرمانده اقتصادی قاطع توصیف می کند و معتقد است در شرایط فشار تحریمی و اقتصادی، وجود کابینه ای هماهنگ و قوی ضرورت حیاتی دارد . به تعبیر نورمحمدی اگر دولت مرکب از افرادی باشد که در تصمیم گیری های بزرگ و هماهنگ ناتوان اند، طبیعتا فشارهای داخلی و خارجی را نمی توان مدیریت کرد . او اضافه می کند که شخصیتِ آرام و فرهیخته رییس جمهور مانع از آن نیست که یک چهره قاطع اقتصادی به عنوان رهبرِ میدان اقتصادی ظاهر شود و تصمیم گیری های سریع و هماهنگ را پیش ببرد . در پایان، این فعال سیاسی باز هم بر ضرورت توازن میان مؤلفه های قدرت تأکید می کند و یادآور می شود که موشک و مردم هر دو ستون امنیت ملی اند؛ تقویت یکی بدون دیگری ناکافی است. در عین حال، بی ثباتی اقتصادی و فقدان سیاست واحد، هر دستاوردی را در عرصه اقتدار ملی تضعیف می کند .

جواد شرف خانی: خاتمی با مطرح کردن موشک و مردم به دنبال تلفیق اقتدار سخت و نرم بود

دکتر جواد شرف خانی هم دیگر چهره سیاسی ای بود که در گپ وگفتش با شرق بیشتر روی جنبه های انتقادی سخنان خاتمی به عملکرد اقتصادی دولت چهاردهم تمرکز می کند و می گوید: آقای خاتمی با تأکید بر این جمله که رییس جمهور باید مقتدر باشد به یک چالش اساسی در ساختار حکمرانی اشاره می کند؛ بدین نحو، درحالی که بر اساس قانون اساسی، رییس جمهور عالی ترین مقام رسمی پس از رهبری و مسئول اجرای قانون اساسی است، در عمل بخشی از حوزه های تصمیم سازی و حاکمیتی از دولت جدا شده اند. نهادهای موازی، مراکز غیرپاسخ گو و بخش های اقتصادی مستقل از دولت باعث شده اند که رییس جمهور عملا اختیار کامل در اداره کشور را نداشته باشد، در حقیقت این موضوع ضرورت بازتعریف اقتدار در ساختار قدرت را نشان می دهد .

به باور این استاد دانشگاه، در اینجا مفهوم اقتدار ، نه به معنای اقتدارگرایی، بلکه به معنای قدرت کارآمد و پاسخ گو است. در واقع یعنی رییس جمهوری که بتواند تصمیم بگیرد، اجرا کند و پاسخ گو باشد . از منظر عضو حزب مردم سالاری، در این نگاه، رییس جمهور مقتدر لازمه حکمرانی خوب است؛ زیرا بدون تمرکز مسئولیت و پاسخ گویی در دولت، مفاهیمی مانند شفافیت، کارآمدی و عدالت اقتصادی تحقق نخواهد یافت؛ کما اینکه از دیدگاه حکمرانی خوب، اقتدار مشروع زمانی شکل می گیرد که اولا تصمیمات بر پایه قانون و شفافیت باشد و ثانیا نهادهای غیرمسئول مداخله نکنند و ثالثا مردم بدانند چه کسی مسئول نتایج تصمیم هاست. بنابراین، به نظر من سخن آقای خاتمی در واقع نقدی به پراکندگی قدرت و فقدان پاسخ گویی ساختاری در نظام حکمرانی است . از منظر دیگر و به گفته فعال سیاسی اصلاح طلب، این جمله آقای خاتمی که هر کشور باید یک دولت و یک اقتصاد داشته باشد، شاید مهم ترین موضوع سخنان ایشان باشد. با این مضمون که کشور نمی تواند با چند اقتصاد و چند مرکز تصمیم گیری اقتصادی پیش برود. به هر حال در ایران، نهادهای اقتصادی گوناگون از شرکت های خصولتی و بنیادها و صندوق های مختلف گرفته تا... که بعضا هر کدام به صورت مستقل عمل می کنند و گاه سیاست های دولت را دور می زنند که این وضعیت با اصول حکمرانی خوب اقتصادی در تضاد است. زیرا در یک نظام حکمرانی سالم حتما دولت باید مرجع نهایی سیاست گذاری اقتصادی باشد، ضمن اینکه قوانین مالی باید برای همه یکسان باشد و نهایتا اینکه هیچ نهادی نباید از شفافیت مالی فرار کند .

این مدرس دانشگاه در تبیین گفته های رییس دولت اصلاحات افزود شاید آقای خاتمی با تأکید بر یک اقتصاد در واقع به دنبال مطرح کردن مفهومی تحت عنوان حاکمیت قانون اقتصادی واحد بوده است. زیرا اگر چنین حاکمیتی وجود نداشته باشد آنگاه دولت نه تنها اقتدار خود را از دست می دهد، بلکه امکان فساد، تبعیض و رانت به صورت ساختاری تقویت می شود . شرف خانی خاطرنشان کرد در منطق حکمرانی خوب، یکپارچگی در تصمیم گیری های اقتصادی یک موضوع بسیار مهم و شرط لازم برای توسعه پایدار است و این همان چیزی است که آقای خاتمی آن را پیش نیاز هر نوع اصلاح اقتصادی و اجتماعی می داند . عضو حزب مردم سالاری به مباحث سیاسی رییس جمهور اسبق هم پرداخت و عنوان کرد که آقای خاتمی با مطرح کردن موشک و مردم به عنوان دو عامل سربلندی ایران در جنگ 12 روزه به دنبال تلفیق اقتدار سخت و نرم بوده و با ظرافت خاصی میان دو نوع قدرت تمایز قائل می شود؛ قدرت سخت (یعنی قدرت نظامی، بازدارندگی و موشکی) و قدرت نرم (سرمایه های اجتماعی، رضایت مردم و مشارکت عمومی) .

در سایه نکات یادشده و در مقام جمع بندی، شرف خانی تصریح می کند که به نظرم ایران زمانی سرافراز است که این دو قدرت در کنار هم باشند، زیرا موشک بدون مردم، صرفا ابزار است و مردم بدون پشتوانه دفاعی نیز آسیب پذیر هستند. بنابراین می توان گفت که بدون دولت مقتدر و پاسخ گو، حکمرانی خوب ممکن نیست و بدون اقتصاد شفاف و واحد، توسعه پایدار نخواهیم داشت. بدون مردم، امنیت و اقتدار معنایی ندارد و بدون انسجام ملی، دشمنان می توانند آسیب های زیادی به ما بزنند .