فرارو این روزها در تقویم کشور با عنوان هفته پدافند غیرعامل شناخته می شود. حوزه ای خاص و میان رشته ای بین عرصه نظامی، امنیتی و غیرنظامی رعایت ضوابط آن اهمیت بسیار زیادی دارد.

به گزارش فرارو، پدافند غیرعامل در برابر پدافند عامل قرار می گیرد که به برخورد نظامی بر پایه جنگ افزار گفته می شود. اگر پدافند عامل شلیک ضدهوایی به سمت پرنده های دشمن باشد، پدافند غیرعامل بر شیوه های پناه گرفتن مردم در مناطق شهری تمرکز می کند. همین منطق را باید در حوزه های مختلف پدافند غیرعامل جستجو کرد.

اگر پدافند غیرعامل را معادل دفاع بدون سلاح در برابر تهدیدات بدانیم، تاریخ آن تقریباً به اندازه تاریخ خلقت بشر و زندگی او بر کره زمین است. احتمالاً اولین انسانی که توانست به جای پرتاب کردن سنگ به سمت حیوان وحشی با پناه گرفتن در نقطه ای امن خود را نجات دهد، مخترع پدیده ای به نام پدافند غیرعامل باشد. با پیشرفت بشر و گسترش ابعاد زندگی آن، این حوزه هم گسترده تر شد. امروز پدافند غیرعامل در مقابله با تهاجمات دشمن (نظامی و غیرنظامی)، حوادث طبیعی و غیرطبیعی، حملات سایبری، میکروبی، شیمیایی، هسته ای و کاهش خسارت این رویدادها تعریف می شود. گستره این اقدامات، تمام زیرساخت های کلیدی، مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی را دربر می گیرد.

طراحی اصول پدافند غیرعامل بر این اساس صورت می گیرد که در مرحله اول، چه پیش بینی ها و اقداماتی باید صورت بگیرد که اگر حمله یا حادثه ای طبیعی و غیرطبیعی رخ داد، خسارت تا حد زیادی کنترل شود. در مراحل بعدی هم اصول پدافند غیرعامل به کنترل خسارت و جلوگیری از گسترش آن و فراهم کردن شرایط بازگرداندن محل به مدار را مد نظر قرار می دهند.

بر اساس اسناد رسمی و قوانین موجود، اصول پدافند غیرعامل از این قرار است: استتار و نامریی سازی، اختفا، پوشش، فریب، تفرقه و پراکندگی، مقاوم سازی و استحکامات، هشدار به موقع، مکان یابی و انتخاب عرصه های ایمن در جغرافیای کشور، ایجاد پراکندگی و تمرکززدایی در توزیع عملکردها، مقاوم سازی و ایجاد استحکامات امن دفاعی و پناهگاهی، کوچک سازی، اعلام هشدار و خبر اولیه، چندمنظوره سازی، متنوع سازی منابع، عمق بخشی لایه های دفاعی، جابه جایی و تحرک، صیانت از مردم و سرمایه های انسانی، رعایت اصول و ضوابط پدافند غیرعامل و ایمن سازی نسبت به مراکز جمعیتی و حائز اهمیت، طبقه بندی مراکز، اماکن و تأسیسات حائز اهمیت به حیاتی، حساس و مهم، تهیه و اجرای طرح های پدافند غیرعامل(با رعایت اصل هزینه - فایده) در مورد مراکز، اماکن و تأسیسات حائز اهمیت، تهیه طرح جامع پدافند غیرعامل در برابر سلاح های غیرمتعارف نظیر هسته ای، میکروبی و شیمیایی، رعایت طبقه بندی اطلاعات طرح های پدافند غیرعامل، ممانعت از ایجاد تأسیسات پُرخطر در مراکز جمعیتی، حمایت لازم از توسعه فناوری و صنایع مرتبط با پدافند غیرعامل، اصول و ضوابط مقابله با تهدیدات نرم افزاری و الکترونیکی به منظور حفظ و صیانت از شبکه های اطلاع رسانی، مخابراتی و رایانه، تعیین یا ایجاد نهادی در دولت برای تدوین، طراحی، برنامه ریزی و تهیه ضوابط، استانداردها و آیین نامه های پدافند غیرعامل، پیش بینی سازوکار لازم برای تهیه طرح های مشترک در حوزه پدافند غیرعامل در جهت هم افزایی و کاهش هزینه ها.

پدافند غیرعامل در حفاظت از داده ها، سیستم های زیرساختی، حفاظت از اماکن و اشخاص، نقاط استراتژیک مانند نیروگاه ها، پالایشگاه ها، بنادر، ساختمان های دولتی، نظامی و ... نقش کلیدی دارد. اهمیت اجرا یا عدم اجرای اصول پدافند غیرعامل زمانی خود را نشان می دهد که حادثه یا تهاجم رخ داده باشد. مثل اصولی که برای استفاده از تلفن همراه، سیستم های رایانه ای و ممنوعیت ورود ابزار ذخیره سازی مانند فلش و هارد دیسک به اماکن حساس وجود دارد و شاید در شرایط عادی مشمول روزمرگی شود. اما زمانی که ساعت صفر بحران فرا برسد مشخص می شود که این اصول نباید عادی شوند.

بخشی از صدماتی که در جریان جنگ 12 روزه به کشور وارد شد به خاطر عدم رعایت این اصول بود. حملات سایبری نیز که نمونه های ناموفق و موفق زیادی در جهان دارند زمانی عیارشان مشخص می شود که بتوانند ترتیبات قدرتمند پدافند غیرعامل را بشکنند یا از نقاط ضعف آن استفاده کنند و به ثمر بنشینند.