اظهارات وزیر کشور آمریکا درباره دیدار آتی میان رییس جمهور این کشور و ولیعهد عربستان و برنامه های ترتیب داده شده برای این دیدار حاکی از آن است که ریاض و واشنگتن در آستانه توافقی بزرگ هستند که می تواند موازنه قدرت در خاورمیانه را دگرگون کند.

به گزارش ایسنا، اظهارات داگ بورگوم وزیر کشور آمریکا درباره مذاکرات هسته ای با عربستان سعودی بازتاب گسترده ای برانگیخت، به ویژه آن که هم زمان با آماده سازی ها برای سفر محمد بن سلمان ولیعهد سعودی به واشنگتن مطرح شد.

بورگوم در ویدئویی منتشرشده از سخنرانی اش در نشست گفت وگوی منامه 2025 در بحرین توضیح داد که گفت وگو با ریاض همچنان ادامه دارد و پیش بینی کرد تا زمان این سفر که برای هجدهم نوامبر برنامه ریزی شده فعالیت های زیادی در جریان باشد.

او همچنین ابراز خوش بینی کرد که اعلان های بزرگ و حتی امکان امضای توافقی در دیدار ولیعهد سعودی با دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا پس از آن دور از گفت وگوها انجام شود.

این موج از واکنش ها پس از آن برانگیخته شد که پیش تر اعلام شده بود عربستان سعودی و پاکستان توافقی برای دفاع مشترک امضا کرده اند؛ اقدامی که گمانه زنی هایی درباره احتمال انتقال فناوری هسته ای از اسلام آباد به ریاض را افزایش داد.

بر اساس گزارش خبرگزاری رسمی عربستان (واس)، این توافق با هدف گسترش همکاری های دفاعی میان دو کشور و تقویت بازدارندگی مشترک در برابر هرگونه تجاوز منعقد شده است، به گونه ای که هر حمله به یک طرف به منزل حمله به هر دو کشور تلقی می شود. این توافق، به گزارش واس، بر پایه شراکت تاریخیِ هشت دهه ای و پیوندهای برادری، همبستگی اسلامی و منافع راهبردی مشترک میان دو طرف استوار است.

محمد بن سلمان ، ولیعهد عربستان سعودی در حال آماده شدن برای اولین سفر خود به ایالات متحده در هفت سال گذشته است. به گفته کارشناسانی که نیویورک تایمز به آنها استناد کرده است، برقراری روابط بین اسراییل و کشورش فرآیندی خواهد بود که سال ها، نه ماه ها، طول خواهد کشید.

این سفر برای اواسط ماه جاری برنامه ریزی شده است و از جمله موارد دستور کار آن، امضای یک توافقنامه دفاعی مشترک توسط عربستان سعودی و ایالات متحده است، مشابه تضمین امنیتی بی سابقه ای که ترامپ پس از حمله ناکام اسراییل به دوحه به قطر ارائه داد.

به گفته یک منبع آمریکایی و منبع دیگری که در آماده سازی این سفر دخیل است، عربستان سعودی همچنین می خواهد جت های جنگنده رادارگریز F-35 را برای نیروی هوایی خود به دست آورد و مشتاق است به سرعت مذاکرات برای توافقی را آغاز کند که به این کشور اجازه دسترسی به فناوری ایالات متحده برای توسعه برنامه هسته ای غیرنظامی خود را می دهد.

دستیابی به یک توافقنامه هسته ای و یک توافقنامه دفاعی - حتی اگر همانطور که بن سلمان در ابتدا به دنبال آن بود، توسط کنگره تصویب نشوند - برای او یک موفقیت بزرگ محسوب می شود.

دولت بایدن مذاکراتی با ولیعهد عربستان سعودی در مورد این توافقات داشته است، اما اصرار داشته است که سعودی ها در عوض روابط خود را با اسراییل عادی سازی کنند. این مذاکرات با شروع حمله اسراییل به نوار غزه بیش از دو سال پیش متوقف شد. ترامپ دو هفته پیش در مصاحبه ای با مجله تایم اظهار داشت که معتقد است به توافقی که بر اساس آن عربستان سعودی روابط دیپلماتیک با اسراییل برقرار کند، بسیار نزدیک است و تخمین زد که این اتفاق قبل از پایان سال رخ خواهد داد.

او در مصاحبه دیگری در ماه گذشته با فاکس بیزینس گفت: آنها نمی توانند این کار را در جنگ انجام دهند.

او افزود که اکنون این اتفاق در طول آتش بس رخ خواهد داد.

اما علی شهابی ، مفسر سعودی نزدیک به رهبری سعودیی گفت که برقراری روابط رسمی با اسراییل تا پایان سال عملاً غیرممکن به نظر می رسد، مگر اینکه تغییر معجزه آسایی در داخل اسراییل رخ دهد .

او افزود که بن سلمان معتقد است که عادی سازی روابط در صورتی امکان پذیر است که اسراییل گامی به سوی تشکیل یک کشور فلسطینی بردارد، گامی که قابل بازگشت نباشد .

او گفت که توافق عربستان و اسراییل آخرین اهرم فشار عمده ای است که یک کشور عربی در قبال اسراییل در زمینه فلسطین باقی گذاشته است.

وی افزود: پادشاهی می خواهد از این اهرم فشار برای حل دائمی مشکل، با هدف دستیابی به ثبات منطقه ای، استفاده کند.

با آن که در اعلام رسمی، توافق هسته ای میان عربستان سعودی و ایالات متحده پروژه ای با ماهیت صلح آمیز توصیف شده است، این طرح با مجموعه ای از چالش های سیاسی، فنی و امنیتی روبه روست که می تواند اجرای آن را با مانع یا مسیرش را در آینده دچار تغییر کند.

نخستین چالش به مسئله غنی سازی اورانیوم و بازفرآوری سوخت هسته ای مربوط می شود؛ زیرا هنوز تکلیف اجازه انجام این فعالیت ها در خاک عربستان روشن نشده است. واشنگتن معتقد است غنی سازی داخلی می تواند راه را برای استفاده های غیرصلح آمیز از فناوری هسته ای بگشاید، در حالی که ریاض آن را حقی حاکمیتی می داند که با هدفش در دستیابی به خودکفایی انرژی هسته ای سازگار است.

چالش دوم مربوط به پادمان ها و نظارت های بین المللی است. همکاری هسته ای بین دو طرف مستلزم رعایت دقیق استانداردهای آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) و امضای پروتکل های اضافی است که امکان بازرسی های جامع را فراهم می کند و شفافیت کامل را در تمام مراحل پروژه تضمین می کند. برخی از طرفین نگرانند که هرگونه سهل انگاری در اجرای این کنترل ها می تواند در آینده تردیدهایی را در مورد اهداف برنامه هسته ای ایجاد کند.

در سوی دیگر، نگرانی های منطقه ای و جهانی درباره آن وجود دارد که همکاری هسته ای میان عربستان سعودی و ایالات متحده می تواند به آغاز رقابت تسلیحات هسته ای در خاورمیانه دامن بزند، به ویژه با توجه به تداوم تنش ها با ایران و تلاش برخی کشورهای منطقه برای توسعه برنامه های مشابه. این دغدغه ها موجب شده است پرونده هسته ای عربستان به موضوعی حساس در محاسبات امنیتی ایالات متحده و متحدانش بدل شود.