دانشمندان در کریمه ابزارهایی از دوران سنگی کشف کرده اند که شبیه مداد شمعی است و نشان می دهد نئاندرتال ها ممکن است از آن ها برای طراحی ها یا نشانه گذاری های نمادین استفاده می کردند. اما همه پژوهشگران با این تفسیر موافق نیستند.

به گزارش ایسنا، نتایج یک تحقیق جدید نشان می دهد که نئاندرتال ها ده ها هزار سال پیش مدادهای شمعی قرمز و زردرنگی ساخته بودند و برای تیز کردن لبه های آن ها و رسیدن به نوکی کاملا دقیق، از روش های مختلفی استفاده می کردند.

لایوساینس نوشت، این نئاندرتال ها که در ناحیه ای زندگی می کردند که امروزه کریمه (در شمال دریای سیاه) نام دارد، مدادهای خود را از اُخر (ocher)، ماده ای معدنی حاوی آهن که به عنوان رنگ دانه استفاده می شود، می تراشیدند. در پژوهش جدید، محققان سه مداد اُخر را شناسایی کردند که قدمت شان تا 100 هزار سال می رسد و نشانه هایی از کاربرد آگاهانه در آن ها دیده می شود. از جمله این نشانه ها به یکی از این مدادها می توان اشاره کرد که نوک آن تیز شده بود.

این کشف، گواه جدیدی بر بحث دیرینه درباره توانایی نئاندرتال ها در خلق آثار هنری نمادین است. در این مورد، گرچه نویسندگان مقاله هیچ نشانه مستقیمی از طرح یا نقشی واقعی پیدا نکرده اند، اما اشاره کردند اگر نئاندرتال ها از اُخر فقط برای کارهایی مانند دباغی پوست حیوانات استفاده می کردند، نیازی به نوک تیز پیدا نمی کردند.

بر اساس پژوهشی که چهارشنبه (29 اکتبر) در مجله Science Advances منتشر شد، کشف مدادی که نشانه چندبار تیز شدن روی آن دیده می شود، نشان می دهد که نئاندرتال های کریمه گاهی از اُخر برای فعالیت های اجتماعی و فرهنگی معنادار، مانند کشیدن نقش های مختلف بر بدن، استفاده می کردند.

فرانچسکو دِریکو (Francesco d’Errico)، نویسنده اصلی این مقاله و استاد باستان شناسی دانشگاه برگن نروژ، گفت که پیدا کردن قطعه ای که نوک آن به وضوح دوباره تراشیده شده، بسیار هیجان انگیز بوده است؛ چراکه نشان می دهد این مداد برای ترسیم خطوط ظریف ساخته و نگهداری می شده است.

با این حال، همه پژوهشگران با نگرش این گروه از محققان موافق نیستند و به وب سایت لایو ساینس گفته اند که هیچ مدرک مستقیمی وجود ندارد که این مدادهای اُخر واقعا برای طراحی آثار فرهنگی یا اجتماعی به کار رفته باشند.

به گفته دِریکو ، اگر این نتیجه درست باشد، نشان می دهد نئاندرتال ها از توان ذهنی لازم برای خلق نشانه های اجتماعی و تبدیل بدن خود به ابزارهای فرهنگی، مانند گونه انسانی ما؛ انسان خردمند (Homo sapiens) برخوردار بوده اند.

انسان ها و خویشاوندان پیشاتاریخی آن ها صدها هزار سال است که با رنگ دانه ها ارتباط دارند. تاکنون در حدود 40 محوطه باستانی در سراسر اروپا شواهدی از استفاده نئاندرتال ها از رنگ دانه های سیاه، قرمز، زرد یا سفید کشف شده است، اما همه این کاربردها لزوما هدف اجتماعی یا فرهنگی نداشته اند.

برای مثال، نئاندرتال هایی که حدود 50 هزار سال پیش در شبه جزیره ایبری زندگی می کردند، از رنگ دانه های قرمز و زرد برای نقاشی روی صدف ها استفاده می کردند، که نشان دهنده کاربرد نمادین است. این درحالی است که نئاندرتال های ساکن منطقه ای که امروزه هلند نامیده می شود، بین 200 تا 250 هزار سال پیش از مواد معدنی سیاه رنگی استفاده می کردند، اما هیچ نشانه ای از معنای نمادینی درباره آن ها کشف نشده است.

با این حال، به گفته نویسندگان این مقاله، شواهد واضح تری از استفاده نئاندرتال ها از اُخر در اروپای شرقی و آسیای غربی در دست نیست و گونه های فرهنگی کشف شده در آن نواحی کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.

برای بررسی این که آیا اُخرهایی که پیش تر در در محوطه های نئاندرتالی کریمه کشف شده اند ممکن است، معنای فرهنگی داشته باشند یا نه، پژوهشگران روی 16 قطعه اُخر از سه پناهگاه سنگی در کریمه و یک محوطه روباز در شمال شرق اوکراین تمرکز کردند که قدمت شان بین حدود 100 هزار تا 33 هزار سال است.

گروهی پژوهشی، شکل و آثار سطحی این قطعات اُخر را با دقت بررسی کرده تا ببیند چگونه تراشیده و استفاده شده اند و همچنین ترکیب شیمیایی هر قطعه را تحلیل کردند تا منشأ آن را مشخص کنند.

دریکو و همکارانش سه قطعه را که همگی به کریمه تعلق داشتند، یافتند که به گفته آنان احتمالا برای اهداف فرهنگی و نمادین به کار رفته اند، و صرفا کاربرد عملی مانند دباغی پوست یا دفع حشرات نداشتند.

اولین مورد ابزاری بود که بارها تراش و ساییده شده تا پس از کُند شدن دوباره نوک تیز شود. این نشان می دهد اُخر مانند مداد رنگی برای کشیدن خطوط باریک روی سطوحی مانند پوست یا سنگ ها استفاده می شده است.

به گفته پژوهشگران، یکی از قطعات به نظر می رسد بخشی از یک مداد شکسته باشد، درحالی که قطعه سوم خطوطی دارد که عمدا روی پایه اش حک شده است.

گروه تحقیقاتی به این نتیجه رسید که اُخر از منابع محلی استخراج شده، اما از مکان های دیگری هم آمده که هنوز شناسایی نشده است. دریکو گفت: ردیابی محل تهیه مواد رنگی توسط نئاندرتال ها، دریچه ای به سوی درک انتخاب هایی است که آن ها انجام می دادند و این که تفاوت رنگ و کیفیت را چگونه درک می کردند. با این حال، او افزود که تعداد نمونه های مدادهای اُخر بسیار اندک است و برای نتیجه گیری قطعی درباره شیوه ی تصمیم گیری آن ها کافی نیست.

ربکا رگ سایکس (Rebecca Wragg Sykes)، باستان شناس دانشگاه کمبریج که در این پژوهش مشارکت نداشته، نسبت به نتایج نویسندگان تردید دارد.

او در ایمیلی به لایوساینس گفت: استدلال پژوهشگران مبنی بر این که شواهد مستقیمی از کاربرد نمادین در اینجا وجود دارد، لزوما تنها تفسیر ممکن نیست.

برای مثال، این باستان شناس توضیح داد که خطوط حک شده بر کنار یکی از قطعات، لزوما به این معنا نیست که برای کاربران آن بار فرهنگی داشته است. به گفته ی او: می توان این علامت ها را به عنوان روشی خاص برای تولید پودر تعبیر کرد، بدون آن که لزوما نشانه معنا یا الگوی نمادین خاصی باشند.

با این حال، سایکس یادآور شد که هرچند خود علامت ها شاید معنای نمادین نداشته باشد، اما نئاندرتال ها ممکن است از پودرهای رنگی برای اهدافی از این دست استفاده کرده باشند.

او افزود: این که من فکر نمی کنم شواهد قوی ای از حکاکی عمدی نقش های نمادین در اینجا وجود دارد، به این معنا نیست که هیچ عنصر زیباشناختی یا اجتماعی معناداری در کار نئاندرتال ها در ساخت و استفاده از پودرهای رنگی وجود نداشته است.

اپریل ناول (April Nowell)، انسان شناس دوران پارینه سنگی در دانشگاه ویکتوریا در بریتیش کلمبیا، که او نیز در این پژوهش شرکت نداشته است، استدلال می کند که نباید بیش از اندازه بر تمایز میان کاربرد نمادین و کاربرد عملی اُخر تاکید شود. او در ایمیلی به لایوساینس نوشت: به محض آن که نئاندرتال ها استفاده عملی از اُخر، مثلاً برای دفع حشرات را شروع کردند، به احتمال زیاد آن را برای نقاشی بدن و تزیین لباس نیز به کار گرفتند تا افراد یا گروه ها را از هم متمایز کنند، درست مانند جوامع غیرصنعتی امروزی.